Morgunblaðið - 06.03.1988, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. MARZ 1988
í austurenda Dómkirkjuloftsins er fundarsalurinn.
Tákn íslands, flattur þorskur.
„Besti vinur ræstitæknanna,“
spýtubakki í eigu Dómkirkjunnar.
Dómkirkjan í Reykjavík:
Söfn í Drottins ranni
Islensk söfn voru lengi varðveitt á loftinu
íslendingar vilja gera
vel við sín söfn. En til
hvaða ráða á að grípa ef
ekki eru til þess efni að
byggja veglegt safnahús?
Svarið þvældist ekki fyrir
mönnum nítjándu aldar-
innar. Enginn staður er
verðugri fyrir bækur og
menningararfleið þjóðar-
innar heldur en hús
Drottins. Lofthæð Dóm-
kirkjunnar í Reykjavík
er eitt elsta safnahús-
næði á landinu.
Hentugur karmur
**
Dómkirkjan í Reykjavík var vígð
6. nóvember 1796. I sinni fyrstu
gerð var kirkjan minna hús og lát-
lausara heldur en nú er. 1847-48
voru gagngerðar endurbætur gerð-
ar á Dómkirkjunni, kirkjan var
stækkuð og hækkuð og fékk það
svipmót sem hún enn heldur.
Hið íslenska bókmenntafélag er
eitt hið fyrsta veraldlega menning-
arfyrirtæki sem um getur undir
vemdarvæng og þaki Dómkirkjunn-
ar. Félagið er stofnað 1816 og frá
upphafí fram til 1962 hafði
Reykjavíkurdeild þess geymslu und-
ir forlagsbækur sínar og önnur
gögn á Dómkirkjuloftinu.
Líklega er þó nær lagi að telja
formlega safnasögu Dómkirkju-
loftsins he§ast með stofnum Stifts-
bókasafnsins sem síðar varð Lands-
bókasafn íslands. Safnið var stofn-
að 28. ágúst 1818. 11. september
það sama ár veltir Geir biskup
Vídalín hinn góði fyrir sér mögu-
leikum á hentugu - húsnæði fyrir
Dómkirkjan. Mælingarteikning Rögnvalds
Ólafssonar frá því um 1904. Langskurður.
bókasafnið. Lausn guðsmannsins
var að „hentugur karmur yrði tilbú-
inn á Reykjavíkur dómkirkjulofti,
þessu bókasafni til varðveislu". Var
brugðið á þetta ráð og í árslok
1825 hafði bókum verið raðað í
hillur á Dómkirkjuloftinu og safnið
opnað til afnota. Var safnið þama
á loftinu þangað til Dómkirkjan var
stækkuð og endurbætt á árunum
1847-48, eins og fyrr var getið. Á
meðan á þeim framkvæmdum stóð
var bókakostur landsmanna geymd-
ur i lærða skólanum.
1848 var safninu komið fyrir á
nýja Dómkirkjuloftinu. Jón Árnason
þjóðsagnasafnari var ráðinn starfs-
maður til skráningar og röðunar.
Slæmur Qárhagur háði safninu
næstu áratugina og einnig var
nokkur misbrestur á viðhaldi Dóm-
kirkjunnar.
Árið 1863 eykst hlutverk, vegur
og virðing Dómkirkjuloftsins enn
frekar. Það ár var Fomgripasafn
Islands sem síðar varð Þjóðminja-
_safri_ í sl andsstofn að._ Jón[ Ámasyni
var falin umsjá safnsins. Jón fékk
Séra Andrés Ólafsson kirkjuvörður við kirkjuklukkurnar í Dóm-
kirkjuturninum.
Sigurð Guðmundsson málara ráðinn launin væru rýr. Herbergi var byggt
til umsjónar safninu með sér. Var fyrir Fomgripasafnið frammi á
Sigurður aðalstarfsmaður safnsins kirkjuloftinu, 9 álnir (5,64 m) að
til dauðadags_1874. Sinnti_hann_því_lengd, 8 álnir (5,02 m) að brejid
"afstakríTrumehnsku 'og éljú þótt 'ögnæðírTvaröV2~alin73,45 m).
Þessu húsnæði var skipt niður í
þijá klefa.
Það er því óhætt að segja með
sanni að landsmenn hafi haft
margvísleg erindin í Dómkirkjuna
á þessu árabili, sér til andlegrar
uppbyggingar, hvort heldur var af
kristilegu eður veraldlegu tagi.
1878 voru þrengslin á Dóm-
kirkjuloftinu orðin umtalsverð,
kirkjan var orðin hrörleg og þarfn-
aðist lagfæringa. Því var ráðist í
viðgerðir á kirkjunni 1879.
Söfnunum var komið annars
staðar fyrir. Fyrst var í ráði að
geyma bækur Stiftsbókasafnsins til
bráðabirgða í spítalahúsi bæjarins
en af því varð þó ekki heldur virð-
ist öllum bókunum hafa verið hrúg-
að á gólfíð í bókhlöðu Lærða skól-
ans. Forngripasafnið var vistað í
hegningarhúsinu. — En úrbætur í
húsnæðismálum safnanna voru á
næsta leiti; 1881 var byggt hús
fyrir Alþingi og söfn landsins. Flutt-
ust bæði söfnin í Alþingishúsið.
Hlutverki Dómkirkjuloftsins í
þágu opinberra íslenskra safna var
þó á engan hátt lokið. Landshöfð-
ingja íslands, Hilmari Finsen, þótti
ástæða til að hafa einhverja reiðu
á skjölum æðstu embættismanna
þjóðarinnar. Því var svo mælt fyrir,
í auglýsingu um landsskjalasafn 3.
apríl 1882, að komið yrði upp sam-
eiginlegri skjalageymslu fyrir
helstu embætti landsmanna á Dóm-
kirkjuloftinu. Þetta_ var upphafið
að Þjóðskjalasafni íslands. Safnið
hafði engan safnvörð og ekki virð-
ist hafa verið gert ráð fyrir því að
almenningur notaði safnið mikið.
Árið 1900 fluttist skjalasafnið
af Dómkirkjuloftinu en loftið var
áfram notað í þágu íslenskrar
menningar og fræða. Hið íslenska
bókmenntafélag var enn sem fyrr
með aðstöðu á kirkjuloftinu.
Um 1950 var gert við kirkjuna
m.a. var þakið klætt koparþynnum
í stað skíftiþaks sem verið hafði
síðan 1847, við þá viðgerð hurfu
þakgluggar sem verið höfðu á
kirkjuþakinu.