Morgunblaðið - 03.02.1989, Blaðsíða 6

6 C
MORGUNBLABIÐ, FÖSTUDAGUR 3. FEBRÚAR 1989
, UM ÞRÓUN
DALERtSUI
veislunni. En hvað getur þá komið
í staðinn?
Fyrir jólin kom út bók eftir
Björgu Árnadóttur sem heitir „Ég
amma, hvað eru fimmtíu og
fjórir dagar lengi að líða? Á Onni afmæli á
undan mér? Viltu baka bílatertu fyrir mig og
hafa hana með bláum og rauðum kertum alveg
eins og var síðast? Eigum við kannski líka
hafa stóra sjóræningjaköku?
Lítill snáði verður fimm ára í
mars og eftirvæntingin er mikil.
Það var strax eftir jólin að hann
fór að hlakka til að eiga afmæli.
Hann erfarinn að undirbúa þennan
merkisdag í marsmánuði þó
fimmtíu og fjórir dagar séu enn til
stefnu.
Það líða ekki margir dagar án
þess að einhverri afmælisspurn-
ingu sé varpað fram, annaðhvort
um gestina, terturnar, afmælis-
gjafirnar eða leikina sem fara eigi
í. Jafnvel vikulegu innkaupaferðirn-
ar í Hagkaup snúast upp í skoðun-
arferðir á servíettum og sælgæti
sem kaupa á, — þegar að því kem-
ur.
Sinn er siðurinn á hverju heimili
og það á líka við þegar afmæli eru
annarsvegar. Ein fjölskylda byrjar.
kvöldið fyrir afmælisdaginn með
kakói og pökkum á meðan næsta
hefur það fyrir fasta venju að færa
afmælisbarninu í rúmið kræsingar
og glaðning þegar það vaknar.
Flestir hafa þó vanist því að blása
á kerti á afmælistertu um leið og
afmælissöngurinn ómar.
Oft vantar fólk hugmyndir að
leikjum eða meðlæti í barnaaf-
mæli. Kannski eru einhverjir sem
vilja breyta út af venjunni, sleppa
árlegu pylsu— eða súkkulaðiköku-
Þróun dáleiðslu
Dáleiðsluástand er gamalþekkt fyr-
irbæri þótt notað hafi verið í mis-
munandi tilgangi á ýmsum stöðum
og gengið undir ýmsum nöfnum.
Ástand það sem hinn dáleiddi er í
er aðskiljanlegt frá venjulegum
svefni, en einnig frá venjulegu vöku-
ástandi. Einkennandi fyrir einstakl-
ing í dáleiðsluástandi er aukið sef-
næmi og tilfinningatengsl (rapport)
við dáleiðandann. Vegna aukins
sefnæmis getur dáleiðandinn fram-
kallað ýmiskonar ástand, sem
stundum er mjög sérkennilegt og
virkar oft furðulega, bæði á dáþeg-
ann sjálfan og þá sem kunna að
vera viðstaddir.
Á egypsku papýrusriti sem talið
er frá því fyrir 300 f.Kr. er að finna
lýsingu á aðferð við dáleiðslu. Einn-
ig er vitað að Medar, Kaldear og
Indverjar til forna þekktu vel dá-
leiðsluástand og síðar Grikkir. Heil-
un undir dáleiðsluástandi er ein af
elstu lækningaraðferðunum. Ýmsir
frumstæðir þjóðflokkar fyrr og síðar
hafa reynt að hagnýta dáleiðslu-
ástand (trans) til að ná fram
ástandsbreytingum hjá dáþega. Oft
var álitið, og er reyndar sumstaðar
enn, að dáleiðsluástand (trans) sé
af guðdómlegum uppruna og því var
framkvæmd dáleiðslu oft hluti af
trúarathöfn.
Sefjunarmáttur var þekktur á bibl-
íutímanum og margir spámenn og
svokallaðir heilagir menn notfærðu
sér þennan mátt og álitu hann guð-
dómlegan. Á miðöldum trúðu menn
að heilun gæti átt sér stað við snert-
ingu heilagra mynda, böðun í heilsu-
lindum, snertingu flísa úr krossi
fljótlega þekkt um alla Evrópu og
þar meðhöndlaði hann allskonar
sjúkdóma. Stutt lýsing á hvernig
hlutirnir gengu fyrir sig í móttöku
Mesmers getur hjálpað okkur til að
skilja þau grundvallaratriði sem lágu
að baki meðhöndluninni.
í bók sinni „Sálfræðileg heilun"
(Les medications psychologique)
lýsir Pierre Janet aðferðum Mesm-
ers. Mesmernotaðiýmiskonartæki.
Sumar af venjum þeim sem hann
viðhafði minntu á helgisiði. Farið var
með sjúklinginn inn í sal, en þar var
dregið fyrir alla glugga með þykkum
tjöldum svo mjög rokkið var inni.
Angurværir tónar píanóleiks fylltu
loftið. í miðjum salnum stóð stórt
eikarkar (baquet). Karið var fyllt með
blöndu af vatni, járnspónum og
muldu gleri. Vfir eikarkarinu var lok
með götum sem járnstengur voru
festar í. Sjúklingarnir voru hvattir til
að vera hljóðir, haldast í hendur og
láta járnstengurnar snerta hinn
veika líkamshluta. Þegar hér var
komið birtist Mesmer venjulega
íklæddur bleikri skikkju og með
langt járnspjót í hendi. Hann gekk
hægt fram hjá röðinni, beindi sjón-
um sínum að sjúklingnum, lagði
hönd yfir veika líkamshluta, eða
snart þá með járnspjótinu.
Sumir sjúklingar uppástóðu að
þeir fyndu engan mun, en aðrir lýstu
áhrifunum eins og að skordýr skriðu
á húð þeirra og sumir fengu krampa-
köst. Eftir 2—3 meðferðir af þessu
tagi töldu margir sig hafa fengið
bata af hinum aðskiljanlegustu
meinsemdum.
Það sem fór fram á lækninga-
stofu Mesmers minnti að sumu leyti
á leiksýningu. En þó að Mesmer
Árið 1765 varði Mesmer doktors-
ritgerð sína með góðum vitnisburði.
Ritgerð hans fjallaði um áhrif plantn-
anna á heilsu manna. Hann áleit að
þessi áhrif ættu sér stað í gegnum
einskonar segulgas sem umlyki allar
lífverur. Hann byrjaði að rannsaka
áhrif þessara segulkrafta með því
að meðhöndla sjúklinga með segl-
um sem voru þannig sniðnir að þeir
féllu að ólíkum líkamshlutum.
Árangur hans var oft undraverður.
Sjúklingar sem liðu af þvagfærastí-
flun, tannpínu, hlustarverk, þung-
lyndi, tímabundinni blindu og lömun
losnuðu margir alveg við sjúk-
dómseinkenni sín.
Slíkar uppákomur vöktu eðlilega
athygli en margir af starfsbræðrum
Mesmers í læknastétt urðu honum
svo fjandsamlegir vegna velgengn-
innar að hann varð að hætta starf-
semi sinni í Vín og flytjast til Parísar
eftir að sérstök nefnd hafði fjallað
um starfsemi hans. En í París opn-
aði hann lækningastofu sem varð
Mesmer við eikarkarið (baquet).
Frá alþjóðadáleiðsiuþinginu í Haag sumarið 1988.
EÐU i í 1
NOTAGILDI
Krists, eða beina úr heilögum mönn-
um. Bæði í Englandi og Frakklandi
trúðu menn því að konungarnir
gætu stuðlað að bættri heilsu með
handayfirlögn, eða snertingu. Og
enn þann dag í dag trúa þúsundir
manna á undramátt lindarinnar í
Lourdes í Frakklandi, en þar gerast
fyrirbæri sem eru ekki ólík þeim er
áttu sér stað í Eskulapius-musterinu
í Grikklandi mörgum öldum fyrir
Krists burð.
Annarra skýringa var svo ekki
leitað fyrr en 1530, þegar Paracels-
us kom fram með kenningar sínar
um áhrif himintunglanna á heilsu-
farsástand manna. Seinna bætti
hann svo við kenningar sínar því að
menn gætu einnig haft áhrif hver á
annan með hagnýtingu segulsviðs.
En það fyrirbæri sem í dag er kallað
dáleiðsla (hypnosis) varð í reynd
ekki almennt þekkt á Vesturlöndum
fyrr en á síðari hluta 18. aldar er
austurríski læknirinn Frans Anton
Mesmer (1734-1815) kom fram á
sjónarsviðið í Vín.
eflirHH
Víói Hafberg Kristinsson