Morgunblaðið - 13.01.1991, Blaðsíða 4

4 FRÉTTIR/YFIRUT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13. JANÚAR 1991
ERLEMT
INNLENT
Ahættu-
álagá
Jökulfelli
Á fundi fulltrúa Samskipa, út-
gerðar Jökulfells og stéttarfélaga
farmanna var gengið frá sam-
komulagi um mönnun, kjör og
tryggingar skipshafnarinnar á
Jökulfelli í , yfirstandandi ferð
skipsins um átakasvæðið í Persaf-
lóa. í samkomulaginu fellst 2.00%
álag á alit kaup og tvöföldun á
líftryggingu.
Yfirvinnuheimild aukin
Háskólaráð hefur ákveðið að
lyfta yfirvinnuþaki fastráðinna
kennara við Háskóla íslands úr
60 stundum á mánuði í 100 stund-
ir. í athugun er að fækka nám-
skeiðum eða samnýta þau á milli
deilda.
Samtök stundakennara við HÍ
hafa beint þeim tilmælum til fé-
lagsmanna að þeir taki ekki að
sér kennslu á vorönn vegna yfir-
standandi kjaradeilu þeirra við
ríkið.
Átak gegn stríði
Samtökin Átak gegn stríði
héldu útifund á Lækjartorgi á
fimmtudaginn til þess að undir-
strika kröfu um að ríkisstjórnin
lýsi ótvírætt yfir andstöðu við
styijaldaraðgerðir í Mið-Austurl-
öndum. 4000 manns skrifuðu und-
ir kröfu þessa efnis sem afhent
var forsætisráðherra.
Flestir þeirra íslendinga sem
búsettir eru á hættusvæði við
Persaflóa eru nú á heimleið.
Engir samningar um
sérfræðilæknishjálp
Tryggingaráð hefur hafnað
nýgerðum samningi Læknafélags
Reykjavíkur og Tryggingarstofn-
unar ríkisins um sérfræðilæknis-
hjálp utan sjúkrahúsa. Þar með
eru engir samningar í gildi um
störf sérfræðinga á eigin stofum
og því munu sjúklingar þurfa að
greiða fyrir sérfræðilæknishjálp
að fullu.
Rafmagnsveiturnar krefja
ríkið bóta
Rafmagnsveitumar munu
kref'ja ríkissjöð um bætur vegna
tjóns sem varð í óveðrinu á Norð-
urlandi í fyrri viku. Talið er að
• tjón Rafmagnsveitunnar nemi
• hátt í 150 miljónum króna.
Bjarni íþróttamaður ársins
Bjarni Friðriksson, júdómaður,
hefur verið útnefndur Iþróttamað-
ur ársins 1990 af íþróttafrétta-
mönnum. Fékk hann 405 atkvæði
af 420 mögulegum.
ERLENT
Arangurs-
lausar við-
ræður um
Persaflóa-
deiluna
Utanríkisráðherrar Banda-
ríkjanna og íraks komu saman til
fundar um Persaflóadeiluna í
Genf á miðvikudag. Fundurinn
skilaði engum árangri og sagði
James Baker, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, að ekkert hefði
komið fram sem benti til þess að
írakar hygðust virða samþykktir
Sameinuðu þjóðanna og kalla
innrásarlið sitt heim frá Kúveit.
Tareq Aziz, starfsbróðir hans frá
írak, rtrekaði að írakar væru að-
eins tilbúnir til að kalla herliðið
heim ef fundin yrði heildarlausn
á deiluefnum í Mið-Austurlönd-
um. Hann endurtók fyrri hótanir
um að írakar myndu ráðast á ísra-
el brytust út átök við Persaflóa.
PLO mun beijast með
írökum
Yasser Arafat, leiðtogi Frelsis-
samtaka Palestínu (PLO), lýsti því
yfir á útifundi í
Bagdad í írak á
mánudag að liðs-
menn PLO
myndu berjast
við hlið Iraka,
freistuðu banda-
menn þees að
hrekja innrásarliðið frá Kúveit
með hervaldi.
De Cuellar til Bagdad
Perez de Cuellar, framkvæmda-
stjóri SÞ, átti á föstudag fund
með utanríkisráðherrum EB-ríkja
en hélt síðan til Bagdad til fundar
við. Saddam íraksforseta. Al-
mennt var litið á för de Cuellars
sem lokatilraunina tií að leysa
Persaflóadeiluna með friðsamleg-
um hætti.
Nýr forsætisráðherra í
Litháen
Albertas Simenas, fertugur
óflokksbundinn hagfræðingur,
var á fímmtudag
kjörinn forsætis- -
ráðherra Lithá-
ens. Hét hann
því að gripið yrði
til aðgerða til að
bæta almenningi
upp gífurlegar
verðhækknir en þær urðu ríkis-
stjórn Kazimiera Prunskiene að
falli á þriðjudag. ^
Hervaldi beitt í Litháen
Sovéskir fallhlífaherrrienn tóku
tvær stjórnarbyggingar á sitt vald
í Vilnius, höfuðborg Litháens, á
föstudag. Sex manns hið minnsta
særðust er hermennirnir hófu
skothríð. Míkhaíl Gorbatsjov,
Sovétleiðtogi, sagði á fimmtudag
að Litháen yrði fært undir beina
stjórn Kremlarvaldsins héldu
landsmenn áfram að hundsa lög
og stjórnarskrá Sovétríkjanna.
Þótti Gorbatsjov aldrei áður hafa
hótað að bijóta á bak aftur sjálf-
stæðisbaráttu Litháa með svo af-
dráttarlausum hætti. Mikil spenna
var ríkjandi í landinu í vikunni;
sovéskir hermenn óku bryndrek-
um um götur höfuðborgarinnar
og sjálfstæðissinnar sem og fylg-
ismenn Kremlverja efndu til fjöl-
mennra fundahalda.
Norski varnarmálaráðherrann:
Sovéskar rangfærslur í af-
vopnunarmálum hættulegar
SAMSKIPTI Sovétríkjanna og Atlantshafsbandalagsins (NATO) geta
versnað alvarlega, ef ráðamenn í Moskvu gefa ekki fullnægjandi skýr-
ingar á þeim rangfærslum sem hafa komið fram í sovéskum upplýsing-
um um framkvæmd afvopnunarsamninga. Þetta sagði Johan Jörgen
Holst, varnarmálaráðherra Noregs, í ræðu sem hann flutti í Militære
Samfund í Ósló nýlega.
Ráðherrann sagði, að sovéskar
tölur um herafla væru ekki sannleik-
anum samkvæmar. Þær væru ófull-
komnar og gæfu kerfisbundnar vill-
ur til kynna. Auk þesg..hefðu Sovét-
menn flutt töluvert af hergögnum
og vopnum austur fyrir Uralfjöll,
sem ráðherrann taldi í sjálfu sér
ekki bijóta í bága við CFE-sam-
komulagið um fækkun hefðbundins
herafla í Evrópu. Holst sagði hins
vegar, að það. væri andstætt anda
og tilgangi samkomulagsins ef þær
vígvélar sem hafa verið fluttar aust-
ur fyrir Úralfjöll væru til afnota
fýrir virkar hersveitir og þannig
væri að tækjunum búið, að þau
mætti nota með skömmum fyrirvara
til sóknar í Evrópu. Sovétmenn yrðu
að gera grein fyrir einstökum þátt-
um þessa máls.
Sovétmenn hafa flutt flughersveit
frá herstjóminni undir stjórn örygg-
islögreglunnar KGB. Þá er vélaher-
deild fótgönguliða við Arkhangelsk
nú sögð vera strandvarðsveit og
færð undir yfírstjórn flotans til að
skjóta henni undan vegna hámarks-
fjölda hermanna samkvæmt sam-
komulaginu. Tvö stórfylki land-
gönguliða flotans á Kólaskaga e.ru
ranglega skráð til að skjóta þeim
undan CFE-samkomulaginu, sagði
varnarmálaráðherrann.
Taldi ráðherrann ýmislegt benda
til þess að, að sovéskir herforingjar
hefðu tekið æ harðari afstöðu gagn-
vart framkvæmd samkomulagsins.
Ef til vill mætti tengja það hlutverki
hersins í lýðveldaátökunum í Sov-
étríkjunum. Yrði ekki tekið tillit til
athugasemda sem Norðmenn hefðu
gert við framkvæmd samkomulags-
ins innan samráðsnefndar sem fjall-
ar um hana, kynni það að hafa áhrif
á afstöðu manna til þess, hvort stað-
festa ætti samkomulagið og gæti
haft alvarlegar afleiðingar fýrir sam-
starfið milli Sovétríkjanna og NATO.
Sovésk risaæfing undirbúin
í ræðu vamarmálaráðherrans
kom fram, að Sovétmenn undir-
byggju nú mestu heræfíngu sem
þeir hefðu nokkru efnt til við norsku
landamærin í Finnmörku. Þijár véla-
herdeildir með allt að 17.000 manns
myndu taka þátt í æfmgunum. Fór
Holst hörðum orðum um þessa æf-
ingu.
Hann sagði ekki traustvelqandi
að Sovétmenn efndu til svo mikillar
heræfingar í landamærahéraði, jafn-
vel þótt eftirlitsmönnum væri boðið
að fylgjast með henni. Þetta væri
auk þess fjölmennari æfíng en
nokkru sinni fyrr á þessum slóðum,
næstum tvöfalt stærri en sovéska
æfingin 1968.
Þar vísar ráðherrann að sögn
norska blaðsins Aftenposten til þess,
að aðfaranótt 7. júní 1968 hófst
sovésk heræfíng við norsku landa-
mærin á Kólaskaga. Þá bárust frétt-
ir frá norskum landamæravörðum
um stöðugan gný handan landamær-
anna. Þungum brynvörðum vögnum
var ekið að landamærunum og snúið
inn í Noreg. Norskir hermenn sem
höfðu farið í varðstöðvar sinar sáu
að vopnum bryndrekanna var beint
í áttina að þeim.
Litið er á þennan atburð sem hinn
dramatískasta í samskiptum Norð-
manna og Sovétmanna frá því í
síðari heimsstyijöldinni. Til þessa
dags veit enginn með vissu hvers
vegna efnt var til þessarar sovésku
„æfingar". Nokkrum vikum síðar
hélt sovéski herinn inn í Tékkósló-
vakíu.
Fiskveiðistefna EB:
Niðurskurður og hert veiði-
eftirlit forgangsverkefni
FISKVEIÐISTEFNA Evrópubandalagsins (EB)
verður formlega endurskoðuð á næsta ári en
nú þegar er hafin umræða um helstu þætti end-
urskoðunarinnar. Innan bandalagsins eru skipt-
ar skoðanir um tilgang hennar. Portúgalir og
Spánveijar hafa lagt áherslu á að grundvallar-
breytingar verði gerðar á stefnunni m.a. til að
laga hana að breyttum aðstæðum sem sköpuð-
ust við aðild þeirra að EB. Ríkin í norðanverðu
bandalaginu hafa hins vegar lítinn áhuga á rót-
tækri endurskoðun sem þau telja að eigi að bíða
ársins 2002 en þá fellur stefnan úr gildi, sam-
kvæmt samkomulagi frá árinu 1988.
Forsenda hinnar sameiginlegu Heildarafli
stefnu var fyrst og fremst sú að EB-flotans er
sameiginlega næðu aðildarríkin áætlaður um
meiri árangri í friðun og uppbygg- sjö milljónir
ingu fiskistofna en hvert í sínu tonna á ári
lagi. Á þeim sjö árum sem stefhan sem er rúm-
hefur verið við lýði hefur lítið lega fjórfaldur
dregið úr sóknarmætti flotans og heildarafli ís-
ekkert ber á ^__
endurreisn
fiskistofna.
Mestu munar
um aðild Sþán-
ar og Portúgal
að bandalag-
inu árið 1986 en fiskveiðiflotar
þessara landa voru ekki í nokkru
samræmi við fiskimið ríkjanna.
Ekkert bendir til þess að ríkin við
Norðursjó hyggist samþykkja
breytingar á stefnunni sem kæmu
til móts við kröfur þessara ríkja.
Framkvæmdastjóm EB hefur í
skýrslu til ráðherraráðsins, aðild-
arríkjanna og Evrópuþingsins sett
fram þau markmið sem hún telur
að keppa eigi að í þessari endur-
skoðun. Framkvæmdastjórnin vill
fyrst og fremst koma lagi á þá
þætti sem mestu hafa valdið um
yfirvofandi gjaldþrot stefnunnar.
En það er allt of stór floti og slæ-
legt eftirlit með veiðunum.
í samanburði við aðrar atvinnu-
greinar og sem hluti af heildar-
framleiðslu EB-landana skiptir
sjávarútvegur næsta litlu máli.
Utgjöld vegna fiskveiðistefnunnar
á vegum EB eru rúmlega 34 millj-
arðar ÍSK sem jafngildir 1% af
íjárlögum bandalagsins.
BAKSVIÐ
Kristófer M. Kristinsson skrifar frá
Brussel
lenska flotans.
Fiskiskipafloti
EB er talinn
vera rúmlega
84 þúsund
skip. Það segir
sína sögu um flotann að meðal-
stærð fiskiskipa er 20 tonn og
meðaláhöfn er þrír sjómenn.
Langstærsti hiuti flotans er smá-
bátara og trillur. Það má hins
vegar ekki gleyma því að fiskiðn-
aður og veiðar eru stundaðar á
landsvæðum sem bjóða upp á tak-
markaða möguleika á annarri at-
vinnustarfsemi. Pólitískt mikil-
vægi fiskveiða innan EB verður
þess vegna ávallt mun meira en
efnahagslegt mikilvægi þeirra
gefur tilefni til.
Endurskoðun _ fiskveiðistefn-
unnar skiptir íslendinga miklu
máli og þá helst breyttar áherslur
í samskiptum EB við ríki utan
bandalagsins. Ýmislegt bendir til
þess að dregið verði úr mikilvægi
Ýmislegt þykir benda til þess að á næstu árum
muni EB-ríkin leggja aukna áherslu á að treysta
aðföng, vinnslu og markaði innan bandalagsins
og að leitað verði eftir samstarfi við ríki utan
þess.
þeirrar kennisetningar að fyrir
aðgang að mörkuðum EB komi
aðgangur að fiskimiðum ríkja ut-
an EB. í þeirri umræðu sem þeg-
ar hefur átt sér stað um fyrirhug-
aða endurskoðun er frekar lögð
áhersla á að komast að annars
konar samningum t.d. um sam-
starfsverkefni sem miðuðu að því
að treysta aðföng, vinnslu og
markaði innan EB.
Fátt er talið benda til þess að
róttækar breytingar á fískveiði-
stefnunni verði samþykktar á
næsta ári. Líklegt er að þær bíði
fram yfir næstu aldamót. Hér
hafa Islendingar mikilla hags-
muna að gæta, algjört hrun fiski-
stofna undan meginlandi Evrópu
yrði engum til framdráttar.