Morgunblaðið - 22.10.1987, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. OKTÓBER 1987
Útgefandi mtÞljifetfe Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, simi 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Askriftargjald 600 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 55 kr. eintakið.
Um slaturhús og
matvælaframleiðslu
Aundanfömum misserum
hefur hvað eftir annað kom-
ið upp matareitrun eða sýking í
mat, sem vakið hefur upp spum-
ingar um það, hvort fyllsta
hreinlætis sé gætt í matvæla-
framleiðslu og við meðferð
matvæla. Matareitrun, sem kom
upp tvívegis í Dalasýslu, vakti
mikla athygli og þá ekki síður
sýking í kjúklingum. Mikill sam-
dráttur varð um skeið í sölu
kjúklinga eftir að ítrekaðar frétt-
ir bámst um, að sýking hefði
fundizt í kjúklingum frá einstök-
um búum. Óhætt er að fullyrða,
að matareitmnin hafði neikvæð
áhrif á ferðamannastraum um
Dalasýslu sl. sumar.
Um allan hinn vestræna heim
beinist athygli manna æ meir að
þeim efnum, sem notuð em við
matvælaframleiðslu. Þetta er
ekki að ástæðulausu. Fólk, sem
fær matareitmn, getur verið í
lífshættu. Við höfum sjálfír séð
hveijar afleiðingar hafa orðið í
Þyzkalandi vegna umræðna um
orma í físki. Nýlega birti stór-
blaðið New York Times grein um
orma í físki. Þar kom fram, að
þorskur er ein helzta físktegund-
in, sem ormar fínnast í. Það er
svo sannarlega ekki hægt að
fjalla um það með léttúð, hvort
fyllsta hreinlætis sé gætt við
matvælaframleiðslu. Við íslend-
ingar byggjum afkomu okkar á
framleiðslu og sölu matvæla. Það
skiptir sköpum hvort okkur tekst
að byggja upp traust á fram-
leiðsluvömm okkar að þessu
leyti. Þess vegna hljótum við að
taka mjög alvarlega alla umræðu
um hvers kyns eitrun og sýkingu
í matvælum og gera mjög harðar
kröfur í þeim efnum, til að koma
í veg fyrir slys.
Um þessar mundir standa yfír
deilur um það, hvort leyfa eigi
slátmn á fé í sláturhúsi í Bfldu-
dal. Fyrir nokkmm vikum stóðu
sams konar deflur um sláturhús
í Vík í Mýrdal. í þessum umræð-
um hefur oft hallað mjög á
dýralækna vegna þess, að yfír-
dýralæknir og aðrir dýralæknar
geta í mörgum tilfelium ráðið
því, hvort leyfí til slátmnar er
veitt. Menn skyldu þó varast að J
hafa uppi ásakanir á hendur
þessum mönnum. Þeirra er
ábyrgðin. Dýralæknir, sem veitir
leyfí til slátmnar í sláturhúsi, er
ekki öfundsverður af eftirleikn-
um, ef sýking kemur upp og fólk
verður alvarlega veikt af mata-
reitmn. Þá er ekki ólíklegt, að
einhveijir þeirra, sem í dag gera
kröfur á hendur dýralæknum um
að þeir veiti sláturleyfí, snúi við
blaðinu og saki þá um fljótfæmi
og ábyrgðarleysi. Þess vegna
ættu menn að fara varlega í
ásakanir á hendur dýralæknum.
Þeir em að gera skyldu sína.
Það fer hins vegar ekki á milli
mála, að þeir, sem krefjast þess
nú að sláturhúsið í Bíldudal fái
leyfí til slátmnar, telja sig hafa
rök fyrir sínu máli. Vafalaust
munu þeir flestir, ef ekki allir,
taka undir þau sjónarmið, sem
hér hefur verið lýst. Röksemd
þeirra er hins vegar sú, að fjöl-
mörg sláturhús í landinu hafí
fengið leyfí til slátmnar, þótt
ástandið hjá þeim sé sízt betra
en í Bíldudal. Það er mjög sterk
tilfínning hjá mörgum bændum
og alþingismönnum, að sláturhús
á vegum samvinnuhreyfíngar-
innar fái undanþágur undan-
tekningarlaust. Þessi sannfæring
er svo sterk, að það hlýtur að
skipta máli fyrir þá embættis-
menn, sem hafa með þessi mál
að gera, að sýna fram á það með
óyggjandi rökum að um mismun-
un sé ekki að ræða. Ella ríkir
óhjákvæmilega alvarlegur trún-
aðarbrestur á milli þeirra annars
vegar og sumra hópa bænda og
stjómmálamanna hins vegar.
Það hlýtur að vera umhugsun-
arefni, hvort Alþingi á að grípa
inn í mál af þessu tagi með lög-
gjöf. Þeir sem fyrir henni standa
em þeirrar skoðunar, að um
valdníðslu sé að ræða og þess
vegna beri Alþingi að taka í
taumana. A hinn bóginn er erfítt
að sjá, hvemig dýralæknar geta
starfað við þær aðstæður, að lög-
gjafarvaldið grípi inn í einstök
mál, þegar þeir telja sig vera að
gera skyldu sína og framfylgja
landslögum.
Ámm saman hafa menn rætt
mikið um nauðsyn þess að auka
útflutning á íslenzku lambakjöti.
Vemlegum fjármunum hefur
verið varið til kynningar á því
erlendis. Ekki er heimilt að flytja
út lambakjöt nema frá ákveðnum
sláturhúsum, sem uppfylla öll
skilyrði. Telja menn, að íslenzkir
neytendur séu tilbúnir til að
leggja sér til munns kjöt, sem
ekki er talið boðlegt á erlendum
markaði, og greiða meira að
segja fyrir það mun hærra verð!?
Deilumar um sláturleyfí til
einstakra sláturhúsa, sem gjósa
upp á hveiju hausti, em ekkert
einangrað mál. Þær snerta mat-
vælaframleiðslu landsmanna
sem slíka. Það hafa nægilega
mörg hættumerki sést á þeim
vettvangi á undanfömum miss-
emm til þess, að menn hljóta að
gera þá kröfu til sjálfra sín og
annarra að fara að með fyllstu
varúð og gera ýtmstu hreinlæt-
iskröfur. Og það er ekki sízt
íhugunarefni að matareitmn hef-
ur ekki alltaf verið rakin til
upphafs síns.
Samningsvilji Ai
bandalagsins er
Johan Jörgen Holst, varnarmálaráðherra Noregs, kom
hingað til lands í síðustu viku til viðræðna við íslenska
ráðamenn. Holst hitti Vigdísi Finnbogadóttur, forseta ís-
lands, og átti fundi með Þorsteini Pálssyni, forsætisráð-
herra, og Steingrími Hermannssyni, utanríkisráðherra, og
er þetta í fyrsta skipti sem vamarmálaráðherra ríkis, sem
á aðild að Atlantshafsbandalaginu, á tvíhliða viðræður við
íslenska embættismenn. Johan Jörgen Holst gegndi stöðu
ráðherraritara í utanríkis- og varnarmálaráðuneytinu
norska og var um árabil forstöðumaður norsku utanríkis-
stofnunarinnar áður en hann tók við embætti varaarmála-
ráðherra.
Afvopnunarviðræður risaveldanna brenna eðlilega á
mönnum þessa dagana og var staðan rædd á fundum
Holsts og fulltrúa íslensku ríkisstjórnarinnar, svo og örygg-
is- og varaarmál ríkjanna tveggja. Blaðamaður Morgun-
blaðsins hitti Holst að máli og fer það samtal hér á eftir.
Spurning: Nú er talið fullvíst að
leiðtogar risaveldanna undirriti
samkomulag um útrýmingu
skammdrægra og meðaldrægra
kjamorkueldflauga síðar í haust.
Menn greinir á um mikilvægi þessa,
annars vegar er bent á að þetta
verði í fyrsta skipti frá upphafí
kjamorkualdar að samið sé um
raunverulega fækkun kjamorku-
vopna og hins vegar er sagt að
samkomulagið taki aðeins til lítils
hluta kjamorkuheraflans og það
hafi því fyrst og fremst pólitíska
eða sálfræðilega þýðingu. Hver er
skoðun yðar á mikiivægi samkomu-
lagsins?
Svar: Ég hygg að bæði þessi sjón-
armið séu rétt. Samkomulagið er
mikilvægt og eins og þú sagðir
verður þetta fyrsta samkomulagið
um útrýmingu ákveðinnar vopna-
tegundar. Ég hygg að að líta verði
til sögunnar til að leggja mat á
mikilvægi þess, einkum þær deilur
sem blossuðu upp er ríki Atl&ncs-
hafsbandalagsins ákváðu árið 1979
að setja upp meðaldrægar kjam-
orkuflaugar til mótvægis við
SS-20-flaugar sem Sovétmenn
höfðu þegar hafíð uppsetningu á.
Nú þegar liggur fyrir að SS-20-
flaugamar verði teknar niður og
hinar skammdrægari flaugar Sov-
étmanna að auki. Ef á hinn bóginn
er tekið mið af heildarfjölda kjam-
orkuvopna í heiminum er þetta
vitaskuld ekki þýðingarmikil fækk-
un en þrátt fyrir þetta tel ég
samkomuiagið mikilvægt bæði í
pólitfsku og herfræðilegu tilliti.
Spurning: Thorvald Stoltenberg,
utanríkisráðherra Noregs, hefur
lýst áhyggjum sfnum sökum þess
að samkomulag þetta kunni að leiða
til stórfelldrar vígvæðingar í höfun-
um, t.a.m. í kringum ísland og
Noreg. Teljið þér þennan ótta á
rökum reistan og ef svo er hvemig
ber íslendingum og Norðmönnum
að bregðast við þessu?
Svar: í fyrsta lagi er mikilvægt
að gera sér ljóst að með samkomu-
lagi um upprætingu meðaldrægra
flauga er verið að leysa eitt tiltekið
vandamál en ekki mörg. Sú hætta
er ævinlega til staðar í vígbúnaðar-
máium að fækkun tiltekinna vopna
leiði á einhvem hátt til aukinna
umsvifa utan þess svæðis sem við-
ræðumar taka til. Við teljum
ákaflega mikilvægt að samkomulag
risaveldanna leiði ekki til aukinnar
vigvæðingar í norðurhöfum. í ljósi
þess tel ég þýðingarmikið að ná
tökum á fjölda langdrægra stýri-
flauga um borð í skipum og
kafbátum. Vandi þessi er engan
veginn bundinn við Bandaríkjaflota
hann á ekki síður við þróun innan
Sovétflotans. Sovétmenn hafa kom-
ið langdrægum stýriflaugum fyrir
í kafbátum og þeir hafa nýlokið til-
raunum með nýja gerð flaugar, sem
nefnist SS N-21, og við búumst við
að flaugum þeirrar gerðar verði
komið fyrir í sovéskum skipum víða
um heim á næstu ámm. Með hlið-
sjón af þessu tel ég brýnt að
stórveldin hefji viðræður um leiðir
til að koma í veg fyrir stórfellda
fjölgun þessara vopna. Raunar
minnir mig að Mikhail Gorbachev,
Sovétleiðtogi, hafí lýst sérstaklega
áhyggjum sínum vegna stýriflaug-
anna í ræðunni í Múrmansk. Við
eigum að freista þess að snúa þess-
ari þróun við og lýsa einnig
áhyggjum okkar en jafnframt verð-
um við að leggja áherslu á að vandi
þessi sé tilkominn vegna vígbúnað-
ar stórveldanna beggja og sé því
tvíhliða.
Spuming: Nú hefur mikið verið
fíallað um framvamarstefnu
Bandarflq'aflota bæði hér á landi
og í Noregi. Fullyrt hefur verið að
umsvif Bandaríkjaflota á norður-
slóðum ógni öryggi beggja ríkjanna.
Svar: Já, mér sýnist að verið sé
að snúa hlutunum við. Þetta fer
eftir því hvað átt er við með fram-
vamarstefnu. Vamarstefna Atl-
antshafsbandalagsins í gegnum
árin hefur verið grundvölluð á
tveimur lykilatriðum; framvömum
og hugmyndinni um sveigjanleg
viðbrögð á átakatímum. Framvamir
eiga bæði við á láði og legi. Noreg-
ur er á mörkum vamarsvæðisins
og legu landsins vegna skipta vam-
ir á hafí miklu. Við eigum mikið
undir framvamarstefnunni og það
er lífsnauðsynlegt fyrir okkur að
siglingaleiðum yfír Atlantshafið
verði haldið opnum á óvissu- og
átakatfmum til þess að unnt reynist
að halda uppi birgða- og liðsflutn-
ingum. Þessar siglingaleiðir verður
að veija og það er gert með fram-
vömum. Þá er ekki síður mikilvægt
að Sovétmönnum eða öðmm hugs-
anlegum fjendum sé gert ljóst að
þeim muni ekki takast að hrinda í
framkvæmd áætlunum um innrás
frá hafí. Því teljum við þýðingar-
mikið að geta kallað til flotadeildir
sem geri þess háttar árás algjörlega
óhugsandi. Þess vegna lítum við svo
á að framvamarstefnan samkvæmt
þessari skilgreiningu sé í fullu sam-
ræmi við öryggishagsmuni okkar
og gegni þýðingarmiklu hlutverki í
því að viðhalda stöðugleika á þess-
um slóðum.
Nú, það hefur mikið verið rætt
um hversu framarlega eða norðar-
lega eigi að draga vamarlínuna og
hvemig eigi að standa að þeim við-
búnaði. í stuttu máli tel ég mestu
skipta að floti Atlantshafsbanda-
lagsins sé til staðar á Norður-
Atlantshafí og hann sé nógu öflugur
til að sannfæra Sovétmenn um að
þeim gefíst ekki kostur á neyta
aflsmunar. Ég tel ekki síður mikil-
vægt að floti þessi sýni að hann
geti unnið sitt starf við þessar að-
stæður, sem eru mjög erfíðar. í
síðasta lagi gegnir flotinn því hlut-
verki að hvetja Sovétmenn til að
gæta hófs í æfíngum herafla síns
á þessum slóðum.
Afstaða NATO-ríkja
Spuming: Víkjum að Atlants-
hafsbandalaginu. Þær raddir hafa
heyrst að með því að samþykkja
upprætingu meðal- og skamm-
drægra flauga kunni Bandaríkja-
menn að vera að stíga fyrsta skrefíð
í þá átt að ganga á bak skuld-
bindinga sinna um að koma Evrópu
til vamar á átakatímum. Teljið þér
eitthvað hæft í þessu?
Svar: Nei, ég legg engan trúnað
á þetta. Samkomulagið er í sam-
ræmi við hagsmuni aðildarríkjanna
í Evrópu sem lágu til gmndvallar
þeirri ákvörðun að setja banda-
rískar kjamorkuflaugar upp í
Evrópu. Það treystir stórlega ör-
yggi Vestur-Evrópu að hinar
meðaldrægu eldflaugar Sovét-
manna verði upprættar. Skuldbind-
ingar Bandaríkjamanna í Evrópu
fara algjörlega saman við hagsmuni
þeirra sjálfra. Að auki tel ég mikil-
vægt að menn hafí í huga að
rúmlega 330.000 bandarískir her-
menn em í Evrópu. Að mínu mati
sýnir þetta glögglega hversu alvar-
lega Bandaríkjamenn taka skuld-
bindingar sínar og ég tel einnig að
Sovétmenn þurfí ekki að velkjast í
vafa um þetta.
Spurning: En nú hafa ýmsir virt-
ir sérfræðingar, tii að mynda Henry
Kissinger, lýst þeirri skoðun að með
samkomulagi þessu sé vegið að
sjálfum rótum Atlantshafsbanda-
lagsins, fælingarstefnunni og
kenningunni um sveigjanleg við-
brögð á átakatímum. Þeir hinir
sömu hafa verið vændir um svart-
sýnisraus. Hver er skoðun yðar á
þiessu?
Svar: Ég er ósammála Henry um
þetta. Eins og ég sagði áðan er
væntanlegt samkomulag risaveld-
anna stórsigur fyrir Atlantshafs-
bandalagið. Við höfum náð þeim
árangri sem við vonuðumst til að
ná þegar við ákváðum að setja
meðaldrægu flaugamar upp árið
1979. Ég held að fáir hafí verið
þeirrar skoðunar að okkur myndi
takast þetta. Þannig séð er sam-
komulagið stórkostlegur árangur.
Ég tel einnig að það sé unnt að
viðhalda kenningunni um sveigjan-