Morgunblaðið - 30.03.1990, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. MARZ 1990
27- -
Umræður um utanríkismál á Alþingi:
F ormleg* viðurkenning á
sjálfstæði Litháen óþarfi
- segir forsætisráðherra
ÍSLENSK stjórnvöld telja ekki rétt að viðurkenna formlega Litháen
sem sjálfstætt ríki; annars vegar hafi það verið gert áður og hins veg-
ar þjóni það ekki hagsmunum Litháa. Ríkisstjórnin hefur boðist til að
hafa milligöngu í deilu Litháa og Sovétríkjanna og boðið Reykjavík
sem fundarstað. Þetta kom fram í umræðu um skýrslu utanríkisráð-
herra um utanríkismál í Sameinuðu þingi í gær.
Jón Baldvin Hannibalsson ut-
anríkisráðherra kom víða við í ræðu
sinni. Eftir að hann hafði lýst við-
horfum sínum varðandi þróunina í
Sovétríkjunum vék hann að Litháen.
Taldi hann ýmislegt benda til þess
að slakað hefði verið á spennu og
dregið úr hættu á átökum; margt
benti til þess að Sovétríkin væru
varkárari en áður. Jón taldi Vestur-
lönd hafa farið að ráðum forystu-
manna Litháa með því að hvetja
málsaðila til samninga og vara við
valdbeitingu. „Áhersla hefur verið
lögð á að forðast alla áreitni sem
gæti gefið harðlínumönnum og hern-
aðaryfirvöldum í Sovétríkjunum
átyllu til þess að láta til skarar skríða
með vopnavaldi." Síðan sagði Jón:
„Þeir sem setja á oddinn kröfuna um
formlega viðurkenningu Litháen, de
jure og de facto, eru vinsamlegast
beðnir um að hugleiða efitrfarandi:
Að hvaða gagni kæmi hún fyrir Lit-
háa á þessu augnabliki? Til hvers
myndi hún leiða. Það er ekki laun-
ungarmál að af hálfu bandarískra
stjórnvalda er litið svo á að með
formlegri viðurkenningu nú liti svo
út, sem forseti Sovétríkjanna hefði
orðið að láta undan síga fyrir þrýst-
ingi frá Bandaríkjunum eða Atlants-
hafsbandalaginu. Við núverandi
kringumnstæður biði það heim hæt-
tunni á að Gorbatsjov yrði felldur frá
völdum og innan Sovétríkjanna yrði
um að ræða afturhvarf til fyrri
stjórnarhátta; harðlínumenn og hern-
aðaryfirvöld tækju við og freistuðu
þess að halda Sovétríkjunum saman
með vopnavaldi með öllum þeim af-
leiðingum sem það hefði í för með
sér. Eg spyr: Hvetjum yrði það að
gagni? Að hvaða gagni kæmi það
Litháum? Hinum Eystrasaltsþjóðun-
um? Öðrum þeim þjóðum innan Sov-
étríkjanna sem ala í btjósti óskir um
aukið sjálfsforræði? Vonin um það
að þeim verði að ósk sinni er því
bundin að friðsamlegar lausnir finn-
ist og að ekki komi til hernaðará-
taka. Þess vegna er það viturleg
stefna að forðast í hvívetna að magna
árekstra en að haida uppi stöðugum
þrýstingi á báða aðila í skjóli þess
hvað í húfi er um viðræður, samn-
inga, friðsamlegar lausnir."
Jón gerði grein fyrir viðbrögðum
íslenskra stjórnvalda í málinu; heilla-
óskir Aþingis til þings Litháen og
orðsending til utanríkisráðherra Sov-
étríkjanna um að sovésk stjórnvöld
hæfu viðræður við fulltrúa stjórn-
valda í Litháen. Jón greindi og frá
því að sendinefnd frá Litháen hefði
á dögunum átt viðræður við sendi-
herra íslands í Ósló. Hefði íslenskum
stjórnvöldum þar verið þakkaður
stuðningurinn. „Þess skal getið að
formaður sendinefndar Litháa lét í
ljós þá skoðun að í símskeyti frá
Álþingi og í símskeyti utanríkisráð-
herra fælist samkvæmt þeirra skiln-
ingi viðurkenning af hálfu íslands á
Litháen sem sjálfstæðu ríki. Aðeins
vantaði formlega viðurkenningu á
stjórn Litháen og formlegt skref um
að taka upp diplómatískt samband.“
Milliganga íslands í deilu
Litháen og Sovétríkjanna
Jón Baldvin tilkynnti við þetta
tækifæri að umrædd sendinefnd hafi
borið fram þá beiðni hvort íslensk
stjórnvöld gætu boðið Reykjavík sem
fundarstað hugsanlegra samninga.
Greindi Jón frá svari sem hann hefði
sent Landbergis: „Ríkisstjórn íslands
er reiðubúin til að annast milligöngu
til að greiða fyrir friðsamlegri lausn
deilunnar, þannig að komið verði til
móts við réttmætar óskir lithásku
8.600 lánsumsóknir:
Aætluð lánsfiár-
þörf 21 milljarður
2.300 lánsumsóknum til Byggingar-
sjóðs ríkisins ósvarað
Áætluð Qárþörf vegna 8.634 húsnæðislánsumsókna lijá Byggingar-
sjóði ríkisins er um 21 milljarður króna að því er kemur fram í svari
félagsmálaráðherra við fyrirspurn frá Hreggviði Jónssyni (FH-Rn). Þar
af er áætluð Qárþörf vegna 2.300 umsókna, sem ekki hefúr verið svar-
að, 5 milljarðar, áætluð Ijárþörf vegna 3.587 lánshæfra umsókna 9
milljarðar króna og áætluð lánsþörf vegna 2.487 lánsloforða er 7 millj-
arðar.
í svari ráðherra kemur m.a. fram:
* 1) Um mánaðamót janúar/febrúar
1990 voru um 2.300 umsóknir fyrir-
liggjandi þar sem lánsréttur hafði
ekki verið ákveðinn.
* 2) Af þessum 2.300 umsóknum
bárust tæplega 2.000 á árunum 1989
og 1990.
* 3) Samtals 3.587 umsóknir, sem
bárust frá október 1987 til desember
1989 hafa ekki verið afgreiddar með
lánsloforði.
* 4) Frá marz 1987 til júní 1988
hefur 2.487 umsóknum verið svarað
með lánsloforðum en ekki enn komið
til útborgunar.
* 5) Áætluð fjárþörf vegna ósvaraðra
umsókna (2.300 talsins), lánshæfra
umsókna (3.587) og lánsloforða
(2.847) er um 21.000 m.kr.
* GþÞegar hafa verið send lánsloforð
til umsækjenda, sem eru að eignast
sína fyrstu íbúð, og lögðu inn um-
sóknir fyrir 1. júlí 1988. Lánsloforð
vegna umsókna sem bárust í júní
1988 eru til greiðslu í október 1990
(fyrri hluti).
þjóðarinnar um frelsi og sjálfstæði.
Ríkisstjórnin væri þess vegna reiðu-
búin, svo framarlega sem báðir aðil-
ar óska eftir því að bjóða Reykjavík
sem fundarstað, þar sem viðræður
samningsaðila gætu farið fram.“
Utanríkisráðherra greindi frá þeim
undirbúningsviðræðum sem átt hafa
sér stað milli EB og EFTA og nýlega
er lokið. Sagði hann að fram-
kvæmdastjórn Evrópubandalagsins
væri nú að ganga frá samningsum-
boði til ráðs bandalagsins, sem fjalla
myndi um það á næstu vikum, en
búist væri við því að samningsumboð
liggi fyrir eftir mánaðarlegan ráðs-
fund bandalagsins í byijun maí og
eigi síðar en í júní.
Jón Baldvin tók fyrir yfirlýsingar
Uffe Ellemans-Jensens, utanríkis-
ráðherra Danmerkur, þess efnis að
yfirstandandi viðræður myndu ekki
skila árangri, heldur ættu Norður-
löndin öll að sækja um aðild að
bandalaginu. Sagði Jón þetta ganga
þvert á allar yfirlýsingar forystu-
manna EB; um væri að ræða hvat-
vísi sem kæmi EFTA-ríkjunum í opna
skjöldu. Jón vitnaði í samtal sitt við
Delors, framkvæmdastjóra Evrópu-
bandalagins, þar sem yfirlýsingar
danska utanríkisráðherrans hefðu
borið á góma. Breyttar aðstæður í
Evrópu breyttu engu um fyrri yfirlýs-
ingar EB. „Vandi danska utanríkis-
ráðherrans er að hann getur einfald-
lega ekki rökstutt fullyrðingar sínar.
Hann skilur eftir hálfkveðna vísu sem
veldur ruglingi og skapar óréttmætar
efasemdir um stöðu þeirra viðræðna
sem nú standa yfir,“ sagði Jón Bald-
vin.
ísland viðurkenni
ríkisstjórn Litháen
Þorsteinn Pálsson (S/Sl) tók
næstur til máls. Hann ræddi um þró-
unina í Austur-Evrópu og benti á
að staðföst stefna NATÓ væri nú
að bera ávöxt. Þorsteinn taldi niður-
stöður hinna frjálsu kosninga í Evr-
ópu vera athyglisverðar; ekki væri
nóg með að almenningur í þessum
löndum vildu varpa af sér oki sósíalis-
mans, heldur vildu menn snúa inn á
braut fijáls markaðsbúskapar. Hefði
þetta valdið vonbrigðum hjá vinstri-
og miðjumönnum í Vestur-Evrópu,
sem höfðu vonast ^ftir stuðningi
gegn fallandi gengi vestan megin.
Þorsteinn ræddi nokkuð um ut-
anríkisstefnu ríkisstjórnarinnar al-
mennt; einsdæmi væri að engin
stefna væri í varnar- og öryggismál-
um. Benti Þorsteinn á að ríkisstjórn-
in væri þríklofin í utanríkismálum;
Alþýðubandalagið réði stefnuyfirlýs-
ingunni, Alþýðuflokkurinn fram-
fylgdi hefðbundinni stefnu en Fram-
sóknarflokkurinn hefði sina henti-
stefnu og væri í raun klofinn í af-
stöðu sinni.
Þorsteinn benti á að ekki væri
nein afstaða í skýrsjunni til samein-
ingar Þýskalands. Óskaði Þorsteinn
eftir skoðun ráðherrans.
Um Litháen sagði Þorsteinn að
íslendingar ættu að taka af skarið;
það stæði Norðurlöndum næst að
sýna Eystrasaltsríkjunum stuðning.
Hlytu tilfinningar íslendinga að vera
Hugrækt - Heilun - Líföndun /j
NÁMSKEIÐ V/
Námskeið verða haldin helgamar 31. mars og 1. apríl
og 7. og 8. apríl n.k. Námskeiðin eru uppbyggð af
þrem megin þáttum: Hugrækt, heilun og líföndun.
Þessi námskeið hafa slegið í gegn og eru yfir
eitthundrað og fimmtíu ánægðir íslendingar sönnun
þess.Leiðbeinandi á námskeiðinu er Friðrik Páll
Ágústsson A.V.P. (Associated Vivation
Professional).
Til að fá nánari upplýsingar hafið samband við:
Lífsafl, Islandsklúbbur
___________Sími: 91-622199______________
mjög sterkar til Litháa, sem orðið
hefðu sjálfstætt ríki á sama tíma og
ísland hefði fengið fullveldi. Þor-
steinn taldi að það kæmi ekki nógu
greinilega fram að yfirlýsing Dana
á sínum tíma þar sem sjálfstæði Lit-
háens hefði verið viðurkennt, hefði
og verið gefin fyrir hönd íslendinga.
Þetta væru þó einungis formsatriði;
það sem máli skipti væri að taka af
skarið með því að viðurkenna sjálf-
stæði Litháens og réttkjörna ríkis-
stjórn þess; annað sýndi veikleika.
Þorsteinn benti á að Bandaríkin
hefðu annarra hagsmuna að gæta
en ísland og reyndar væri hann þeirr-
ar skoðunar að bandarísk stjórnvöld
væru of varkár; þetta ætti þó ekki
að hafa áhrif á afstöðu Islands.
Kvaðst Þorsteinn vona að samstaða
næðist um þingsályktunartillögu um
þetta efni.
Þorsteinn fagnaði þeirra afdrátt-
arlausu stefnu sem fram kæmi í
skýrslunni varðandi málefni Mið-
Austurlanda, sem væri sérlega at-
hyglisvert í ljósi gáleysislegra yfirlýs-
inga forsætisráðherra og Álþýðu-
bandalagsins um málið.
Samstaða í utanríkismálum
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra sagði að í skýrslu
utanríkisráðherra kæmi fram stefna
sem væri í megindráttum sú sama
og ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar
hefði fylgt. Samstaða væri í ríkis-
stjórninni um það sem fram kæmi í
skýrslunni.
Forsætisráðherra ræddi nokkuð
um yfirlýsingar danska utanríkisráð-
herrans og taldi hann þá skýringu á
ummælum hans vera að Danir óttuð-
ust að saineinað Þýskaland yrði of
öflugt í bandalaginu og að þeir vildu
styrkja norðurblokkina. Fordæmdi
Steingrímur tillögur sjálfstæðis-
manna um tvíhliða viðræður við EB;
slíkar viðræður væru í raun í gangi
og myndi hann ásamt utanríkisráð-
herra ganga til viðræðna við Delors,
framkvæmdastjóra EB.
Um Litháen sagði Steingrímur að
hann teldi óþarft að lýsa yfir stuðn-
ingi við sjálfstætt ríki Litháens. Hefði
hann fengið fullvissu um það að við-
urkennirig Dana 1921 á sjálfstæðu
Litháen hefði einnig náð til íslend-
inga. Skýring á varfærni þjóða Evr-
ópu væri sú að þjóðirnar vildu ekki
valda þeim óróa innan Sovétríkjanna
að þau finndu sig knúin til að bregð-
ast hart við. Taldi Steingrímur rétt
að hafa í þessum efnum náið samráð
við hin NATO-ríkin.
Kristín Einarsdóttir (SK/Rvk)
benti á að fleiri ríki ættu í sjálfstæðis-
baráttu en Litháen; þar á meðal
væri Palestína. Gagnrýndi Kristín
kaflann um Mið-Austurlönd, þar sem
bent væri á að ísrael væri umkringt
rikjum, sem ekki viðurkenndu það,
og benti á að arabaríkin hefðu fallist
á tillögur Sameinuðu þjóðanna um
alþjóðlega friðarráðstefnu, en þær
tillögur fælu í sér viðurkenningu á
ísrael.
Endurskoðun
varnarsamningsins
Hjörleifur Guttormsson (Abl/Al)
mótmælti þeim ummælum forsætis-
ráðherra að ekki væru nein ágrein-
ingsefni í skýrslu utanríkisráðherra.
Mætti halda að hún hefði verið lögð
inn á borð ríkisstjómarinnar. „Mér
var ekki kunnugt um efni skýrslunn-
ar fyrr en hún var lögð fram og er
ég ósammála mörgum atriðum í
skýrslunni." Kvaðst Hjörleifur undr-
ast að Steingrímur reyndi að halda
því fram að enginn ágreiningur væ^-
um efni skýrslunnar. Taldi Hjörleifur
skýrsluna bera þess vott að hreinlega
engar breytingar hefðu átt sér stað
í alþjóðamálum og varpaði hann
þeirri spurningu fram hvort skýrslan
væri til þess gerð að fullvissa sjálf-
stæðismenn um það að ekkert ætti
að breytast í utanríkismálum þrátt
fyrir öra þróun í heiminum. Greindi
Hjörleifur frá því að hann hefði lagt
það til í utanríkisnefnd að vamar-
samningurinn yrði endurskoðaður
með því augnamiði að bandaríski
herinn færi af landinu.
Um Litháen sagði Hjörleifur að
það við ættum að leggja Eystrasalts-
ríkjunum það lið sem þau þyrftu.
„ísland sem smáríki hlýtur að styðj^.
sjálfsbjargarviðleitni smáríkja."
Bætti Hjörleifur því við að sér sýnd-
ist ríkisstjórnin sinna málinu af alúð.
Hjörleifur harmaði hins vegar að
ríkisstjórnin treysti sér ekki til að
styðja við bakið á palenstínsku þjóð-
inni.
Um EB-EFTA viðræðurnar sagði
Hjörleifur að við ættum ekki að
treysta á samflot við hin EFTA-
ríkin; þau hefðu allt annarra hags-
muna að gæta og við gætum ekki
treyst á stuðning þeirra í okkar
málum. *-•
Svíar fordæmdir
Hreggviður Jónsson (FH/Rns)
vakti athygli á stórkostlegum sigrum
hægrimanna í Austur-Þýskalandi og
Ungveijalandi. Taldi hann þetta sýna
að þegar fólkið fengi sjálft að ráða
kysi það ekki yfir sig sósíalisma.
Um Litháen sagði Hreggviður að
íslendingar yrðu að aðstoða þá og
þeir þyrftu að fá viðurkenningu bæði
í orði og verki. Hreggviður fordæmdi
afstöðu Svía í málinu og benti á að
þeir hefðu ávallt tekið viðskiptahags-
muni fram yfir fólkið sem kúgað
væri.
TILKYNNINGAR
Tilkynning um gatna-
gerðargjöld íReykjavík
Að gefnu tilefni er vakin athygli á ákvæðum
reglugerðar nr. 511, 1988 varðandi gatna-
gerðargjöld í Reykjavík og breytingu á þeim,
sem verður 1. júlí 1990. Til 1. júlí nk. ber sam-
kvæmt reglugerðinni að greiða hálft gatna-
gerðargjald af nýbyggingum og stækkunum
húsa á eignarlóðum og leigulóðum, sem borg-
arstjórn Reykjavíkur úthlutaði fyrir 4. maí 1984,
nema sérstakir samningar leiði til annars.
Grundvöllur gatnagerðargjalds er samþykkt
byggingarnefndar á teikningum og miðast
ofangreint því við að teikningar af nýbygging-
um eða stækkun húsa hafi verið samþykktar
í byggi'ngarnefnd Reykjavíkur fyrir 1. júlí
1990. Eftir fjann dag ber að greiða fullt
gatnagerðargjald af byggingum á öllum lóð-
um í Reykjavík, sem ekki eru sérstaklega
undanþegnar með samningum eða á annan
hátt.
Athygli er vakin á því, að því fyrr, sem teikn-
ingar eru lagðar fyrir byggingarnefnd, er
líklegra að unnt verði að afgreiða þær fyrir
1. júlí nk. Borgarstjórinn í Reykjavík.