Morgunblaðið - 20.12.1990, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. ÐESEMBER 1990
ÓSKÖP DÆGI-
LEG DROTTNING
A
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Margrét Þórhildur Danadrottn-
ing segir frá lífi sínu
Anne Wolden-Ræthinge skráði
Þuríður J. Kristjánsdóttir
íslenskaði
Myndir eftir Georg Oddner
Útg. Bókaútgáfan Órn og Örlyg-
ur
Margrét Þórhildur Danadrottn-
*dng og Anne Wolden Ræthinge hafa
unnið þessa bók upp úr fjölda sam-
tala sem þær hafa átt. Margrét
drottning hefur komið fyrir sjónir
sem glaðvær og hugnanleg mann-
eskja, hressandi og hvorki of virðu-
leg né of glannaleg. Sú mynd stað-
festist við lestur þessarar bókar.
Margrét greinir frá uppvexti og er
hugleikið að rifja upp ár síðari
heimsstyijaldarinnar og það sem
hún man frá þeim tíma, þá nokk-
urra ára.
Frásögnin vindur sig-fram mjög
þekkilega. Blaðakonan kemur
hvergi við sögu en á stöku stað er
líkt og Margrét sé að ávarpa les-
anda, einkum þegar hún brýtur
heilann um eitthvað eða finnst
henni hafa orðið á í messunni. Hún
segir frá því þegar stjórnarskrár-
breytingin var samþykkt í Dan-
mörku 1953 og hún varð þá ríkis-
arfi og vangaveltur hennar í kjölfar
þess. Samskipti hennar við systurn-
ar og foreldra hennar eru lifandi
og hispurslausar.
Fyrirferðarmikill kafli er um
hjónaband hennar og Henriks prins,
og syni þeirra og svo eru nokkkrir
kaflar þar sem drottningin brýtur
heilann um hlutverk sitt, trúmál og
söguna og sitthvað fleira. Það er
afar hressandi að lesa margt í frá-
sögninni og kannski einkum hve
drottningin tekur sjálfa sig mátu-
lega hátíðlega og að hún gerir sér
mæta vel grein fyrir því að hún
gegnir ekki þessu háa embætti
vegna eigin verðleika heldur erfða.
Því sé engin ástæða til að dást að
henni á þeim forsendum. Kímnin
virðist vera ríkur í fari drottningar
enda segist hún vera danskari en
allt sem danskt er.
Margrét Þórhildur
Þetta er ekki stórbrotin saga en
hún er ósköp dægileg frásögn um
viðfelldna konu, hlýja og mann-
eskjulega vitra. Þýðing Þuríðar J.
Kristjánsdóttur er lipur og á góðu
máli. Mér fannst myndir Georgs
Oddner rýrar.
Áskriftarsiminn er 83033
2>HITACHI
EF HITACHI
VÆRI BÍLL, ÞÁ
VÆRI HITACHI
- BENZ...!
En þú þarft ekki að eiga fyrir Benz
- til að eiga fyrir Hitachi.
Hjá Rönning í Sundaborg 15 fœrðu
hágœða Hitachi tœki á frábœru verði
og með Munaláni getur þú
dreift greiðslum í allt að 30 mánuði
og eignast því ekta Hitachi
-sjónvarp, -tökuvél eða -myndbandstœki strax.
Af hornfirsk-
um hófaljónum
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Jódynur.
Hestar og mannlíf í Austur-
Skaftafellssýslu II.
Egill Jónsson bjó til prentunar.
Bókaforlag Odds Björnssonar.
Akureyri, 1990. 239 bls.
Fyrir tveimur árum kom út fyrsta
bindi þessa safnrits. Var þá gert ráð
fyrir að bindin yrðu tvö. Nú þegar
annað bindi er út komið er í form-
ála þess boðað eitt bindi enn. Virðist
því allt benda til að hér sé í uppsigl-
ingu ritsafn mikið um hornfirska
ferfætlinga og tvífætlinga. Er það
vel því að hér er hið myndarlegasta
og fróðlegasta ritverk á ferðinni.
í þessu bindi eru nítján þættir af
fjölbreyttu efni. Ritstjórinn, Egill
Jónsson á Seljavöllum, ríður á vaðið
með yfirlitsritgerð um samkomu-
hald, fyrstu kappreiðar, stofnun
hestmannafélags (1935) og sitthvað
, fleira. í beinu framhaldi af því er
ritgerð Þorkels Bjarnasonar um
ræktun hornfirskra hrossa. Þá koma
nokkrar ritgerðir þar sem einkum
er ljallað um hin kunnustu hrossa-
kyn þar eystra (sem þó eru öll mik-
ið skyld að því er virðist): Arnanes-
hross, Mýrahross, Fornustekkahross
og Hólahross. Ritgerðir tvær eru um
hornfirskan þátt í hrossaræktun í
Hreppum vestra. Forvitnilegt er
þetta allt og gagnlegt. Þéttbýlis-
menn, sem lítið vita, en eru að svip-
ast um eftir góðum reiðhesti, ættu
að átta sig betur á því eftir lesturinn
hvers má vænta. Hrossaræktunar-
menn þarf varla að fræða sérstak-
lega.
Ekki get ég neitað því að dálítið
varð ég fáfróður þreyttur og ruglað-
ur á sífelldri upptalningu þeirra ein-
kennilegu og virðingarlitlu hrossa-
nafngifta sem Hornfirðingar hafa
tíðkað: Óða-Rauðka, Lúlla-Rauðka,
Villa-Rauðka, Palla-Rauðka, Valda-
Stjarna, Dilksnes-Blesi, Dúa-Rauð-
ur, Pöllu-Jarpur, OIla-Yrpa, Stein-
unnar-Brúnka, Sigga-Bleikur,
Gísla-Stjarna, Kötu-Brúnka, Höllu-
Grána, Magnúsar Kristjánssonar-
Egill Jónsson
Yrpa o.s.frv., o.s.frv. Þetta fínnst
gömlum Skagfirðingi heldur skrítnar
og lítilsigldar nafngiftir. En sinn er
siður í landi hveiju.
En hér er líka rætt um fólk. Grein
Ulfars Antonssonar um hesta og
fólk í Arnanesi er sælgætislestur
ekki síst vegna frásagna af fólkinu.
Einn megin kostur þessarar bókar
er að mínu viti hversu hér fléttast
vel saman mannlíf og hrossa. Án
hinna traustu og góðu hrossa hefði
mannlíf naumast þrifist á þessum
slóðum. í sumum frásögnum má
vart á milli sjá hvort má sín meira
kjarkur og harðfylgi manns eða
hests.
Hér er ekki rúm til að gera ein-
stökum greinum frekari skil, en
margar eru þær athyglisverðar, svo
sem ritgerð Steinunnar B. Sigurðar-
dóttur um Þorberg í Hólum, tvær
ritgerðir Sigurðar Björnssonar og
síðast en ekki síst þýðing'á hluta
íslandsævintýris eftir J.A. Beckett.
Nokkuð er af myndum í bókinni
af mönnum, hrossum og stöðum.
Vel virðist frá bókinni gengið í
hvívetna og varð ég t.a.m. lítið var
við prentvillur.
BERNSKAN
Bókmenntir
Sigurður Haukur Guðjónsson
Líf, leikur og störf íslenzkra
barna fyrr og nú.
Höfundar: Símon Jón Jóhannsson
og Bryndís Sverrisdóttir.
Prentlögn og kápa: Sigurþór Jak-
obsson.
Skrár: Ivar Gissurarson.
Eftirtaka mynda: Litgreining.
Filmuvinna: Prentþjónustan hf.
Prentverk: G.Ben. prentstofa hf.
Útgefandi: Örn og Örlygur hf.
Þetta er mjög fróðleg bók um líf,
aðbúnað, leiki og störf barna frá
vöggu til fermingar. Af miklu lítil-
læti vilja höfundar ekki flokka bók-
ina meðal fræðirita: „ ... þar sem
beitt er sagnfræðilegum vinnubrögð-
um né tæmandi úttekt af neinu
tagi. ..“ Lítillæti sagði ég, því hver
er sú bþk sem fiytur „tæmandi út-
tekt“? Ég hefi aldrei rekizt á slíka,
aðeins höfunda, er talið hafa sig rit-
að slíka bók. Hér er stuðzt við ævi-
skrár, frásagnir, gömul heimildarrit,
blaðagreinar, já, það er hreint ótrú-
leg elja sem höfundar sýna við efnis-
leit, enda árangurinn mikill, og
framsetning þeirra á efni með mikl-
um ágætum. Þeir skipta með sér
verkum. Símon Jón ritar um aðbún-
að, stórar stundir í lífi barna, um
vinnu þeirra og fræðslu. Bryndís um
leiki og leikföng.
Til að skýra mál er fjöldi ljós-
mynda, gamlar og nýjar, og líka
teikningar. Hveijum kafla fylgir til-
vitnanaskrá, þar sem lesanda er
bent á, hvar hann geti lesið sér bet-
ur til, og í lok bókar eru heimildar-
skrá, atriðaskrá og myndskrá, sem
auðvelda mjög uppslátt og notkun
bókar. Hver sem les verður geysi-
fróður eftir, þekkir sjálfan sig betur,
þá rót er hann er sprottinn af. Það
hefir ekki alltaf verið auðvelt að
vera barn á íslandi, þess megum
við, dekurbörn nútímans, sannarlega
oftar minnast:
„Árið 1903 var t.d. tíu ára dreng-
ur sveltur og barinn til dauða hér á
landi. Honum hafði verið komið fyr-
ir hjá bónda sem boðist hafði til að
taka hann fyrir minna meðlag en
almennt tíðkaðist. Þegar dauði
drengsins var tilkynntur komst hér-
aðslækniriiin af því að „ . .. drengur-
inn hafði þjáðst af miklum næring-
arskorti og verið svo magur, að telja
hefði matt beinin í síðum hans á
löngu færi. Drep var inn í bein á
báðum stórutám og bjúgbólga á fót-
um.“ Bóndinn játaði að hafa mis-
þyrmt drengnum og ........ dregið
hann meðal annars á eyrunum til
þess að þröngva honum til að sópa
frá kúm og barið hann með
vendi...“ Bóndinn var síðan dæmd-
ur í árs betrunarhúsvinnu fyrir vik-
ið.“ Öldin okkar 1901 — 1930. Svo
beija menn sér á bijóst og segja að
heimur fari versnandi!
Feikn hafði ég gaman af lestri
um leikföng barna. Þar er víða leitað
fanga, bæði erlendis og hér heima.
Niðurlag kaflans, Barnagaman, er:
„Til þess að leikir geti lifað verða
börn að fá tækifæri til að taka þá
í arf frá eldri kynslóðum.“ I þessum
orðum felst takmark bókarinnar allr-
ar, að efla skilning okkar á lífi þeirra
sem undan okkur fóru, forða frá
gleymsku dögum þeirra, leik og
striti. Þarft verk. Fróðleiksbrunnur.
Hafið allir, er að unnu, þökk fyrir
vandað verk, fróðlegt og skemmti-
legt í senn. Hvað er ein gölluð síða
(163)?