Morgunblaðið - 02.06.1989, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ' FÖSTUDAGUR 2. JÚNL 1989
Um „trektir, villigötur og
vanhæfa skipulagsráðgjafa“
eftir Bjarna
Reynarsson
í helgarblaði Þjóðviljans frá 6.
maí sl. eru notuð stór orð um ófag-
leg vinnubrögð skipulagsyfirvalda
varðandi Fossvogsbraut og fullyrt
að skipulagsráðgjafar séu á villigöt-
um, og ekki starfi sínu vaxnir.
Þá er því haldið fram að mikið
skorti á faglega forvinnu og lýðræð-
isleg vinnubrögð við gerð Aðal-
skipulags Reykjavíkur 1984-2004.
Blaðamaður Þjóðviljans, Ólg, telur
að „grundvallarforsenda" aðál-
skipulagsins „sé að fullnægja að-
gengisþörf einkabílsins í Kvosina"
eiris og hann kemst að orði. Þetta
er nýjasta „trektarkenningin". Enn-
fremur er fullyrt að skipulagsyfir-
völd hafi stillt Reykvíkingum og
Kópavogsbúum upp á móti tveimur
„afarkostum", þ.e. að megin vest-
ur-austur umferð í Reylqavík verði
annaðhvort eftir Miklubraut eða
bæði Miklubraut og Fossvogsbraut.
Þar sem sá er þetta ritar stjóm-
aði vinnu við gerð aðalskipulagsins
á Borgarskipulagi er mér bæði ljúft
og skylt að leiðrétta helstu atriðin
sem blaðamður hefur misskilið og
benda um leið á nokkrar staðreynd-
ir í skipulagsmálum Reykjavíkur.
Skipulagssagan og
stofhbrautimar
Allt frá elstu tillögum að heildar-
skipulagi Reykjavíkur frá árinu 1937
til dagsins í dag hafa verið sýndar
3 meginumferðaræðar á nesi því sem
meginhluti byggðar í Reykjavík
stendur á (Seltjarnarnesi) þær eru;
ein braut með norðurströndinni (El-
liðavogur-Sætún), önnur um mitt
nesið (Miklabraut) og sú þriðja um
sunnanvert nesið og upp Fossvogs-
dal (Hlíðarfótur- Fossvogsbraut).
Þetta byggist að sjálfsögðu á því
að miðborgin er vestast á nesinu og
þessar brautir eru eðlilegar aðkomu-
leiðir að norðan, austan og sunnan.
Fossvogsbraut er því ekki nein ný
hugdetta.
Þótt aðaláherslan í aðalskipulag-
inu sé lögð á Miklubraut og Foss-
vogsbraut, er einnig bent á að Ell-
iðavogur-Sætún muni taka við stór-
um hluta af umferð frá nýjum
byggðasvæðum norðan Grafarvogs
til miðborgarinnar, þegar brú er
komin yfir Elliðaárósa.
Þetta er ekki í fyrsta skipti í
skipuiagssögu Reykjavíkur sem
skiptar skoðanir eru um lagningu
nýrra akbrauta. Á fimmta áratugn-
um höfðu margir vantrú á því að
leggja Miklubraut í beina stefnu yfir
mýrarsvæði. í dag þökkum við fyrir
beina og breiða Miklubraut. í lok
sjöunda áratugarins voru mikil mót-
mæli vegna brúar og vegagerðar
þvert yfir Elliðaárdal (Höfðabakka).
Ég tel að flestir séu ánægðir með
þá framkvæmd og þá samgöngubót
sem henni fylgir.
„Við á höfuðborgar-
svæðinu erum heppin
með hvað skipulagsyfír-
völd í Reykjavík hafa
verið framsýn að taka
frá breiðar landspildur
fyrir stofíibrautir, við
stöndum því ekki
frammi fyrir afarkost-
um hvað það varðar.“
Grundvallarregla í umferðar-
skipulagi er að koma sem stærstum
hluta umferðar milli borgarhluta á
stofnbrautir sem liggja utan íbúða-
hverfa til þess að draga úr slysa-
hættu. Umferðarskipulag í
Reykjavík byggist að sjálfsögðu á
þessu. Ef stofnbrautakerfið í
Reykjavík væri greiðfært í dag þyrfti
ekki allar þessar upphækkanir og
hindranir, sem settar hafa verið upp
til að draga úr umferðarhraða innan
íbúðahverfa.
Að taka frá land
Önnur mikilvæg regla í byggða-
skipulagi er að taka frá land fyrir
framtíðarþarfir t.d. stofnbrautir.
Skipulagsyfirvöld í Reykjavík og
Skipulagsstjórn ríkisins hafa ekki
viljað útiloka þann möguleika að
hægt væri að koma fyrir umferðar-
æð í Fossvogi.
Reyndar má nefna tvö önnur
dæmi í nýja aðalskipulaginu þar sem
tekið er frá land fyrir nýjar götur,
þar sem hagsmunir stangast á.
Á milli Efra- og Neðra- Breið-
holts frá Breiðholtsbraut í suðri að
núverandi Höfðabakka í norðri er
tekið frá'land fyrir tengibraut. Þessu
hefur verið mótmælt af íbúum í
nágrenninu en á hinn bóginn hafa
þegar komið fram kvartanir frá íbú-
um við Vesturberg vegna mikillar
umferðar gegnum íbúðarhverfið.
Þarna verður að velja milli umferðar
gegnum íbúðarhverfið. Þetta er svip-
að dæmi og Fossvogsbraut gagnvart
Nýbýlavegi-Bústaðavegi.
Hitt dæmið er að tekið er frá land
undir götur að brú yfir Kleppsvík,
sem opnar möguleika á vegateng-
ingu yfir í Geldinganes, Álfsnes og
Kjalarnes og mun aðallega þjóna
nýjum byggðasvæðum í Mosfellsbæ
og Kjalamesi á næstu öld.
Slík tenging yrði mikil samgöngu-
bót fyrir Mosfellsbæ sem losnaði við
umferð gegnum miðbæinn. Aftur á
móti gerir brúin nýtingu Kleppsvík-
urinnar sem hafnarsvæðis mjög erf-
iða og mun kljúfa væntanlegt golf-
vallarsvæði á núverandi sorphaugum
í Gufunesi í tvennt.
Hafsteinn Austmann í Nýhöfn
Myndlist
Einar Hákonarson
Það hefur verið athafnasamur
tími hjá listmálaranum Hafsteini
Austmann undanfarna mánuði.
Stuttu eftir áramótin sýndi
hann málverk og vatnslitamyndir
í Scandinavian Contemporary Art
Gallery í Kaupmannahöfn og ný-
lega vann hann samkeppni um
útilistaverk fyrir Landsvirkjun.
Einnig var hann kosinn formaður
FÍM á síðasta aðalfundi félagsins.
Og nú hefur hann opnað mál-
verkasýningu í sýningarsalnum
Nýhöfn við Hafnarstræti. Þar
sýnir hann 18 olíumálverk, sem
gerð hafa verið síðastliðin 3 ár
og nokkrar vatnslitamyndir.
Samkvæmt sýningarskrá er
þetta 16. einkasýning Hafsteins,
en hann hélt sína fyrstu sýningu
1956 í Listamannaskálanum við
Austurvöll.
Frá byijun hefur Hafsteinn við-
haft vönduð og öguð vinnubrögð
og verið trúr abstrakt-stefnunni,
sem hann hreifst ungur af. Hann
hefur staðfastlega ræktað sitt
myndmál af kostgæfni og ekki
látið slá sig út af Iaginu þó stefn-
ur af ýmsu tagi hafi gengið yfir
og ruglað suma í ríminu. Á okkar
tímum ganga stefnur í listum
hratt yfir og nú er svo komið að
sú stefna sem Hafsteinn hefur
fylgt virðist aftur vera að ná upp
á yfirborðið í listaheiminum.
Myndstíll Hafsteins einkennist af
sterkri burðargrind dökkra pensil-
stroka, sem halda saman litnum
og myndinni í heild. Málarinn
hefur lengi notast við sérstaka
yfirmálunaraðferð, það er að láta
„ii' ■
lit lýsa í gegnum annan og ná
með því stemmningu er leiðir hug-
ann að Iandslagi. Enda bera
myndirnar nöfn sem gefa til
kynna landslagsstemmningar.
í myndum frá þessu ári einfald-
ar Hafsteinn enn frekar mynd-
bygginguna og virkuðu þær
óvenju sterkt á undirritaðan og
voru með því besta á sýningunni.
Þessar myndir sýna vel að Haf-
steinn hefur náð langt í myndgerð
sinni. Að lokum skal þess getið
að um mjög vandaða sýningu er
hér um að ræða og skemmtileg
tilbreytni frá mörgum af þeim
sýningum sem í gangi hafa verið
að undanförnu.
Dr. Bjarni Reynarsson
verkfræðingar og landslagsarki-
tektar. Lengstu kaflar aðalskipu-
lagsins fjalla um umhverfis- og
umferðarmál og með aðalskipulag-
inu fylgja sér kort um þessa mála-
flokka.
Miðborgin (Kvosin) og
áætlanir um byggðaþróun
Forvinna
Fjölmargar umferðarspár fyrir
höfuðborgarsvæðið hafa verið gerð-
ar á undanförnum árum og niður-
staðan yfirleitt verið, að ef Foss-
vogsbraut væri til í dag færu um
hana um 30 þúsund bílar á sólar-
hring.
Vinna við Aðalskipulag
Reykjavíkur 1984-2004 tók rúm 3
ár, í henni tóku þátt margir sér-
fræðingar þar á meðal umferðar-
lagstillagan var til sýnis fyrir al-
menning í 13 vikur, frá 24. júní til
23. september 1987. Áður hafði til-
lagan verið kynnt á Kjarvalsstöðum
á 200 ára afmæli Reykjavíkur 1986.
26 athugasemdabréf bárust og var
reynt að taka tillit til þeirra athuga-
semda sem stönguðust ekki algjör-
lega á við stefnu skipulagsins.
Aðalskipulagið fór lögformlega
kynningarleið í lýðræðislega kjörn-
um nefndum Reykjavíkur og var
að lokum samþykkt af félagsmála-
ráðherra 27. júlí 1988.
Skipulagsstofa höfuðborgar-
svæðisins fylgdist með skipulags-
vinnunni og samráð var haft við
Vegagerð ríkisins og grannsveitar-
félög Reykjavíkur. Eg vísa því al-
farið til föðurhúsanna að ekki hafi
verið staðið lýðræðislega að þessari
skipulagsvinnu á Borgarskipulagi.
Lokaorð
Það er algengur misskilningur
eins og fram kemur í „trektarkenn-
ingu“ blaðamanns Þjóðviljans að
það sé aðallega uppbygging í Kvos-
inni sem kallar á Fossvogsbraut eða
aðrar hliðstæðar aðgerðir í um-
ferðarmálum. í dag eru aðeins um
6% af atvinnuhúsnæði í Reykjavík
í Kvosinni og áætluð uppbygging
þar á skipulagstímabilinu (36.000
m2, er aðeins 4% af heildaraukningu
atvinnuhúsnæðis í borginni til árs-
ins 2004. Skipulagstillagan fyrir
miðborgina (Kvosina) byggir á
gæðum en ekki magni.
Það má heldur ekki gleymast,
að yst á Seltjarnamesi er kaupstað-
ur í örum vexti, og íbúar þar þurfa
að sjálfsögðu að komast að heiman
og heim. Gamla höfnin í Reykjavík
er ein stærsta fiskihöfn á landinu
og er töluverð atvinnuuppbygging
fyrirsjáanleg í Örfirisey og ná-
grenni. Æðsta menntastofnun
landsins, Háskóli íslands, við Suð-
urgötu er í örum vexti að ógleymd-
um Reykjavíkurflugvelli, og þannig
mætti lengi telja. Það er þessi eðli-
lega endurnýjun eldri byggðar sam-
fara aukinni bílaeign og vaxandi
íbúafjölda á höfuðborgarsvæðinu
sem kalla á greiðfærar vestur-
austur stofnbrautir í Reykjavík.
Aðalskipulagið og lýðræðið
Engin aðalskipulagsáætlun hér á
landi hafi fengið jafn rækilega
kynningu og Aðalskipulag
Reykjavíkur 1984-2004. Aðalskipu-
Það kom aldrei annað til greina
í vinnunni við aðalskipulag
Reykjavíkur en að halda opnum
möguleika á lagningu Fossvogs-
brautar, þar sem umferðarspar
sýndu að full þörf er þegar á slíkri
braut og ekki hafa komið fram
aðrir kostir sem leysa betur um-
ferðarvanda höfuðborgarsvæðisins.
Enda liggur fyrir samningur um
að bæði sveitarfélögin, Kópavogur
og Reykjavík, verði að fallast á að
þessi braut verði felld út í skipulagi.
Við á höfuðborgarsvæðinu erum
heppin með hvað skipulagsyfirvöld
í Reykjavík hafa verið framsýn að
taka frá breiðar landspildur fyrir
stofnbrautir, við stöndum því ekki
frammi fyrir afarkostum hvað það
varðar.
Starfsfólk Borgarskipulags sem
vann að aðalskipulaginu er fýllilega
sátt við úrskurð Skipulagsstórnar
ríkisins um að hlutlaus rannsókn
fari fram á umhverfis- og umferðar-
þáttum í tengslum við Fossvogs-
braut. Við gerðum okkur grein fyr-
ir því að Fossvogsbraut gæti rýrt
útivistargildi Fossvogsdals ef ekki
væri vandað til verksins og komum
því með tillögu um að brautin yrði
niðurgrafin að minnsta kosti að
hluta.
Við sjáum fyrir okkur ágætt sam-
býli yfirbyggðrar götu sem leysti
um leið aðkomu að íþrótta- og úti-
vistarsvæðum í Fossvogsdal. Það
hefur lítið verið fjallað um umferð-
ina sem þarf að komast að velnýtt-
um útivistardal. Ekki er góður kost-
ur að hún fari íbúðahverfin sem
liggja að dalnum.
Vonandi lægja öldurnar í deilunni
um Fossvogsdalinn sem fyrst þann-
ig að ofangreind úttekt geti hafist.
En skrif eins og þau sem birtust í
Þjóðviljanum um síðustu helgi eru
ekki til þess fallin að deiluaðilar
sliðri sverðin.
Höfundur er yfirskipulagsfræð-
ingurá Borgarskipulagi
Reykjavíkur.
Vídalínspostilla væntan-
leg í aðgengilegri útgáfii
í undirbúningi er ný útgáfa Vídalínspostillu með skýringum og ítar-
legum inngangi. Bókmenntafræðistolhun Háskólans hefur fengið dr.
Gunnar Kristjánsson, prest á Reynivöllum í Kjós, til verksins sem ætla
má að taki eitt til tvö ár. Postillan kom síðast út á íslandi fyrir 44 árum.
„Vídalínspostilla var lesin á hveiju
heimili á íslandi í hálfa aðra öld og
áhrif hennar á menningarlíf hér á
landi, málfar og hugmyndafræði,
hafa verið geysimikil,“ segir Gunnar
Kristjánsson. „Tilgangur endurútg-
áfunnar nú er að gera postilluna
aðgengilega fyrir lesendur. í inn-
gangi verður greint frá verkinu og
baksviði þess, bæði hugmyndafræði-
legu og hvað bókmenntafræðina
varðar. Stafsetning postillunnar
verður færð til nútímahorfs og ýmsar
skýringar ættu að létta mönnum lest-
urinn.“
Vídalínspostilla hefur nokkrum
sinnum komið út, fyrst í tvennu lagi
1718 og 1720. Séra Páll Þorleifsson
og Bjöm Sigfússon, háskólabóka-
vörður, bjuggu bókina síðást til
prentunar árið 1945. Að sögn Gunn-
ars Kristjánssonar er endurútgáf-
unnar að vænta að einu til tveimur
árum liðnum. Hann segir mikla vinnu
liggja í undirbúningi útgáfunnar,
enda geymi Vídalínspostilla 80 pred-
ikanir Jóns biskups Vídalín.
I
I
„Þetta eru langar og vandaðar
predikanir á auðugu máli, sem lesnar
voru í heimahúsum á sunnudögum
og öðrum helgidögum,“ segir Gunn-
ar. „Þær hafa væntanlega verið
samdar til útgáfu frekar en að Jón
biskup hafi predikað sjálfur. í þess-
um skilningi er Vídalínspostilla bók-
menntaverk, eitt hið áhrifamesta á
íslandi ásamt Passíusálmunum og
svo Islendingasögunum.“
Gunnar segir Vídalínspostillu hafa
verið lesna á heimilum fram á þessa
öld, þótt notkun hennar hafi minnkað
síðari hluta 19. aldar. Hann segir
að auðvitað sé hugmyndafræði post-
illunnar á ýmsan hátt úrelt, en undir-
straumurinn sé sígildur og lesendur
verði vart í vandræðum með að velja
það úr sem til þeirra höfðar.