Morgunblaðið - 22.10.1989, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. OKTÓBER
MORGUNBLAÐIÐ SUNNÚDAGUR 22. ÓKTÓBER
19

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Arvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
MatthíasJphannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Nýtt mennmgarsetur
Borgarleikhús var formlega
tekið í notkun á föstudags-
kvöld. Þar hefur Leikfélag
Reykjavíkur fengið nýjan sama-
stað. Áralöng barátta hefur borið
ríkulegan ávöxt. Á engan er hall-
að, þegar sagt er, að Davíð Odds-
son borgarstjóri hafi lagt það lóð
á vogarskálina, sem þurfti til að
ljúka þessu mikla verki með þeim
glæsibrag, sem raun- ber vitni.
Þorsteinn Ö. Stephensen leikari
sem flutti síðustu ræðuna við
hátíðina í fyrrakvöld þakkaði
Davíð sérstaklega og sagði engu
líkara en leiklistargyðjan Þalía
hefði snortið hann.
Umbúnaður um leikara og
gesti er allur annar í hinu nýja
húsi en gamla Iðnó, þar sem
Leikfélag Reykjavíkur hefur vax-
ið og dafnað og skapað listaverk
sem féllu jafnt að þeim stakki
og höfðuðu oft einstaklega vel
til leikhúsgesta. Nýtt hús krefst
nýs stíls. Baráttan fyrir þessu
nýja húsi hefur um langt skeið
sett svip sinn á starf Leikfélags
Reykjavíkur. Henni er nú lokið
á farsælan hátt.
Baldvin Tryggvason spari-
sjóðsstjóri hefur verið fulltrúi
borgarstjórans í Reykjavík í leik-
húsráði Leikfélagsins síðan
1963. í ræðu sem hann flutti við
vígslu Borgarleikhússins komst
hann meðal annars þannig að
orði: „Sú skoðun er býsna út-
breidd að leiklistin eigi að geta
lifað af sjálfri sér. Hún eigi ekki
að þurfa stuðning þess opinbera.
Sem betur fer hefur þessi hugsun
aldrei fest rætur hjá borgarstjórn
Reykjavíkur. Allt frá því um
síðustu aldamót, þegar Leikfé-
lagið hóf starfsemi sína, hefur
það notið stuðnings úr bæjar-
eða borgarsjóði. Raunar var hann
skorinn við nögl um áratuga
skeið en hefur stóraukist á um-
liðnum árum einkum frá því að
þeim mikla áfanga var náð 1964
að fyrstu fastráðnu starfsmenn
Leikfélagsins voru ráðnir.
Ástæðan er einfaldlega sú, að
fólki er sífellt betur að skiljast
að leiklistarstarf eins og önnur
lista- og menningarstarfsemi fær
ekki þrifist í jafnlitlu samfélagi
og íslenska þjóðin er, nema þjóð-
félagið rétti listinni trausta hjálp-
arhönd. Fólk gerir líka kröfu til
þess að fá að njóta hér leiklistar
sem fullkomlega jafnist á við það
sem íslendingar geta nú kynnst
í öðrum löndum. Menn sjá merk-
ar leiksýningar í erlendum stór-
borgum, í London, París, Berlín
og New York og ætlast til þess
að hér í okkar fámenna sam-
félagi gefist kostur á ekki síðri
sýningum."
Um leið og undir þessi orð er
tekið skal minnt á, að borgarsjóð-
ur Reykjavíkur mun nú tvöfalda
framlag sitt til Leikfélagsins úr
40 milljónum króna í 80 milljón-
ir. Hlýtur það að vera öllum fagn-
aðarefni, að Reykjavíkurborg er
þetta kleift án þess að hækka
álögur á borgarbúa. Starfsmenn
Leikfélagsins eru að meðaltali
110 til 130 manns, fastráðnir
starfsmenn eru um 40, þar af
um 20 leikarar. Starfsmönnum
hefur enn ekki fjölgað vegna
flutningsins í nýja húsið og er
stefnan sú að halda sem flestum
lausráðnum. Til allra þessara
atriða þurfa menn að sjálfsögðu
að líta, þegar þeir huga að fram-
tíð leiklistar í hinu nýja húsi.
Mestu skiptir að þar ráði listræn
reisn sem nái til almennings.
Þeir sem sátu í sal á vígslu-
kvöldinu og fylgdust með því sem
á sviðinu gerðist voru á einu
máli um að vel hefði tekist að
tengja sal og svið. Hið sama var
álit þeirra sem á sviðinu voru,
nálægðin við áhorfendur er mik-
il. Hringsvið hússins er það stórt
og öflugt að á því snerist létti-
lega öll Sinfóníuhljómsveit Is-
lands og kór Langholtskirkju án
þess að þröngt væri um lista-
mennina. Þegar Kammersveit
Reykjavíkur lék nýtt tónverk eft-
ir Atla Heimi Sveinsson sem
samið var sérstaklega fyrir há-
tíðina kynntust gestir lítillega
fullkomnum ljósabúnaði hússins
og hljómtækjum. Er ljóst, að allt
er þetta í samræmi við nýjustu
kröfur. Aðbúnaður að gestum í
anddyri er til fyrirmyndar og
sæti í sal þægileg. Hefur ekkert
verið til sparað, enda hafa Reyk-
víkingar varið rúmum einum og
hálfum milljarði króna til þessa
verks.
í vígsluræðu Davíðs Oddsson-
ar borgarstjóra kom fram, að
þetta mikla menningarsetur
myndi styrkja stöðu Reykjavíkur
sem höfuðborgar, menningar-
legrar nútímaborgar. Undir
þessa skoðun er eindregið tekið
með hamingjuóskum til leikara,
borgarabúa og landsmanna allra.
Þjóðfélag
IÚTLENDUR
• kunningi minn
sem hefur mikinn
áhuga á íslandi og
gengst upp í íslenzkum bókmennt-
um skrifaði grein um íslenzk þjóð-
mál fyrir Herald Tribune í fyrra.
Hann heyrði ekkert frá þeim en
þegar hann hringdi og spurðist fyr-
ir um greinina sögðu þeir: Who
cares about Iceland? Þetta er í raun
og veru afstaða erlendra fjölmiðla
til þessa litla lands okkar. Hann
sendi mér þessa grein og mér fannst
hún góð. En þeir höfðu ekki áhuga.
Það vantaði hasarinn í greinina.
Heimspressan er síður en svo
merkilegri en litlu blöðin hér heima.
Stundum miklu ómerkilegri, að
mínu viti. Verðmætaskyn samtím-
ans er afar brenglað en líklega hef-
ur það alltaf verið svo. Dómgreind-
arleysi og yfirborðsmennska eru of
oft einkenni okkar tíma. Það fylgir
fjölmiðlun, ekki sízt.
Það er talað um frelsið í heims-
pressunni; hvað hún sé opin og
merkileg. Washington Post kallað
til vitnis um það. En hvernig er
þessu frelsi varið? Tiltölulega fáir
fréttamenn og dálkahöfundar eru
alls ráðandi á síðum stórblaðanna,
aðrir komast ekki að. Jafnvel á
þeim tímum sem íslenzk blöð voru
lokaðri en nú sátu ritstjórar þeirra
með sveittan skallann að afgreiða
konur og karla og birta greinar
eftir þekkt fólk og óþekkt hvað-
HELGI
spjall
anæva að af landinu.
En á „fínu“ blöðunum
úti í heimi er helzt
ekki birtur stafkrókur
eftir svo kallaða al-
þýðu manna sem er,
guðisélof, hin eina
sanna tólg í okkar stéttlausa þjóð-
félagi. Það líður ekki yfir neinn,
þótt bóndi eða sjómaður eða ósköp
venjulegur óþekktur borgari í þjóð-
félagi okkar komi með grein til birt-
ingar, til að mynda í Morgunblað-
inu, heldur þykir það sjálfsagt og
ekki í frásögur færandi. Það kalla
ég frelsi og lýðræði í reynd. En
hvað gerðist ef óþekktur þjóðfélags-
borgari óskaði eftir samtali við rit-
stjóra Washington Post, eða New
York Times? Eða The Times í Lon-
don eða Die Zeit eða Siiddeutsche
Zeitung? Það mundi einfaldlega
ekki gerast. Ég hef aldrei séð slíka
grein í „heimsblaði“. Þetta er mun-
urinn á þeirra lýðræði og okkar.
Þeirra frjálsu pressu og okkar.
Þeirra þjóðfélagi og okkar.
9 1
u,\
BANDARÍSKA SKÁLDIÐ
* William Faulkner sagði við mig
að íslenzka þjóðemistáin væri stór
og viðkvæm. Eins konar þvagsýru-
gigtartá! Hann kvaðst hafa ferðazt
talsvert um landið og bæi;i mikla
virðingu fyrir þjóðinni og menningu
hennar. En ég vildi ekki verða til
að stíga ofan á þjóðemistána, bætti
hann við og brosti.
Nú er þessi tá þvi miður einna
helzt bundin við hagsmuni. Hvort
það eigi að leggja vegi eða flug-
velli á vegum vamarliðsins. Hvort
það eigi að veiða hvali eða ekki.
Við fengum handritin vegna
tungu okkar og menningararfleifð-
ar og mér er nær að halda við höf-
um fengið sjálfstæði okkar og síðar
200 mílna fiskveiðilögsöguna á
sömu forsendum. Það var tekið til-
lit til sérstöðu okkar og arfs sem
er einstæður. Breytir smáþjóð í
merkilegt fyrirbæri í heiminum.
Ég hef komið til Bahamaeyja.
Þar býr blönduð þjóð sem talar eitt-
hvert óskiljanlegt hrognamál af
enskum toga. Hún er álíka fjölmenn
og Islendingar. Hún er eyjaþjóð.
En hún á engan háskóla. Hún á
engar bókmenntir. Hún hefði aldrei
fengið 200 mílna fiskveiðilögsögu
vegna sérstöðu sinnar og menning-
ar. En hún á sjónvarp á ensku
hrognamáli handa framtóningum.
Þetta hefur orðið mér íhugunar-
efni.
Menn skyldu aldrei gleyma þeim
bakhjarli sem mikilvægastur er í
íslenzkri samtíð. Það hefur bókstaf-
lega allt oltið á honum. Við horfum
til framtíðarinnar, en hjarta okkar
slær í fortíðinni einsog Bernstein
sagði um Mahler.
Við getum aldrei orðið þjóð sem
miðar líf sítt við snærisspotta ríkra
ferðamanna, eða spilavíti mafíunn-
ar. Þessari viðmiðun kynntist ég í
Nassau. Og auðvitað er eyjan þar
sem spilavítið er kölluð Paradís. Það
er eftir öðru einsog verðmætamatið
er nú um stundir.
M.
(Meira næsta sunnudag.)
EITT AF ÞVÍ SEM
aðildarríki Evrópu-
bandalagsins þurfa að
sameinast um fyrir árs-
lok 1992 og upphaf hins
sameiginlega markaðar
er stefna í sjónvarpsmál-
um. Þau náðu samkomulagi um þetta efni
á fundi 5 Lúxemborg 3. október sl. Nú
blasir hins vegar við að til átaka komi
milli þeirra og Bandaríkj^manna vegna
þessarar stefnu. Bandaríkjastjórn hefur
sagt að hún íhugi að lýsa samþykkt Evr-
ópubandalagsríkjanna sem verndaraðgerð
er bijóti gjörsamlega í bága við GATT-
samkomulagið um fijáls viðskipti á milli
þjóða. Starfsmenn Evrópubandalagsins
hafa mótmælt yfirlýsingum Bandaríkja-
stjómar um þetta og segja að ekki beri
að líta á sjónvarpsefni sem vöru heldur
skilgreina það sem þjónustu og þar með
falli það ekki undir GATT-samkomulagið.
Samþykkt ráðherranna hefur ekki að
geyma lagalega heldur' pólitíska skuld-
bindingu, þannig að einstök ríki verða
ekki kærð fyrir dómstóli EB, þótt ekki sé
sýnt meira af evrópsku sjónvarpsefni innan
landamæra þeirra en öðru.
Fyrir Bandaríkjamenn er hér mikið í
húfi því að sjónvarpsefni, myndbönd og
kvikmyndir eru ein helsta útflutningsvara
Bandaríkjanna. í bandarískum utanrík-
isviðskiptum vegur útflutningur á kvik-
myndum og sjónvarpsefni á þann veg að
hann skilar árlega 3 milljörðum dollara i
hagnað eða 180 milljörðum íslenskra
króna. Evrópumenn eru stærsti kaupand-
inn og versla fyrir 700 milljónir dollara á
ári, 42 milljarða íslenskra króna. Að vísu
eru Japanir að færa sig upp á skaftið í
þessum bandaríska atvinnuvegi eins og
sýnir sig í nýlegum kaupum risafýrirtækis-
ins Sony á bandaríska kvikmyndafyrirtæk-
inu Columbia.
Stefna Evrópubandalagsins hefur verið
mótuð undir fyrirsögninni: Sjónvarp án
landamæra. í umræðum um þetta mál
innan bandalagsins hefur verið deilt um
tvö meginsjónarmið. Annars vegar eru ríki
sem vilja sem mest frelsi eins og Bretland
og Lúxemborg og njóta þau stuðnings fjöl-
margra sjónvarpsstöðva sem byggja rekst-
ur sinn á auglýsingum. Þessir aðilar vilja
fella niður kerfi sem byggist á þjóðlegum
kvótum, ef þannig má að orði komast, til
þess að auðvelda starfsemi nýrra evr-
ópskra sjónvarpsstöðva er móta dagskrá
sína að verulegu leyti með bandarísku efni.
Má segja að Stöð 2 hér á landi sé dæmi-
gerð stöð af því tagi, þótt þar sé einnig
framleitt íslenskt efni, enda mun það ráða
úrslitum um vinsælciir íslensks sjónvarps
og hvort það getur staðist þá hörðu sam-
keppni sem blasir við. Frakkar hafa lagst
gegn þessu sjónarmiði og hafa notið stuðn-
ings framleiðenda á efni sem vilja gjaman
koma á evrópskum kvótum til þess að ýta
undir kaup á efni sem framleitt er innan
Evrópubandalagsins.
Segja má að hvorugur aðili hafí borið
sigur úr býtum í þeirri málamiðlun sem
var undirrituð hinn 3. október sl. í Lúxem-
borg. í henni felst ekki nægileg lagaheim-
ild til þess að skylda 12 aðildarríki Evrópu-
bandalagsins til að sýna að meirihluta
evrópskt efni. En hins vegar hefur hvert
einstakt land nægilegar heimildir til þess
að koma í veg fyrir að sett verði upp inn-
an landamæra þess „Coca-Cola“-stöð, eins
og Frakkar kalla það, sem myndi raska
staðbundnu jafnvægi í sjónvarpsrekstri.
í reglunum er að finna ákvæði um kvóta
fyrir þjóðtungur sem eru forsenda menn-
ingarlegra sérkenna.
FRANCOIS MITT-
errand Frakklands-
forseti flutti ræðu
evrópsk sjón-
Boðskapur
Mitterrands um
varpsmál á ráðstefnu sem haldin var í
París um evrópska samvinnu í þessu efni
30. september 1989. Frakklandsforseti
ræddi sérstaklega um tæknilega samvinnu
á þessu sviði innan Eureka-áætlunarinnar
sem hann var upphafsmaður að á sínum
tíma og stefnir að því að samhæfa krafta
Evrópuþjóðanna í tæknilegum efnum. Er-
um við íslendingar meðal þátttakenda í
einstökum verkefnum innan ramma þess-
arar víðtæku áætlunar.
í ræðu sinni vék Frakklandsforseti einn-
ig að menningarlegu hlutverki sjónvarps
og stöðu sjónvarpsmála í Evrópu almennt.
Hann spurði meðal annars: „Hve margar
sjónvarpsstöðvar eru í Evrópu? Ég leitaði
eftir upplýsingum um það, ég hef hins
vegar fengið mismunandi tölur sem sýnir
að innan Evrópu þurfa menn að taka sig
á um tölfræðilegar athuganir og rannsókn-
ir. Tölurnar voru frá 50-90. En ef til vill
má rekja þessar mismunandi tölur til þess
að stöðvamar starfa með mismunandi
hætti. Til eru stöðvar sem einbeita sér að
Evrópubúum og síðan aðrar sem gera það
ekki. Menn segja þannig að það séu 50
stöðvar einungis fyrir Evrópu þótt þær séu
90 alls. Ég reyni að komast til botns í
þessu.
Á síðustu tímum hefur lengd dagskrár
tvöfaldast. Um 12 gervitungl dreifa efni
um 40 stöðva yfir álfu okkar. 20 milljón
heimili eru tengd kapalkeifum sem bjóða
mismunandi mikið efni eftir löndum."
Síðan sagði Frakklandsforseti að í Evr-
ópu væri ekki framleitt nægilega mikið
af sjónvarpsefni. Evrópubúar yrðu að flytja
sitt efni inn. Nú mætti segja að í Evrópu
þyrftu menn á ári hveiju að hafa tiltækt
sjónvarpsefni til þess að fylla 125 þúsund
klukkustundir en í álfunni væri ekki fram-
leitt meira efni en fyrir 20 þúsund klukku-
stundir. Það sem upp á vantaði kæmi að
utan. Evrópubúar ættu undir högg að
sækja tæknilega gagnvart Japönum og í
efniskaupum gagnvart Bandaríkjamönn-
um. Hann sagðist ekki vera á móti fijáls-
um viðskiptum en vildi aðéins benda á,
að Bandaríkjamenn keyptu aðeins um 1%
af sjónvarpsframleiðslu Évrópubúa og þess
vegna vissi hann ekki hvar um verndarað-
gerðir væri að ræða. Hins vegar væri ljóst
að miklu auðveldara væri að komast inn
á annan markaðinn heldur en hinn. Þá
yrðu Evrópubúar einnig að íhuga að þeir
hefðu ekki komið á skiptum á efni inn-
byrðis milli sín og þeir framleiddu hver
um sig of lítið og þyrftu þess vegna að
flytja inn. Sagði hann að tölfræðin sýndi
að af aðkeyptu efhi frá útlöndum fyrir 100
klukkustundir kæmu aðeins átta stundir
frá öðrum Evrópuríkjum.
Forsetinn lagði áherslu á að það bæri
að varðveita menningu einstakra landa.
Menn yrðu að hafa í huga að næstum all-'
ir væru í veikri vamarstöðu og í sumum
Evrópulöndum töluðu tiltölulega fáir ein-
stök tungumál. Menn yrðu að velta fyrir
sér stöðu þeirra þjóða. Ymsir gleymdu
því, þótt hann gerði það ekki, að velska,
flæmska eða danska væru tungumál lítilla
þjóða. En sömu rök og ættu við þegar
rætt væri um vemdun þeirra kæmu til
álita þegar litið væri til stöðu ítölsku, þýsku
og einnig frönsku. Benti hann á að
spænska og enska væra tungumál sem
næðu til jarðarkringlunnar allrar og styrk-
ur þeirra ykist.
FRAKKLANDS-
forseti hvatti til
þess að Evrópubúar
legt átak tækju höndum
saman við framleiðslu á sjónvarpsefni sem
tæki mið af evrópskri menningu. Hann
sagðist fylgjast af miklum áhuga með
hugmyndum um að koma á fót evrópskri
fréttastöð, Euronews, þar sem efni yrði
flutt á mörgum tungumálum. Þá hvatti
hann tii þess að framleitt yrði hágæða
sjónvarpstæki, og hann sagði að Frakkar
vildu að tilraunir yrðu gerðar með það við
ólympíuleikana í Albertville eða Barcelona.
Þá ættu skólar sem sérhæfa sig í
kennslu í sjónvarpi og kvikmyndum í ein-
stökum löndum að samræma kennsluhætti
og skilgreina ný viðfangsefni. Ýmsar stór-
ar evrópskar sjónvarpsstöðvar hefðu kom-
ið á fót, með sjónvarpsstofnuninni í Frakk-
landi, einskonar gagnabanka sem nota
mætti til að framleiða fræðslumyndir um
Sameigin-
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 21. október
efni sem sameiginlegt væri öllum Evr-
ópubúum. Með þessum hætti væri unnt
að koma á fót myndvæddu alfræðisafni í
Evrópu um borgir álfunnar, ár og fljótj
náttúrugæði, Jjöll, söfn og vísindaafrek. í
stuttu máli allt sem sameinaði Evrópuþjóð-
imar. Athygli hefði vakið að Sorbonne-
háskóli í París hefði gert um það tillögur
til ýmissa háskóla að samin yrði sameigin-
leg námsskrá og kennt samkvæmt henni
í gegnum gervitungl. Þannig væri unnt
að leggja grann að raunveralegum sjón-
varpsháskóla Evrópu. Allt þetta starf
stuðlaði að því að styrkja evrópska sjón-
varpsstarfsemi.
Vigdís Finnbogadóttir forseti íslands
hefur nú í tvö ár verið í forsæti fyrir evr-
ópskri nefnd sem veitir viðurkenningu fyr-
ir bestu drög að sjónvarpshandriti og
hnígur sú starfsemi í svipaða átt og Frakk-
landsforseti lýsir í þessum orðum.
Francois Mitterrand ræddi í ræðu sinni
um það hvemig framkvæmdastjóm Evr-
ópubandalagsins gæti stuðlað að því að
gerðir yrðu sjónvarpsþættir og unnið að
dreifingu þeirra innan Evrópu og lagt til
nýja tækni til að auðvelda slíka fram-
leiðslu. Jaques Delors, forseti fram-
kvæmdastjómarinnar, hefur látið í ljós
áhuga á því að bandalagið leggi töluverða
fjármuni af mörkum til þess að auðvelda
slíkt starf. Nefndi hann töluna 7 milljarða
franskra franka [um 70 milljarða ísl. kr.]
á fimm ára tímabili. Taldi Frakklands-
forseti að rétt væri að ræða þetta mál á
þessum forsendum því að fjárhæð sem
þessi hlyti að geta gagnast mörgum. Hins
vegar væri enginn þeirrar skoðunar að
framleiðsla eða framtíð sjónvarpsefnis í
Evrópu myndi byggjast á fjárframlögum
frá Évrópubandalaginu. Það sem mestu
máli skipti væri hugmyndaflug og geta
sérhvers einstaks framleiðanda og það
væri undir einstaklingum komið að bjarga
menningu Evrópu frekar en undir milljarða
framlagi. Hins vegar harmaði enginn millj-
arðana. Frakklandsforseti sagði að í fjár-
lögum Frakka fyrir 1990 væri ráðgert að
veija um 900 milljónum franka [um 9
milljörðum íslenskra króna] til sjónvarps-
mála í Evrópu. Frönsk stjórnvöld væra
reiðubúin til að leggja sitt af mörkum í
þessu skyni og hann vissi að sama hugar-
far ríkti meðal stjórnenda annarra landa.
ÞEIR SEM TIL
þess hafa búnað
geta fylgst með því
tunglum hér á landi úr gervi-
tungirhvernig Frakkar hafa lagt sig fram
um að koma sjónvarpsefni sínu á fram-
færi við þá sem utan landamæra þeirra
búa. Á einum þeirra íjögurra gervihnatta
sem hingað senda geisla sína og auðv’elt
er að ná með viðráðanlegum loftnetum eða
diskum er franska stöðin TV5 Europe sem
sendir út úrval úr frönsku sjónvarpsstöðv-
unum. Tilhögun á fréttum er til dæmis
þannig háttað að skipst er á að endursýna
kvöldfréttatíma frönsku stöðvanna. Þessa
dagana ná menn til dæmis fréttum Ant-
enne 2 klukkan níu á kvöldin að íslenskum
tíma. Era það sömu fréttir og franskir
áhorfendur stöðvarinnar sáu hjá sér klukk-
an átta um kvöldið að frönskum tíma (sjö
að íslenskum). Þá era í þessari stöð alls
kyns umræðuþættir og skemmtiþættir. Er
efni hennar úrval úr frönskumælandi sjón-
varpsstöðvum ekki aðeins í Frakklandi
heldur einnig Belgíu, Sviss og Kanada.
Þá var unnt að sjá hér á landi a.m.k.
þijár stöðvar sem senda efni á þýsku:
SATl, SAT3 og RTL þ.e. þýska útsend-
ingu hjá sjónvarpsfélaginu í Lúxemborg.
Einnig er hægt að sjá tvær rásir ítalska
ríkissjónvarpsins og eina spánska TVEl
fyrir utan spænskumælandi stöðina Gala-
vision í Mexíkó. Þessa dagana er ný hol-
lensk stöð komin inn á gervihnetti sem
senda hingað tíl lands og heitir hún RTL
Veronique og er auglýsingastöð í Lúxem-
borg. Með þessari stöð er bundinn endi á
70 ára einokun hollenska útvarpsins, sem
er í ríkiseign. Rekstur stöðvarinnar bygg-
ist á glufu í hollenskum lögum sem banna
auglýsingastöðvar í Hollandi en leyfa
slíkum stöðvum utan landsins að tengjast
kapalkerfinu innan þess. 80% Hollendinga
ná í erlendar sjónvarpsstöðvar á kapli. í
stöðinni era fastaþættir sem við þekkjum
héðan og virðist hún að meginefni byggð
upp á ensku eða amerísku efni sem flutt
er á tungum þeirra þjóða með hollenskum
textum. Hinn 28. október kemur önnur
svipuð hollensk gervihnattarstöð til sög-
unnar, sem einnig næst hér á landi. Hér
næst einnig Nordic Channel eða Norræna
rásin sem sendir efni á skandinavísku eða
með skandinavískum texta nokkrar klukk-
stundir á sólarhring. Hér hafa verið taldar
Úr gervi
þær gervihnattastöðvar sem hingað ná og
eru með dagskrá á öðrum tungumálum
en ensku.
Umfangsmesta starfsemin á ensku er
rekin af fjölmiðlakónginum Rupert
Murdoch sem á sjónvarpskerfið sem kennt
er við Sky. Hann tapar nú um 200 milljón-
um íslenskra króna á viku hverri á því að
reka þetta sjónvarpskerfi og svo virðist
sem í bili að minnsta kosti hafi hann gef-
ist upp á því að miða starfsemi þess við
Evrópu almennt en einbeitir sér þess í stað
að því að ná fótfestu á markaði í Bret-
landi. Þetta má meðal annars marka af
fréttaflutningi á fréttastöð hans, Sky
News, þar sem dagskráin byggist á frétt-
um og fréttatengdum þáttum allan sólar-
hringinn. Er þetta einskonar bresk útgáfa
af bandarísku CNN-stöðinni. Á Sky News
era ávallt fréttatímar á heilum tíma og
stendur hver fréttatími í hálfa klukkustund
og síðan koma þættir sem tengjast fréttum
það sem eftir lifír klukkutímans. Á kvöld-
in, núna klukkan 22:30, er síðan sýndur
í þessari stöð kvöldfréttatími bandarísku
sjónvarpsstöðvarinnar NBC og á sunnu-
dagskvöldum má þar sjá bandaríska frétta-
þætti eins og Meet the Press. Hefur
Murdoch lýst því yfir að hann muni halda
áfram að reka þessar stöðvar eins lengi
og hann hafi efni á því og annar rekstur
hans gefí nægilegar tekjur af sér til þess
að standa undir tapinu.
Þessi sjónvarpsbylting hefur verið að
gerast hér á landi á undanförnum misser-
um. í þessu efni eins og svo mörgum öðr-
um þegar um samvinnu Evrópuríkja er
að ræða þurfum við að svara þeirri spum-
ingu hvort við ætlum einvörðungu að taka
á móti því sem aðrir rétta okkur eða vera
þátttakendur í því í gegnum Evrópusam-
starf að móta að einhveiju leyti það sem
að okkur er rétt og hafa aðstöðu til að
koma sjónarmiðum okkar á framfæri þar
sem ákvarðanir era teknar. Eins og fram
kom í ræðu Francois Mitterrands og til
var vitnað hér að framan hafa að minnsta
kosti Frakkar fullan skilning á nauðsýn
þess að vernda hina menningarlegu flóru
í Evrópu og hlú að fámennum þjóðum og
eigin tungu þeirra. Ef á þetta yrði látið
reyna kynni auðvitað að koma í ljós að
ekkert tillit yrði tekið til óska okkar. Við
værum þá altént reynslunni ríkari og viss-
um betur hvar við stæðum.
„Þessi sjónvarps-
bylting hefur ver-
ið að gerast hér á
landi á undan-
förnum misser-
um. I þessu efiii
eins og svo mörg-
um öðrum þegar
um samvinnu
Evrópuríkja er að
ræða þurfum við
að svara þeirri
spurningu hvort
við ætlum ein-
vörðungu að taka
á móti því sem
aðrir rétta okkur
eða vera þátttak-
endur í því í gegn-
um Evrópusam-
starf að móta að
einhverju leyti
það sem að okkur
er rétt og hafa
aðstöðu til að
koma sjónarmið-
um okkar á fram-
færi þar sem
ákvarðanir eru
teknar.“