Morgunblaðið - 19.08.1986, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. ÁGÚST 1986
17
ið að veruleika þ.e. aukin fiskneysla
verða ákveðin skilyrði að vera upp-
fyllt. Til að nefna aðeins nokkur,
vil ég fyrst nefna þá breytingu sem
á sér stað samfara auknu fískeldi.
Með skipulagðri ræktun á matfiski
verða seljendur færir um að bjóða
neytendum reglulega ferskan físk
allt árið. Framleiðendur geta gert
langtíma samninga við fiskdreif-
endur og/eða aðra kaupendur. Það
ætti einnig að vera möguleiki að
halda uppi stöðugum gæðum svo
ekki sé minnst á þann möguleika
að framleiða fískinn eftir fyrirfram
ákveðnum gæðakröfum sem geta
verið mismunandi eftir mörkuðum.
Þama á sér stað bylting á fram-
boði fískafurða sem fólgið er í því
að bjóða stöðluð gæði á matvöru,
líkt og gerist með flestar kjötvörur.
Þetta ætti m.ö.o. að geta opnað
nýja markaði. Aukinn áróður fyrir
heilsu og mataræði hefur einnig
áhrif á neyslumunstrið þegar til
lengri tíma er litið. Mikilvægi þess
að borða físk annað slagið til að fá
nauðsynlegan próteinskammt getur
leitt til aukinnar neyslu á físki.
Ófyrirsjáanleg atvik geta einnig
virkað sem hvati á aukna físk-
neyslu en hægt er að nefna í því
sambandi kjamorkuslysið í Chemo-
byl sem hafði óbeint áhrif á
almenna fiskneyslu, en fískurinn
gefur skjaldkirtlinum joð sem fyrir-
byggir það að annað hættulegt joð
berist með geislum til skjaldkirtils-
ins.
Ef við skoðum neysluhlutföll
kjöts og físks ýmissa landa ættum
við í vissum skilningi að geta gert
okkur grein fyrir mögulegri aukn-
ingu fískneyslu. Lönd með hlutfalls-
lega lága fískneyslu á móti mikilli
neyslu á kjöti eins og t.d. Banda-
ríkjunum ættu að hafa betri
möguleika að auka fískneysluna.
Lönd eins og Japan sem hafa hlut-
fallslega háa fiskneyslu nú þegar
geta að öllum líkindum ekki bætt
við fiskneysluna á kostnað t.d.
kjöts. Möguleikar laxsins felast þar
fyrst og fremst í breyttum neyslu-
hlutföllum hinna ýmsu fisktegunda.
í þessu sambandi gildir það að ná
sem hæstri markaðshlutdeild físk-
neyslunnar. Til hliðsjónar hef ég
tölur frá OECD en þær gefa upp
neyslu ákveðinna vöruhópa t.d.
„ferskt, þurrkað og niðursoðið“.
Þær ættu því að gefa lægri tölur
en t.d. FAD sem ganga út frá lif-
andi þyngd. Auðvitað gefur eftirfar-
andi ekki skýrar línur um
sölumöguleika laxsins eitt sér.
Fiskneysla Noregs, Svíþjóðar og
Danmörku er ca 20-30 kg á móti
50-80 kg kjötneyslu. Mjög lítill hluti
þessarar fískneyslu er hágæða eld-
isfískur. Ekkert bendir til að mikil
breyting verði á neysluhlutföllum,
nema hvað kjötneysla mun minnka
örlítið. Danir og Svíar hafa ekki
verið sjálfum sér nógir um lax og
flytja því töluvert inn. Danir hins
vegar vinna laxinn frekar og flytja
hann aftur út t.d. reyktan eða graf-
inn. Samkvæmt skýrslu OECD (no.
36 1984) þá er búist við 2-3% aukn-
ingu á einkaneyslu í Skandinavíu.
V-Þýskaland og Bretland hafa
svipaða heildameyslu á fiskafurð-
um eða 7-10 kg á íbúa pr. ár. Árið
1984 samanstóð laxamarkaðurinn
í Bretlandi af 45% Kyrrahafsiaxi á
móti 55% Atlantshafslaxi. Af þeim
síðamefnda var 15% villtur lax og
85% eldislax. Heildameysla á físki
hefur farið mjög lækkandi undan-
farin 20 ár í Bretlandi en er nú
talin hafa náð jafnvægi aftur.
Neysla á laxi hefur hins vegar auk-
ist lítillega frá því að vera tæp 5.000
tonn 1977 í að vera ca 8.800 tonn
1984. Möguleikamir á aukinni eftir-
spurn eftir laxi eru taldir liggja í
verðlækkunum og ákveðnum mark-
aðsaðgerðum sem miða að því að
auka vitund neytandans um gæði
Atlantshafslaxins fram yfír Kyrra-
hafslaxinn. Fleiri útsölustaðir em
þá forsenda fyrir árangri en þeim
hefur fækkað mikið undanfarin ár.
Ef t.d. stórmarkaðir taka laxinn inn
í vömúrval sitt og búa vel að honum
má búast við nýjum og betri mögu-
leikum á markaðsaðgerðum.
í V-Þýskalandi var neysla villts
lax aðeins 1% af heildameyslu físks
og skeldýra. Kjötneysla er hlutfails-
lega mikil þar eða 100 kg saman-
borið við aðeins 10 kg af fískafurð-
um. Innflutningur á físki er mikill
til V-Þýskalands, en hlutur eldis-
físks hefúr aukist töluvert árlega.
Laxamarkaðurinn hefur einnig
breyst innbyrðis þannig að hlutfall
fersks og reykts lax hefur aukist á
kostnað frosins lax. Þetta kemur
heim og saman við hlutfall Kyrra-
hafslaxsins sem fluttur er inn nær
eingöngu frosinn en hlutfall hans
hefur minnkað úr ca 75% 1980 í
40% 1983.
Samkvæmt heimildum OECD er
fískneysla Frakka ca 16 kg á móti
110 kg af kjöti. Frakkar flytja
megnið af þeim fiski inn og taka
ferskan físk fram yfir frosinn.
Hingað til hefur Kyrrahafslaxinn
haft stærstan markaðshluta á þess-
um markaði eða ca 70%. Aukningin
síðustu ár hefur einkennst mest af
ferskum físki. Talið er að möguleik-
amir í framtíðinni liggi mest í
reyktum laxi en í dag er talið að
• um það bil 50% af heildarlaxneyslu
sé reyktur lax.
Einkennandi fyrir bandarískt
neyslumynstur er lítil neysla fisks
.eða ca 6 kg per íbúa á móti hárri
neyslu kjötafurða eða ca 115 kg.
Því er spáð að fiskneysla Banda-
ríkjamanna muni aukast lítillega í
framtíðinni. Kyrrahafslaxinn er að:
altegundin á þessum markaði. í
Bandaríkjunum einum veiddust
1984 ca 350.000 tonn en af þeim
voru flutt út ca 140.000 tonn á
meðan 6.600 tonn voru flutt inn.
Þetta samsvarar því að heildar-
markaður sé 150.000 tonn í
Bandaríkjunum. Stór hluti þessa
markaðar einkennist af niðursoðn-
um laxafurðum. Hægt er að fá
Kyrrahafslaxinn ferskan næstum
allt árið, en þó er framboðið í lág-
marki á vetuma sem gefur Atlants-
hafslaxinum tækifæri á markaðin-
um þrátt fyrir hærra verð.
Norðmenn- fluttu 6.500 tonn til
Bandaríkjanna 1985 en langstærst-
ur hluti þess var ferskur lax.
Gífurleg aukning hefur átt sér stað
á útflutningi Norðmanna til Banda-
ríkjanna en árið 1982 vom aðeins
flutt þangað 780 tonn. Þegar rætt
er um markaðsmöguleika í Banda-
ríkjunum þá er vinsælt að reikna
út aukninguna ef t.d. hver Banda-
ríkjamaður borðar eina laxamáltíð
í stað kjöts en það myndi þýða
25.000 tonna söluaukningu miðað
við 150 gramma fiskmáltíð pr.
mann.
Hvað varðar aðra laxamarkaði
má geta þess að Norðmenn seldu
ca 1.100 tonn til Japan á síðasta
ári en svipað magn var flutt til
Spánar. í Japan er fískneysla með
því hæsta sem þekkist í heiminum,
svo ekki er hægt að reikna með
auknum sölumöguleikum þar á
kostnað kjötneyslu. Möguleikarnir
liggja því frekar í aukinni hlutdeild
í núverandi fískneyslu, eins og áður
hefur komið fram.
Heildarmarkaður fyrir lax í Jap-
an er ca 250.000-300.000 tonn sem
þýðir að þeir neyta ca 30% af heild-
ameyslu lax í heiminum sem er
750.000 tonn. Japan er mjög háð
innflutningi og flytur nú inn ca
100.000 tonn en langstærstur hluti
þess er Kyrrahafslax sem kemur
frá Bandarílq'anna eða Kanada.
í næstu grein mun ég fjalla lítil-
lega um markaðsskipulag og sölu
Norðmanna á eldislaxi, auk þess
sem ég mun íjalla um kosti þess
og galla að fískeldisframleiðendur
sameinist í ein sölusamtök sem
hefðu það að markmiði m.a. að
samræma markaðsaðgerðir og sölu
á erlendum mörkuðum.
Höfundur er viðskiptafræðingur
ogernú í framhaldsnámi við há-
skólann í Lundi, þarsem lokaverk-
efni hans fjallar um markað fyrir
íslenskan eldislax.
lennavinir
Sextán ára skólastúlka í Japan,
sem vill skrifa á ensku
Tomoko Nagakubo
511-19 Kaneda
Kamikamachi-mura
Kamachi-gun Tochigi
321-04, Japan
Hollenzkur maður, getur ekki
aldurs, sérstaklega áhugasamur um
íþróttir.
Peter Petit
Steenlaan 76
NL 2282 BE Rijswijk
Netherlands.
Tuttugu og þriggja ára banda-
rískur karlmaður, útivera og tónlist
eru meðal áhugamála hans.
Steve Clayton
203 W. Lincoln St. Mars-
halltown,
IOWA 50158
USA
Belgískur karlmaður hefur hug
á bréfaskiptum við konur á aldrin-
um 24—30 ára.
Titeux Eric
3 Fenderie
B-4940 Trooz
Belgium
Nítján ára sænsk stúlka hefur
áhuga á bókalestri, tónlist og íþrótt-
um.
Pia Lindell
Ánestadsgatan 84
60370 Norrköping
Sverige.
Grískur karlmaður vill skrifast á
við stúlkur.
Dimitris Mamatas
Strat Fragou 11
41221 Larissa
Greece.
Vegna breytinga
er verslunin lokuð
lil 15. september
Vinsamlega hafið samband við
Ester Ólafsdóttur í síma 39373
PELSINN
4