Morgunblaðið - 26.07.1989, Blaðsíða 1

48 SIÐURB
167. tbl. 77. árg.__________________________________MIÐVIKUDAGUR 26. JÚLÍ 1989_______________________________Prentsmiðja Morgnnblaðsins
Sovétríkin:
Námamenn 1 Donar-
dal snúa til vinnu
eftir kjarabætur
Moskva. Daily Telegraph og Reuter.
TUGÞÚSUNDIR sovéskra námamanna í Donar-dal sneru aftur
til vinnu í gær og virðist sem endi verði senn bundinn á alvarleg-
ustu vinnudeilur í Sovétríkjunum frá því skömmu eftir valdarán
kommúnista á öðrum áratugi aldarinnar. Þrátt fyrir það geta
Kremlverjar ekki enn varpað öndinni léttar, því enn er óvíst
hvernig greiða á fyrir kjarabætur námámanna og síst virðist
ætla að draga úr þjóðernisróstum í suðurhluta Sovétríkjanna.
námamanna, sem gengið var að,
en þær fela í sér gífurlegar kaup-
hækkanir, umbætur í vinnuað-
búnaði og almennar lífskjarabæt-
ur. Sérfræðingar í málefnum Sov-
étríkjanna segja það vart gert með
öðrum hætti en niðurskurði ann-
ars staðar, sem aftur geti leyst
úr læðingi verkföll annarra stétta,.
sem nú hafi fordæmi fyrir því að
stjórnvöld láti undan slíkum að-
gerðum.
Pólland:
Fréttaskýr-
endur telja að
Míkhaíl Gorb-
atsjov Sovét-
forséti hafi tek-
ið mikla áhættu
með því að láta
undan kostnað-
arsömum kröf-
um námamanna
Og líta á þær Gorbatsjov.
sem stuðning
við umbótaáætlun sína í efnahags-
málum.
Flóð á Indlandi
Reuter
Mikil flóð hafa verið í nágrenni Bombay á Indl-
andi frá því á mánudag, en gífurlegar rigningar
hafa verið á þeim slóðum að undanfömu. A
myndinni sjást nokkrir íbúar borgarinnar ösla
vatnselginn á jámbrautarstöð, en flóðin hafa
valdið aurskriðum og nánast Iamað allar sam-
göngur. Að minnsta kosti níutíu manns hafa lát-
ist af völdum rigninganna.
Líkur á ríkisstjórnarmynd-
un Samstöðu taldar dvína
LECH Walesa, leiðtogi Samstöðu, hvatti Wojciech Jamzelski Póllands-
forseta til þess í gær að taka „einu viturlegu ákvörðunina“ og leyfa
Samstöðu að mynda ríkisstjórn. I yfirlýsingu, sem hann afhenti Jaraz-
elski, sagði að samsteypustjórn kommúnistaflokksins og stuðnings-
flokka hans virtist ekki enn reiðubúin til þess að sætta sig við stjórn
annarra flokka og væri að undirbúa myndun nýrrar ríkisstjórnar.
Talið er að Iíkur á að Samstaða myndi ríkisstjórn i Póllandi fari nú
mjög dvínandi.
Verkamenn í þungaiðnaði hafa
löngum verið í hávegum hafðir í
Sovétríkjunum og telja sumir það
skýringuna á viðbrögðum Gorb-
atsjovs. Hann hafi gert sér grein
fyrir því að hann gæti hvorki brot-
ið verkföllin aftur með valdi né
látið sem ekkert væri, þar sem
vart væri hægt að bendla „hetjur
Sovétríkjanna" við „andsósíal-
isma“ eða „þjóðernisofstæki“. Því
hafi hann túlkað verkföllin sem
réttmæt mótmæli verkalýðsins
gegn helstu andstæðingum sínum
í sovéska valdakerfinu: skrifker-
um og afturhaldsöflum. Á hinn
bóginn geti afturhaldsmennirnir
ekki ráðist á Gorbatsjov fyrir að
vilja bæta hag verkalýðsins.
Hvorki Gorbatsjov né nánustu
aðstoðarmenn hans hafa útskýrt
með hvaða hætti eigi að afla íjár
til að koma til móts við kröfur
Til þessara viðræðna var stofnað
að frumkvæði Jagques Delors, for-
seta framkvæmdastjórnar EB, en í
ræðu sem hann flutti í Strassborg í
janúar sl. hvatti hann til þess að
nýjar leiðir yrðu kannaðar í sam-
skiptum EFTA og EB. Leiðtogar
EFTA tóku undir hugmyndir hans á
fundi sínum í Osló og viðræðunum
var hleypt af stokkunum á sameigin-
legum ráðherrafundi EFTA og EB í
mars. Síðan hafa fjórir starfshópar
skipaðir háttsettum embættismönn-
um fjallað um fjögur svið, atvinnu-
og búsetufrelsi fólks, fijálsa vöru-
flutnínga og hugsanlegt tollabanda-
Walesa segir að Samstaða hygg-
ist mynda skuggaráðuneyti ef af
stjórnarmyndun kommúnista verð-
ur og yrði það reiðubúið til þess
að taka við völdum hvenær sem er,
en það segir Walesa óhjákvæmilegt
lag, fijálsa flutninga ijármagns og
þjónustu og samstarfs á sviði um-
hverfismála, mennta- og menningar-
mála. Allir þessir hópar hafa lokið
störfum og fimmti hópurinn sem
fjallar um fyrirkomulag og rekstur
samstarfsins, nauðsynlegar stofnanir
og áhrif á löggjöf mun skila áliti í
október í haust.
Yfirnefnd eða stýrihópurinn sem
hélt fund í Brussel í gær mun koma
saman 29. september til að fylgjast
með störfum fimmta hópsins og skila
áliti til framkvæmdastjórnar EB og
ríkisstjórnar aðildarríkja EFTA þann
20. október. Þá lýkur þessum könn-
„fyrr eða síðar“.
Walesa sagði að Samstaða myndi
ekki banna þingmönnum sínum að
taka þátt í ríkisstjórn með kommún-
istum, en tók skýrt fram að það
gerðu þeir á eigin ábyrgð án þess
unarviðræðum og síðan verður það
á valdi stjórnmálamanna hvert fram-
haldið verður. Niðurstöðurnar verða
kynntar framkvæmdastjórn EB og
ráðherrum aðildarríkja bæði EFTA
og EB. Búist er við því að formlegar
viðræður á grundvelli þeirra tillagna
sem liggja fyrir eftir sameiginlegan
ráðherrafund 19. desember hefjist í
byijun næsta árs. Hlutvérk fimmtu
nefndarinnar verður m.a. að setja
fram hugmyndir um sameiginlegar
stofnanir og hvernig megi koma fyr-
ir eftirliti með framkvæmd Jieirra
samninga sem gerðir verða. íslend-
ingar gegna formennsku í yfirnefnd-
inni á móti fulltrúum framkvæmda-
stjórnar EB. Fyrir hönd EFTA-ríkj-
anna stýrir Hannes Hafstein, ráðu-
neytisstjóri, störfum nefndarinnar en
af hálfu EB Horst Krenzler, yfirmað-
ur stjórnardeildar 1, sem fer með
utanríkismál innan EB.
að Samstaða kæmi þar á nokkurn
hátt nærri.
Að sögn Waiesa fór fundur þeirra
Jaruzelskis fram í fullri vináttu og
kvaðst hann hafa sagt forsetanum,
að efnahagsástand landsins krefðist
skjótrar ríkisstjórnarmyndunar í
kjölfar kosningasigurs Samstöðu í
síðasta mánuði. Aðeins ríkisstjórn,
sem Samstaða myndaði, gæti sann-
fært þjóðina um að þær breytingar
í lýðræðisátt, sem átt hafa sér stað
í Póllandi að undanförnu, væru var-
anlegar og nauðsyn harkalegra
efnahagsumbóta.
„En það lítur allt út fýrir það,
að samsteypustjórnin sé enn ekki
reiðubúin til þess að fallast á þá
lausn. í stöðunni virðist hún hafa
tekið ríkisstjórnarmyndunina á
herðar sér,“ sagði Walesa.
Stjórnmálaskýrendur telja þetta
benda til þess að Jaruzelski hyggist
fela einhveijum flokksbróður sínum
umboð til stjórnarmyndunar. Taiið
er að Wladyslaw Baka, efnahags-
sérfræðingur stjórnarinnar, sé
líklegstur til þess, fái núverandi
forsætisráðherra, Mieczyslaw
Rakowski, umboðið ekki.
Að sögn Walesa lét Jaruzelski
ekki sérstaklega í ljós andstöðu sína
við ríkisstjórn Samstöðu, en vildi
frekar ræða um þjóðstjórn komm-
únista og Samstöðumanna undir
forystu Kommúnistaflokksins.
„Forsetinn sagði ekkert ákveðið
um tillögu okkar. Hann leitar enn
bestu lausnarinnar," sagði Walesa,
en bætti við: „Hugmyndir okkar og
afstaða til nýrrar ríkisstjórnar eru
mjög ólíkar.“
Þetta er í fyrsta skipti frá valda-
töku kommúnista árið 1944, sem
formaður Kommúnistaflokksins
ráðfærir sig við stjórnarandstöðuna
um stjórnarmyndun. Talið er að
stjórnarmyndunin skýrist í dag eða
á morgun, en Rakowski hefur látið
í ljós efasemdir um hvernig til tekst
og kvaðst hann óttast að í hönd
færi tími „ólæknandi stjórnar-
kreppu".
Kambódía:
Friðarvið-
ræður út
um þúfur
París. Reuter.
VIÐRÆÐUR hinna Qögurra
stríðandi fylkinga Kambódiu
rannu út í sandinn í gær, en
franskir stjórnarerindrekar
sögðu að þrátt fyrir það myndi
friðarráðsteftia 20 þjóða fara
fram um næstu helgi.
Hun Sen, forsætisráðherra
Kambódíu, kenndi Rauðu khmer-
unum um hvemig farið hefði og
sagði að viðræðurnar hefðu verið
skref í ranga átt. Khmerarnir eru
öflugasta stjórnarandstöðuhreyf-
ingin í Kambódíu, en á tíma ógn-
arstjórnar þeirra, 1975-1979, er
talið að þeir hafi myrt a.m.k. 1
milljón manns, um '/<; þjóðarinn-
ar.
Um næstu helgi verður haldin
friðarráðstefna um málefni
Kambódíu í París og munu full-
trúar 20 ríkja sækja hana, þar á
meðal utanríkisráðherrar Kína,
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna.
Samskipti EB og EFTA:
Fyrsta áfanga viðræðna lokið
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morjrunblaðsins.
FYRSTA áfanga í viðræðum aðiidarríkja Fríverslunarsambands Evrópu
(EFTA) og Evrópubandalagsins (EB) lauk í Brassel í gær. Þessi áfangi
snerist um hugsanleg efnisatriði í fyrirhuguðum formlegum viðræðum
EFTA og EB. Samkvæmt heimildum í Brassel gengu viðræðurnar vel
fyrir sig og enginn óyfirstíganlegur ágreiningur hefúr verið. Næsta
áfanga sem snýst um fyrirkomulag samvinnunnar mun Ijúka 20. október.