Morgunblaðið - 18.02.1990, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. FEBRÚAR 1990
ERLEIMT
INNLENT
Havel í
heimsókn
Václav Havel,
forseti Tékkó-
slóvakíu, kom til
landsins í gær-
morgun ásamt
áttatíu manna
fylgdarliði.
Hann fer aftur
aflandinuídag.
Sósíalistar með fortíð
Harðar deilur urðu á mið-
stjómarfundi Alþýðubandalags-
ins um uppgjör flokksins við
fortíð sína. Alyktunartillaga, þar
sem hvatt var til hreinskilins
uppgjörs og tengsl flokksins og
forvera hans við kommúnista í
A-Evrópu voru hörmuð, náði
ekki fram að ganga, en mála-
miðlun var soðin saman.
Verkfræðingar rifta
samningum
Félag ráðgjafarverkfræðinga
hefur rift kjarasamningi við við-
semjendur sína, verkfræðinga,
tækniteiknara og tæknifræðinga
vegna mótmæla ASÍ og VSI .
Samningurinn fól í sér mun meiri
launahækkanir en „stóri samn-
ingurinn" sem gerður var fyrir
skömmu og sagði Pétur Stef-
ánsson formaður Félags ráð-
gjafarverkfræðinga að þeir vildu
ekki spilla tilraunum til skyn-
samlegra samninga.
Skorið niður um
915 milljónir
Ríkisstjómin ætlar að skera
niður ríkisútgjöld um 915 millj-
ónir króna vegna kjarasamning-
anna. Mest verður skorið niður
hjá samgöngu-, menntamála-,
félagsmála- og heilbrigðisráðu-
neyti. ASÍ hefur mótmælt niður-
skurði á atvinnuleysistrygging-
um og byggingarsjóði ríkisins.
Tveir bæir vilja
handboltahöliina
Bæjaryfírvöld í Hafnarfirði og
Kópavogi hafa látið í ljós áhuga
á að taka þátt í byggingu hand-
boltahallar fyrir heimsmeistara-
keppnina í handknattleik 1995.
Ríkisstjómin hefur tillögur
beggja til meðferðar.
Alumax inn í Atlantal
Bandaríska fyrirtækið Alum-
ax hefur formlega gengið inn í
Atlantal-hópinn. Straumsvíkur-
svæðið er nú talið líklegast fyrir
staðsetningu nýs álvers.
Bíium fækkar
Bílum landsmanna fækkaði
um tæp 3.300 á síðasta ári og
telur bílaflotinn nú um 142.000
farkosti.
ERLENT
Semja um
eyðingu
efiiavopna
Skýrt var frá því í Moskvu á laug-
ardag við lok heimsóknar James
Bakers, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, að risaveldin
hygðust í júní nk. undirrita sátt-
mála um eyðingu nær allra efna-
vopna sinna. Veralegur árangur
náðist einnig í viðræðum Bakers
og sovéskra ráðamanna um ýmsar
tæknilegar hliðar afvopnunar-
mála, m.a. varðandi START-við-
ræðumar um fækkun langdrægra
kjarnavopna og CFE-viðræðurnar
um niðurskurð hefðbundins her-
afla í Evrópu.
Mandela fijáls eftir 27 ár
í fangelsi
Nelson
Mandela,
þekktasti leið-
togi blökku-
manna í Suð-
ur-Afríku, var
látinn laus úr
fangelsi á
sunnudag eftir
að hafa setið inni samfleytt í 27
ár. Hann var dæmdur fyrir aðild
að sprengjutilræðum gegn yfir-
völdum hvítra. í fyrstu ræðu sinni
sagðist hann bjartsýnn á að samn-
ingaviðræður hæfust fljótlega
milli fulltrúa hvitra og svartra um
friðsamlega lausn deilumála og
pólitísk réttindi svertingja. Leið-
toginn sagðist telja að F.W. de
Klerk, forseti S-Afríku, væri
heiðarlegur maður sem hægt væri
að semja við. Hann tók þó fram
að forsendumar fyrir vopnaðri
baráttu blökkumanna væru enn
fyrir hendi þar sem neyðarlögum
hefði ekki verið aflétt og apart-
heid, aðskilnaðarstefnan, væri
enn við lýði.
Blóðugar óeirðir í
Tadzhikístan
Neyðarlög vora sett á már.udag
í Sovétlýðveldinu Tadzhikístan
vegna mikill uppþota gegn yfir-
völdum. Á þriðjudag sagði
Moskvuútvarpið að „morðingjar
og ræningjar“ væðu uppi í höfuð-
borg Tadzhikístan, Dunshanbe,
og öryggissveitir réðu ekki við
vandann. Síðari fréttir hermdu að
öryggissveitir hefði skotið á
mannfjölda á á miðvikudag og
fellt átta manns.
Viðræður um sameiningu
Þýskalands ákveðnar
Ráðamenn fjórveldanna, Banda-
ríkjanna, Sovétríkjanna, Bret-
lands og Frakklands, ásamt for-
ystumönnum Vestur- og Austur-
Þýskalands, ákváðu á fundi í
Ottawa í Kanada á þriðjudag að
hefja viðræður um sameiningu
þýsku ríkjanna tveggja. Fulltrúar
ríkjanna hittust í sambandi við
aiþjóðafund um opnun lofthelgi
ríkja. Pólveijar kröfðust þess á
miðvikudag að fá að taka þátt í
sameiningarviðræðum en vestur-
þýskir embættismenn tóku því
fálega.
Stjórn Carlssons fallin
Ingvar Carls-
son, forsætis-
ráðherra
Svíþjóðar,
baðst lausnar
fyrir sig og
ráðuneyti sitt á
fimmtudag eft-
ir að þingið
hafði fellt
neyðartillögur stjórnar jafnaðar-
manna í efnahagsmálum. Stjóm-
arandstæðingar voru einhuga í
andstöðu sinni. í tillögunum var
m.a. gert ráð fyrir banni við
launa- og verðhækkunum í tvö ár.
Stjórn Ingvars Carlssons segir af sér:
Er sænska velferðarkerf-
ið að komast í kreppu?
Stokkhólmi. Reuter.
EKKI er ólíklegt, að sænska fyrirmyndin, sem svo hefur verið
kölluð, iðnvætt velferðarríki, sem byggist á fullri atvinnu, mikilli,
félagslegri þjónustu og þjóðarsátt, hafl orðið fyrir verulegum
hnekki með stjórnmálaumrótinu í síðustu viku. Á fimmtudag, þeg-
ar efiiahagsmálatillögur sljórnarinnar höfðu verið felldar, lagði
Ingvar Carlsson forsætisráðherra fram lausnarbeiðni fyrir sig og
ráðuneyti sitt og á föstudag ákvað Kjell-Olof Feldt fjármálaráð-
herra að sitja ekki lengur í embætti en þessir atburðir boða meira
en einföld sljórnarskipti.
Sænska kerfið gengur ekki
lengur. Kröfuharka og sér-
drægni verkalýðsfélaganna er að
enda með hörmungum fyrir alla
þjóðina,“ sagði Gunnar Nilsson,
fyrrverandi verkalýðsleiðtogi, í
viðtali við dagblaðið Expressen en
í hnotskurn er vandinn sá, að laun
og annar tilkostnaður hafa hækk-
að helmingi meira en í samkeppni-
slöndunum. Sænsku útflutnings-
fyrirtækin eiga þess vegna undir
högg að sækja á erlendum mörk-
uðum.
„Vandinn er líka sá, að kerfinu
vegnaði allt of vel allt of lengi og
fékk því tíma til að steinrenna,"
sagði hagfræðingur nokkur við
fréttamann Reuters. „Allur þessi
herskari í þjónustu ríkisins og
verkalýðsfélaganna hefur aldrei
unnið neitt utan kerfisins.“
Leiðtogum jafnaðarmanna og
stjórnarinnar skildist hvert stefnir
í efnahagsmálunum en hagfræð-
ingar margir segja, að þeir hafí
staðið svo illa að úrræðunum, að
þeir hafi beinlínis neytt aðra
flokka til að sameinast gegn þeim.
Þá harma flestir og ekki síst full-
trúar atvinnulífisins, að Feldt skuli
hafa hætt sem fjármálaráðherra
og þeir vara við afleiðingum þess,
að verkalýðsfélögin og vinstri arm-
ur jafnaðarmannaflokksins fái
meiri völd í sínar hendur.
Bankavextir í Svíþjóð hafa að
undanförnu verið á bilinu 12-13%
en nú er talið fullvíst, að þeir
hækki og fari í um 16%. „Svíþjóð
var áður velferðarparadís en nú
er hún veiki maðurinn í Evrópu,“
sagði í Svenska Dagbladet í
síðustu viku.
Þingkosningarnar í Japan:
Mesta þolraun Frjálslynda
lýðræðisflokksins í 35 ár
KOSIÐ verður til neðri deildar
japanska þingsins í dag, sunnu-
dag, og ræðst þá hvort sljórn
Fijálslynda lýðræðisflokksins
fellur eða heldur velli. Flokkur-
inn hefur farið með völdin i
landinu frá 1955 en á nú í meiri
erfiðleikum en nokkru sinni
fyrr vegna hneykslismála og
óvinsæls söluskatts. Hann tap-
aði meirihluta sínum í efri
deildinni í júlí í fyrra og sumir
spá því að hið sama gerist nú
í þeirri neðri, sem er mun
valdameiri. Þótt ýmislegt bendi
til að flokkurinn hafi sótt i sig
veðrið að undanfornu og haldi
naumum meirihluta efast ýmsir
um að komist verði hjá stjórn-
arkreppu í landinu.
Fijálslýndi lýðræðisflokkurinn
hefur þrisvar misst meirihluta
sinn í neðri deild japanska þings-
ins frá 1955. í öll skiptin bjargaði
hann sér fyrir hom með því að
fá óháða þingmenn til liðs við sig.
Forystumenn flokksins hafa
verið viðriðnir hvert hneykslismál-
ið á fætur öðra á undanfömum
áram, svo sem Recrait-hneykslið
sem komst í hámæli árið 1988.
Ekki bætti úr skák er Sosuke
Uno, fyrram forsætisráðherra,
neyddist til að segja af sér eftir
að uppvíst varð að hann hafði
tekið þijár konur friliutaki.
Fréttaskýrendur telja að flokkur-
inn hafi aldrei staðið jafn illa að
vígi og nú.
Toshiki Kaifii, forsætisráðherra Japans.
Reuter
3% sölu-
skattur, sem
Noboru Tak-
eshita, fyrram
forsætisráð-
herra, lagði á í
desember
1988, hefur einnig sætt harðri
gagnrýni. Sagt er að stjórnin hafi
staðið afar illa að þeirri skattlagn-
ingu, ekki skýrt nægjanlega vel
fyrir almenningi hvers vegna hún
hafi verið nauðsynleg. Talið er þó
að Toshiki Kaifu forsætisráðherra
hafi tekist að sannfæra marga
kjósendur um nauðsyn hennar.
Flestar skoðanakannanir benda
til að Fijálslyndi lýðræðisflokkur-
inn haldi naumum meirihluta.
Samkvæmt könnun japanska dag-
blaðsins Yomiuri Shimbun fær
flokkurinn að minnsta kosti 257
þingsæti af 512. Önnur könnun,
sem birt var í dagblaðinu Asahi
Shimbun, bendir hins vegar til að
flokkurinn fái að minnsta kosti
271 þingsæti, sem nægir honum
til að tryggja sér meirihluta í öll-
um nefndum deildarinnar. Flokk-
_________________ urinn fékk 295
BilKSVlD
eftir Boga Þ. Arason
þingsæti í
síðustu kosn-
ingum árið
1986. Báðar
kannanirnar
eru þó vart
marktækar þar sem rúmur þriðj-
ungur aðspurðra kvaðst óákveð-
Talið er að Sósílistaflokkur
Japans, helsti stjórnarandstöðu-
flokkurinn, vinni mikið á, fái
120-40 þingsæti. Hann fékk að-
eins 85 sæti í síðustu kosningum.
Öðrum flokkum, Komeito („Ósp-
illt stjórn“ - flokkur búddhatrúar-
manna), kommúnistaflokknum
og Lýðræðislega sósíalista-
flokknum (miðflokkur) er hins
vegar spáð fylgistapi.
Leiðtogi Sósíalistaflokksins,
Takako Doi, hefur lofað því að
aflétta söluskattinum og hyggst
þess í stað leggja vörugjald á
ýmsan dýran varning, svo sem
bíla og raftæki, en ekki á þjón-
ustu. Utilokað er að sósíalistar fái
hreinan meirihluta í kosningunum
og þeir segjast vilja mynda sam-
steypustjórn með Komeito og Lýð-
ræðislega sósíalistaflokknum.
Ólíklegt er að það takist því for-
ystumenn síðarnefnda flokksins
hafa til að mynda lýst því yfir að
skattastefna sósílista sé afar vafa-
söm.
Leiðtogi Lýðræðislega sósíali-
staflokksins, Takashi Yonezawa,
spáir stjórnarkreppu í landinu eft-
ir kosningarnar í dag og að Japan-
ir þurfi því ganga að kjörborðinu
að nýju á árinu. Flestir fréttaský-
rendur telja að Fijálslynda lýð-
ræðisflokknum takist að halda
naumum meirihluta í neðri deild-
inni en efast hins vegar um að
kjósendur veiti flokknum nógu
mikið brautargengi til að hann fái
í raun starfhæfan meirihluta á
þinginu.