Morgunblaðið - 15.06.1989, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1989
.... ■ .
Málvamir íslands
• •
Orfáar hugmyndir að bættum vörnum
eftirLárus Jón
Guðmundsson
íslensk þjóð á í vanda. Vandinn
er málið. Þetta er vandamál.
Sólin er hætt að koma einsömul
upp í austrinu. Aragrúi hjásóla fylg-
ir í humátt á eftir henni dag hvern
árið um kring og fer fjölgandi. Af
himnum fellur mannabrauð nútím-
ans að metta þúsundir í eyðimörk-
inni.
Mállausir óvitarnir heyra og sjá
það sem fyrir þeim er haft. „Manna,
manna“ umlar I fullorðnum með
munninn fullan af andlegu fóðri.
„Manna, manna“ babla börnin og
hrifsa sér bita þó bragðið sé fram-
andi. „Manna, manna, meira
manna“ er jarmað í kór og miskunn-
samur drottinn ljósvakans gefur
þrælum sínum merki um að losa
úr annarri tunnu.
Hvað er til ráða? Hvernig bregst
smáþjóð við atlögu að móðurmáli
sínu? Því vissulega er um atlögu
að ræða þar sem gervihnattasjón-
varpið er annars vegar. Formaður
nefndar sem endurskoða skal út-
varpslögin, Ögmundur Jónasson,
segir í grein sem birtist í Þjóðviljan-
um 10. febrúar sl.: „Á hitt ber að
líta að tilvera íslensku þjóðarinnar
er tungan og henni megum við
ekki tapa.“
Þróunin verður ekki stöðvuð. Það
dugir ekki að loka augunum og
halda að með því hreinsist loftið
af endurvarpsgeislum erlendra
sjónvarpsstöðva. Augu þjóðarinnar
þarf að galopna. Því betur sem
óvinurinn sést því auðveldara er að
verjast honum.
Ymsar hugmyndir hafa komið
fram til að efla málvarnirnar. Fyrr-
nefndur Ögmundur Jónasson segir
í sömu Þjóðviljagrein: „Eina leiðin
til þess að mæta þessari samkeppni
erlendis frá er með framleiðslu
íslensks efnis.“
Þessi hugmynd er góð eins langt
og hún nær. Það er hins vegar
ekki sjálfgefið að þó hlutfall inn-
lends dagskrárefnis aukist muni
áhorfendum fjölga. Óvissuþátturinn
er gæði efnisins. Með auknu úrvali
sjónvarpsrása eru líkur á að hlut-
fallslega færri horfi á íslensku rás-
irnar en gera í dag. Nei, málvarnim-
ar þarf að byggja upp mun fyrr.
Barni sem hefur fengið góða þjálfun
í málbeitingu og hefur þroskaðan
málskilning er óhættara að horfa á
útlendar sjónvarpsrásir en barni
sem minna kann í móðurmálinu.
Sem sagt, hér gilda hin gömlu sann-
indi að betra er að byrgja brunninn
áður en bamið dettur ofaní.
Hér verða örfáar hugmyndir,
ekki allar nýjar, til eflingar mál-
varna reifaðar lauslega:
— Auka íslenskukennslu í yngri
bekkjum gmnnskóla á kostnað
kennslu í erlendum tungumálum.
Ensku- og dönskukennsla hefst
venjulega í 5. eða 6. bekk, ef tungu-
málakennslan hæfist ekki fyrr en í
7. bekk þá fengjust aukalega a.m.k.
3-4 kennslutímar á viku í tvö ár
sem nýttust til íslenskra málvarna.
um nokkurra sveitarfélaga en ekki
veitir af að fjölga þeim. T.d. bjóða
starfsmannafélögum ódýr nám-
skeið kostuð/styrkt af ríki eða sveit-
arfélagi, ýmist í hádegi eða á kvöld-
in. Þetta þykir e.t.v. einhverjum
fyndið en alvara málsins gefur tæp-
lega tilefni til hláturs ef marka má
Lárus Jón Guðmundsson
„ Að lokum sting ég upp
á nýyrði yfír unnendur
íslensks máls í herlausu
landi, þeir skulu kallast
málaliðar með málvarn-
ir íslands að baráttu-
máli sínu.“
Undirritaður hefur það sterklega á
tilfinningunni að þessi seinkun á
tungumálakennslunni muni ekki
þýða umtalsvert minni kunnáttu
nemenda í ensku og dönsku við
útskrift úr grunnskólanum.
— Bjóða uppá stutt námskeið í
Jslensku fyrir alla aldurshópa. Slík
námskeið eru í boði hjá námsflokk-
títtnefndan Ögmund Jónasson.
— Bjóða uppá sumarskóla í
íslensku, börn eru send erlendis á
dýr sumarnámskeið að læra útlend
tungumál. Er minni ástæða að
senda börn afsíðis til að læra eigin
tungu til hlítar?
— Örva grunnskólanemendur til
ritgerðarskrifa með samkeppni og
hafa vegleg verðlaun í boði.
— Koma á mælskukeppni grunn-
skólanemenda í svipuðum stíl og
framhaldsskólar hafa gert, sbr.
MORFÍS-ræðukeppnina sem er í
gangi þessa dagana. Samtök eins
og JC hafa þekkingu og reynslu á
þessu sviði og væru e.t.v. fáanleg
að veita aðstoð við skipulagningu.
— Hafa stutta þætti um íslenskt
mál og sérstaklega málnotkun á
teiknimyndasíðum dagblaðanna
(þær síður lesa allir) sniðna við
hæfi barna sem eru að móta málvit-
und sína. Slík fræðsla ætti að vera
keppikefli hvers alvöru dagblaðs.
— Birta stutta fræðslupistla utan
á umbúðum mjólkurvara, svo sem
kókómjólkur, nýmjólkur, jógúrts
o.fl. Jafnvel efna til samkeppni
meðai nemendanna sjálfra um besta
pistilinn (sbr. samkeppni um teikn-
ingar á Z< 1 mjólkurfernum). Verð-
launin verða að vera vegleg til að
vekja almennan áhuga, bömin hafa
lært að gera kröfur að hætti fullorð-
inna. Það ætti að vera metnaðar-
mál hjá Mjólkursamsölunni að birta
þessa pistla ókeypis.
— Örva grunnskólanemendur til
nýyrðasmíði, til dæmis á leikföng-
um en margvísleg leikföng eru aug-
lýst undir erlendum heitum. Inn-
flytjendur leikfanga gætu jafnvel
efnt til slíkrar samkeppni.
Hveijir eru hæfir til að koma
þessum hugmyndum í verk? Enginn
hörgull er á hæfileikafólki á máleyj-
unni okkar. Sem dæmi má nefna
kennara, fóstrur, leikara, ræðu-
menn í stjómmálaflokkunum (af
hveiju ekki „bamastarf“ í þeim
• söfnuðum eins og til dæmis trúar-
söfnuðum, alltaf og alls staðar er
þörf fyrir skelegga ræðumenn),
_____________________________37
skipuleggjendur í hreyfmgum eins
og JC, Dale Carnegie, skátahreyf-
ingunni, áhugasama nemendur í
íslensku í Kennaraháskólanum og
Háskóla íslands og svo mætti lengi
telja.
Nóg um þetta, og þó.
Eitt atriði téngt þessu málefni
þarfnast umræðu en það em þætt-
irnir „Brávallagata 92“ á útvarps-
stöðinni Bylgjunni. Skemmtigildi
þáttanna er óumdeilanlegt en setja
má spurningarmerki við uppeldis-
gildið. Nú er undirrituðum ekki
kunnugt um aldursskiptingu þeirra
sem hlusta á þessa fyndnu þætti
en trúlega em börn þar innan um.
I þessum þáttum er gjaman snúið
útúr málsháttum og orðatiltækjum
sem getur verið drepfyndið ef mað-
ur veit í hveiju útúrsnúningurinn
felst en það krefst þess að maður
þekki málsháttinn eða orðatiltækið.
Þessi forsenda er sjaldnast fyrir
hendi hjá yngstu hlustendunum.
Þeir heyra einungis útúrsnúninginn
og ef hann er endurtekinn nógu oft
getur bamið álitið útúrsnúninginn
vera réttan en rétta málsháttinn
útúrsnúning!! Undirritaður veit
dæmi þess að fullorðið fólk er farið
að efast um að það kunni máls-
hættina rétt eftir að hafa hlustað
á þessa annars meinfyndnu þætti.
Það er ef til vill óþarfi að mála
skrattann á vegginn (eða mála með
skrattanum á vegginn, eins og
Bibba á Brávallagötunni myndi
segja) en það skaðar engan að
hugsa um þetta.
Að lokum sting ég upp á nýyrði
yfir unnendur íslensks máls í her-
lausu landi, þeir skulu kallast mála-
liðar með málvarnir íslands að
baráttumáli sínu. Það væri kannski
við hæfi að skilgreina starfssvið
varnarmáladeildar utanríkisráðu-
neytisins upp á nýtt og snúa nafn-
inu við að auki, hún gæti heitið
málvamardeild utanríkisráðuneyt-
isins . . .
Höfundur er nemi í sjúkraþjálfun.
SKAGAROKK
í síðustu Músíktilraunum
Tónabæjar vakti athygli að fjórar
Skagasveitir tóku þátt. Þrjár
þeirra komust reyndar í úrslit og
tvær hrepptu þriðju og fjórðu
verðlaun. Rokksiðuútsendari brá
sér til Akraness fyrir stuttu og
hitti þar sveitirnar Bróðir Dar-
wins, sem hlaut þriðju verðlaun
í Músíktilraununum og Battery,
sem ekki var langt frá verðlauna-
sæti.
Bróðir Darwins og Battery æfa
báðar í skipasmíðastöð á Akra-
nesi. Ekki ber á öðru en að sam-
komulagið sé í góðu lagi þó tónlist-
in sem sveitirnar leika sé ólík; gítar-
popp og þungarokk.
Bróðir Darwins
Bróðir Darwins skipa Orri Harð-
arson gítarleikari, Logi Guðmunds-
son trommuleikari, Anna Halldórs-
dóttir söngkona og Lárus Halldórs-
son bassaleikari. Sveitin er ekki
gömul, stofnuð í nóvember sl., en
meðlimir hennar hafa þó flestir
verið að fást við tónlist allléngi.
Hvernig varö sveitin til?
Orri og Logi voru meö hijóm-
Battery
sveit sem sigraði í árlegri hljóm-
sveitakeppni hér á Skaganum
seint á síðasta ári. Þeir voru þá
þegar búnir að ákveða að stofna
sveit með Önnu og það var gert
strax eftir keppnina.
Nafnið á sveitinni er svo þannig
til komið að Orri hringdi í Önnu
og stakk upp á nafninu Bróðir
Stalíns. Henni heyrðist hann segja
Bróðir Darwins og þar var nafnið
komið.
Eruð þið sátt við niðurstöðu
Músíktilraunanna ?
Við berum engan kala til keppn-
innar, en Bootlegs áttu skiyrðis-
laust að vinna og við hefðum þá
verið ánægð með annað sætið.
Er mikið að gerast í tónlistarlífi
Skagamanna?
Það voru haldnir tónleikar í
haust undir yfirskriftinni Skagarokk
og þá komu fram sex hljómsveitir
og vitum um sveitir sem ekki spil-
uðu. Líklega hefur hljómsveitar-
keppnin mikið að segja í þessu
sambandi, en þetta vindur upp á
sig. Það eru allar tónlistarstefnur
í gangi og hér eru starfandi góð
pönksveit, tölvusveit, þugarokk-
sveit og poppsveitir.
Þið unnuð hljóðverstíma á
Músíktilraununum. Verður gert
eitthvað við þá?
Við ætlum að taka upp þrjú-
fjögur lög og fara með þau til útgef-
enda, enda ætlum við okkur að
koma frá okkur plötu og það helst
á þessu ári.
Hver semur?
Orri semur nær allt, en tromm-
arinn á eitt lag. Anna semur alla
texta utan einn, Shakespeare í
baði, sem Orri samdi um fegurðar-
drottningu.
Framtiðin?
Það er á hreinu að eftir nokkra
mánuði verður þessi hljómsveit
búin að gera eitthvað merkilegt.
Það er einmitt á þessum punkti
sem flestar hljómsveitir hætta.
Við erum það samhent að það
er engin hætta á því.
Eitthvað að lokum?
Sérstakar þakkir til Jóhanns Ár-
sælssonar.
Battery
Battery er önnur Skagasveit
sem vakið hefur athygli. Battery
leikur rokk af þyngstu gerð og
komst í úrslit á Músíktilraunum.
Battery skipa Jón Ingi Þorvaldsson
bassaleikari, Sigurður Gíslason
gítarleikari og söngvari, Guðmund-
ur Þórir Sigurðsson gítar og Gaut-
ur Garðar Gunnlaugsson trymbill.
Battery æfir í sama húsnæði og
Bróðir Darwins og er reyndar svip-
að gömul; sveitin var stofnuð í
desember sl. þegar Sigurður gekk
til liðs við þá Jón Inga, Gaut og
Guðmund. Þeir höfðu þá verið að
Bróðir Darwins
gutla í tónlist nokkurn tíma, en all-
ir voru þeir í sveitinni Deja Vú, er
fram kom á Músíktilraunum 1988.
Hvernig varð Battery til og hvað
segið þið mér af tónlistinni sem
sveitin leikur?
Jón Ingi, Gautur og Guðmundur
voru að sþá í að setja saman sveit
og fréttu af síðhærðum gítarleikara
sem nýfluttur var í bæinn. Það var
Sigurður og hann vartilleiðanlegur
að stofna hljómsveit; hafði reyndar
verið í hljómsveit í Svíþjóð.
Tónlistina kalla margir þunga-
rokk, en það eru deildar meiningar
um það innan sveitarinnar hvort
hún er nógu þung eða ekki. Það
má kannski segja að hún sé samn-
efnari fyrir þær ólíku stefnur innan
þungarokksins sem við höfum
áhuga á hver og einn; einskonar
málamiðlun.
Það eru margar sveitir á Akra-
nesi; eru fleiri rokksveitir í þyngri
kantrinum?
Það er ein hálfgerð pönksveit,
en við erum eina þungarokksveitin.
Tíbrá var Skagasveit og átti það
til að leika þungt rokk. Það má svo
ekki gleyma Dúmbó og Steina.
Hvað með þátttökuna i Músiktil-
raununum?
Við fórum í Músíktilraunirnar
vegna þess að við höfðum ekkert
annað að gera. Okkur óraði ekki
fyrir því að við ættum eftir að kom-
ast í úrslit og vorum hæstánægðir
með það.
Ljósmynd/BS
Það hefði verið gott að hafa
söngvara, því góður söngvari gefur
það mikið og tekur líka pressu af
hinum þannig að við hefðum getað
gert enn betur.
Það virðist ekki vera mikill vilji
fyrir þvi hjá íslenskum útgefendum
að gafa út þungarokk þrátt fyrir
vaxandi áhuga á því meðal plötu-
kaupenda.
Við höfum ekki miklar áhyggjur
af því, við erum svo nýbyrjaðir. Það
er best að sjá hvað setur. Við þurf-
um að legga á okkur meiri vinnu í
útsetningum og lagasmíðum og
verða þéttari og það kemur allt
með tímanum. Við komum íslend-
ingum inn á rétta tónlistarstefnu
með timanum.
Annars er málið ekki endilega
það að spila fyrir sem flesta. Það
sem skiptir máli er að spila fyrir
þó það sé ekki nema einn áheyr-
anda, sem er að hlusta og pæla í
því sem við erum að gera.
Eru einhverjar íslenskar þunga-
rokksveitirsem eitthvaö ervarið i?
Bootlegs og Villingarnir eru einu
sveitirnar sem eru góðar. Sigurður
hefur líka dálæti á Ham.
Við þetta má svo bæta að Bróð-
ir Darwins og Battery halda sam-
eiginlega tónleika í íþróttahúsinu á
Akranesi sautjánda júní og full
ástæða til að hvetja alla þá sem
eiga heimangengt að bregða sér
bæjarleið til að sjá sveitirnar spila.