Morgunblaðið - 24.06.1990, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ
# #
ORTG
Þrátt fyrir
stórstígar fram-
farir íhúsnæðis-
málum aldraðra,
með byggingu
sérhannaðra
þjónustuíbúða,
eru ýmsar brota-
lamirífram-
kvæmdinni.
ITUJWI?
eftir Kristján Þorvaldsson/myndir: Kristj án Arngrímsson
HVAÐ getur þú gert, þegar þú nálgast efiri ár og þráir öryggi
og áhyggjulaust ævikvöld? Verður þú að búa áfram í eigin hús-
næði, sem ekki hentar þér lengur? Blasir við að þú þurfir að fara
á elliheimili, eða á sérstaka stofhun, jafnvel þótt þú unir því ekki,
enda heilsan góð og lífskraftur nægur? Eru einhverjir aðrir kost-
ir? Og hvað þarf að borga fyrir þá?
Lengst af hefur verið litið á elliheimili og stoftianir, sem lausn í
húsnæðismálum fyrir stóran hóp aldraða. Og þess eru jafiivel
dæmi, að aldraðir hafi látið íbúðir sínar í skiptum fyrir rúm á
elliheimilum. Gjarnan hefur verið talað um aldraða og öryrkja í
sömu mund og sameiginlega lausn fyrir báða. Þrátt fyrir öra
þróun og gerbreyttar áherslur er umræðan á margan hátt aftur
orðin einhliða. Áherslan nú er einkum á sérhannaðar þjónustu-
íbúðir fyrir aldraða; séreignaríbúðir með samtengdum eða nálæg-
um þjónustumiðstöðvum í eigu og umsjá sveitarfélaga. Þessi þró-
un hefur verið einkennandi fyrir síðasta áratug, en í Reylyavík
einni hafa verið byggðar 440 slíkar íbúðir og nálægt 220 íbúðir
eru í undirbúningi eða byggingu.
Iangflestir eigendur
þessara íbúða hafa
fengið lán úr Bygg-
ingarsjóði ríkisins.
Eftirspurnin leiddi til
þess að stofnaður var
sérstakur lánaflokk-
ur árið 1988 til að
auðvelda fólki, 60 ára og eldri, að
komast yfir sérhannaðar þjónustu-
íbúðir. Að mati nefndar á vegum
félagsmálaráðherra, sem skilaði
skýrslu til ráðherrans fyrir síðustu
áramót, er fyllsta ástæða til að
doka við og huga að framtíðarskip-
an húsnæðismála aldraðra og lána-
málum. Að mati nefndarinnar hafa
vissulega orðið stórstígar framfarirf
en í mörgum tilfellum ekki verið
nægilega vel staðið að undirbúningi
framkvæmda, húsnæðið of dýrt,
markmið í öryggis- og þjónustumál-
um óljós, eignafyrirkomulag vafa-
samt pg fjárhagsgrundvöllur í mol-
um. Af samtölum sem blaðamaður
átti við aðila sem vinna að hús-
næðismálum aldraðra, er ljóst að
ofangreindar fullyrðingar eiga við
nokkur rök að styðjast. Engu að
síður eru fjölmargir aldraðir, sem
hafa nýtt sér þessa nýju kosti,
ánægðir með sitt hlutskipti og telja
málum best borgið með byggingu
fleiri séreignaríbúða í framtíðinni.
100 milljarðar í eigu aldraðra
Upphaf þess að Húsnæðisstofnun
ríkisins hóf að veita lán úr Bygging-
arsjóði til íbúðabygginga fyrir aldr-
aða má rekja til lagasetningar frá
árinu 1968, er heimilaði húsnæðis-
málastjórn að veita sveitarfélögum,
Öryrkjabandalagi íslands og elli-
heimilum lán til byggingar leigu-
húsnæðis í kauptúnum og kaup-
stöðum. Það var forysta Öryrkja-
bandalagsins sem hvað mest beitti
sér fyrirlagasetningunni, enda varð
Öryrkjabandalagið einna fyrst til
að nýta sér hana, eins og sjá má á
stórbyggingum þess við Hátún í
Reykjavík. „ ... var aðeins heimilt
að veita lán til byggingar íbúða og
hélst það lengi svo, þótt fljótlega
kæmi fram tilhneiging til að ská-
skjóta sér fram hjá því ákvæði með
því að kalla það „eldhús“, væri eld-
hússkápnum komið fyrir í herberg-
ishorni eða þeir hengdir á stofu-
vegg. Reyndar er það enn svo og
hefur löngurri hlotist af þessu mis-
1 ræmi í heildartalningu íbúða, þar
sem slíkar „íbúðir" munu ekki tald-
ar sem íbúðir þótt Húsnæðisstofnun
hafi lánað út á þær sem slíkar,“
segir í skýrslu starfshóps félags-
málaráðherra. Lagaákvæðunum
var breytt árið 1971 og fékkst þá
heimild til þess að veita lán úr
Byggingarsjóði, m.a. til byggingar
einstakra herbergja í dvalarheimil-
um aldraðra, dagvistarhúsnæðis
aldraðra og kaupa á húsnæði á al-
mennum markaði fýrir aldraða.
Frá því lögin tóku gildi hafa ver-
ið reistar yfir 2.000 íbúðir og vist-
einingar um land allt með tilstyrk
Iána úr Byggingarsjóði ríkisins.
Málin þróuðust því í samræmi við
löggjöfina allt fram á líðandi ára-
tug, er gífurleg eftirspurn varð eft-
ir söluíbúðum á vegum félagasam-
taka og sveitarfélaga.
Alls eru um 26 þúsund manns í
landinu 65 ára ára og eldri. í skýrslu
starfshóps félagsmálaráðherra frá
því í desember í fyrra, kemur fram,
að samkvæmt skattframtölum og
öðrum upplýsingum eru eignir
þessa aldurshóps ríflega 100 milij-
arðar króna. Starfshópurinn telur
æskilegt að stefnumótun í hús-
næðis- og lánamálum aldraðra taki
mið af þeirri staðreynd. En flestir
sem kaupa þjónustuíbúðir, hafa tek-
ið lán hjá Húsnæðisstofnun, með
niðurgreiddum vöxtum. Það eitt
vekur vissulega upp spumingar um
hvort þjónustuíbúðirnar séu hag-
kvæmur kostur, hvort þær séu
hreinlega ekki of dýrar. Það hlýtur
að vera markmið hjá fólki, að lifa
áhyggjulaust ævikvöld, þurfa ekki
skuldsetja sig á efri árum.
Umdeild verðlagning
„Verðið er í mörgum tilfellum
ótrúlega hátt miðað við sambæri-
legar eignir á markaðnum og oft
er ekki verið að bjóða mikla þjón-
ustu. Þetta eru kallaðar þjónustu-
íbúðir fyrir aldraða, en ég get ekki
séð að það standi alltaf undir nafni.
Oft er boðið upp á sáralítið umfram
það sem fyrir hendi er í venjulegum
fjölbýlishúsum," segir Jón Guð-
mundsson, fasteignasali, hjá Fast-
eignamarkaðnum Óðinsgötu. Hann
segist þekkja dæmi um svokallaðar
þjónustuíbúðir sem hafi verið seldar
á allt að 30% hærra verði en sam-
bærilegar íbúðir á hinum hefð-
bundna fasteignamarkaði. En Jón
segir að ekki megi gleyma, að sum-
ir aðilar hafi vandað verulega til
allra verka, svo sem byggingarfé-
lögin Breiðablik og Gimli, og senni-
lega seljist þær íbúðir langt undir
kostnaðarverði á markaði, þótt dýr-
ar þyki.
Reykjavíkurborg hefur á síðustu
árum úthlutað byggingaverktökum
ásamt samtökum aldraðra lóðir
vegna bygginga söluíbúða. Enn-
fremur hafa verið keyptar eignalóð-
ir fyrir slíkar byggingar. Ármanns-
fell hf. hefur byggt í samstarfi við
Samtök aldraðra og Gylfi og Gunn-
ar sf. í samvinnu við Félag eldri
borgara. Nú nýverið var gengið frá
samningum Ármannsfells og sam-
takanna Réttarholts, sem eru sam-
tök um byggingu íbúða fyrir aldr-
aða í Fossvogs- og Smáíbúðahverf-
inu. Landsbanki íslands hefur sam-
ið um að fjármagna bygginguna á
fyrstu stigum, en hingað til hefur
jafnan verið sótt um framkvæmdal-
án til Byggingarsjóðs ríkisins.
Byggingaverktakarnir'tveir, Ár-
mannsfell og Gylfi og Gunnar, eru
langstærstir á þessu sviði. Að jafn-
aði er um fjórðungur starfsemi
Guðmundur 1
Kristjánsson:
FÓRFRÁM
ÚRÁÆTLUN
EINS0GSV0
MARGTANNAÐ
„ VIÐ fluttum inn í fyrra, í kring-
um 20. júlí. Húsið átti ekki að
vera tilbúið fyrr en í septem-
ber, en Ármannsfell hafði lokið
verkinu mun fyrr en áætlað
var, sem hlýtur að teljast
óvenjulegt," segir Guðmundur
J. Kristjánsson, sem ásamt eig-
inkonu sinni, Unni Guðjónsdótt-
ur, býr í bjartri þriggja her-
bergja íbúð í húsinu á Afla-
granda 40. Húsbyggingin var á
vegum Samtaka aldraðra og
Ármannsfells hf. Þau hjónin
segjast una vel við sinn hag og
vera ánægð með þá reynslu sem
þau hafa þegar fengið af sam-
býlinu við aðra íbúa Aflagranda
40.
En var það dýr kostur að kaupa
þjónustuíbúð?
„Ég segi það kannski ekki, en
þetta fór fram úr áætlun, eins og
svo margt annað,“ segir Guð-
mundur. „í upphafi var gert ráð
fyrir að þriggja herbergja íbúðin
kostaði 4,6 milljónir en hún fór
nú yfir 6 milljónir."

Hjónin Guðmundur J. Kristjánsson og Unnur Guðjónsdóttir segjast
una vel við sinn hag, sem íbúar á Aflagranda 40 í Reykjavík.