Morgunblaðið - 05.05.1991, Blaðsíða 2

fi n
-2—e—
ÍÖéj \AM :í1 HWÖÁÖtí^^íUð OiÖAiIimyOm)W
'HORGUNBEÆÐIÐ~SUNNDDXGUR tT.TSTAT 1991
Þangað fór ég daginn
eftir og trúði ekki því
sem ég sá. Þar sem
allt er í auðn og rúst.
Fáir halda þar til nema
villtir grimmir hundar
og stöku utangarðs-
menn. Á daginn hafa
líbanskir hermenn á
hendi vörslu í „hjartanu", þeir banda
mér frá, hér á ekki að taka myndir.
Skipta sér svo ekki af því meir.
Maður kemur og ýtir á undan sér
litlum vagni á hjólum fullum af ný-
bökuðum brauðum og er mér hulin
ráðgáta hverjir ættu að verða til-að
versla við hann.
Mér er sagt að það geti verið
varasamt að koma hér á kvöldin,
einhveijir læðast hér um þetta
sprungna hverfi, stundum heyrist
skothríð; þó verður ekki betur séð
en búið sé að skjóta allt sem skotið
verður.
Jack er tvítugur strákur sem ég
tók tali skammt frá miðborginni.
Hann man enga aðra Beirút en þessa
sem er nú. Hann var fjögurra ára
þegar ósköpin hófust og mamma
hans hefur stundum sagt honum
sögur frá því í gamla daga; þegar
Beirút var hreinasta og tígulegasta,
frjálslegasta og glaðasta borgin á
þessu svæði. Og þó víðar væri leit-
að. Hann hristir höfuðið. „Ég hef
ekki ímyndunarafl til að ná því. Öll
mín bernska fór í að hlusta á
sprengjur falla allt í kringum okkur,
skothríð og hugsanir um hvort við
kæmumst að ná okkur í mat eða
gætum komist í skólann."
Hann man ekki lengur hvort hann
var hræddur. Hann segir að þau
hafi öll verið fyrir löngu hætt að
hugsa um ótta. „Við lifðum venju-
legu lífi, það varð venjulegt þegar
fram í sótti, skilurðu. Maður pældi
ekki í því. Þetta var orðið svo hvers-
dagslegt. Að sjá hús springa og
brenna. Fólk læðast um að leita að
mat. Sprengingar og svo líkamsbút-
ar sem þeyttust upp í loftið og við
krakkarnir vorum látin hjálpa til við
að raða saman svo rétt lík væri jarð-
að. Þetta varð allt svo venjulegt. Það
er fyrst núna að ég verð stundum
hræddur. Þegar rignir eða kemur
þrumuveður. Þegar ég hrekk upp á
nóttunni og held að stríðið sé byijað
aftur. Það er skrítið en samt er lífið
óraunverulegra núna. Ég get ekki
útskýrt það öðruvísi. Þér finnst ég
náttúrlega vera heigull."
Hann lauk samt menntaskólaprófi
en hætti við að fara í háskóla í bili
og vinnur og veltir fyrir sér hvort
hann eigi framtíðina í Líbanon eða
hvort hann eigi að flytja úr landi.
Hann hefur andstyggð á því að þurfa
að stoppa bílinn sinn á nokkurra
tuga metra fresti ef hann fer um
hverfi þar sem Sýrlendingar ráða. Á
kvöldin verður hann og allir að
kveikja ljós inni í bílnum þegar þeir
nálgast varðstöðvar. Hann fer helst
ekki á flugvöliinn, þar ráða Sýrlend-
ingar lögum og lofum.
Nú mega menn helst ekki tala
um vestur- eða austurhluta. Síðan
Sýrlendingar tóku við stjóm landsins
í október sl. er allt farsælt og frið-
samlegt á yfirborðinu, borgarhlut-
amir hafa verið sameinaðir en samt
skil ég ekki alls kostar hvemig lí-
bönsku stjórnarhermennirnir og þeir
sýrlensku skipta gæslunni með sér.
Áður en ég hafði farið í gömlu
gereyðilögðu miðborgina, fannst
mér ég hafa séð skemmdir og hiyll-
ing sem vakti heilabrot um hvemig
fólk hefði lifað af þetta langa stríð
þegar varla leið sá dagur að ekki
berðust fylkingar, sprengjum varp-
að, kveikt í húsum, leyniskyttur á
ferli. En skemmdir í öðrum hverfum
eru bara blávatn. Þar eru að sönnu
hrunin hús og með þéttum skotgöt-
um en svo standa næstu hús kannski
heil og sæl við hliðina eins og ekk-
ert hafi í raun og veru gerst.
Frá sjónarhóli útlendings er eftir-
litið á Beirút-flugvelli ekki meira en
gengur og gerist í Miðausturlöndum,
það er bara þessi eini hængur á og
sumum þykir hann stór að það eru
ekki Líbanir sem annast það eftirlit
heldur hernámsliðið. í brottfarar-
salnum á flugvellinum var druslulegt
eins og víða annars staðar. Þar eru
nokkrar verslanir sem bjóða upp á
gott úrval sýrlenskra minjagripa og
teppa, gullfallegra. Ég pantaði mér
kaffi. „Bara kaffi,“ hvíslaði þjónn-
Þær voru að opna grænmetismarkaðinn,
iverslanir
sem
selia fræer vörumerki

Þessir glaðbeittu líbönsku hermenn voru fjórir af
mörgum líbönskum eða sýrlenskum sem eru á vakt
Lítill strákur á gangi í A1 Hamra.
Hverjum var hann að selja brauð? Þarna er ekki sála utan hermanna
á daginn og villihunda á kvöldin.
„Við lifðum venju-
legu lífi, þetta var
orðið hversdags-
legt, hús sprungu
og svo þeyttust
líkamsbútar upp í
loft. Við tíndum
þá saman og röð-
uðum saman svo
Svo blasti allt í einu þinghúsið
við innan um alla eyðilegginguna
og varla að sjá á því svo mikið
sem skotgat.
út kæmi rétt lík.“
Þar virtist lífið ganga sinn gang — allir voru vei klæddir og sveifl
uðu sér í sólskini.
inn. „Vantar þig ekki eitthvað fleira,
sígarettur, kveikjara, brauð eða kök-
ur.“ Ég leit upp og hló hátt svo
þjónninn hrökk í kút af undrun.
Þarna var sem sé líbanskur þjónn í
snjáðum jakka að leika Dustin Hoff-
mann leika líbanskan þjón á Beirút-
flugvelli. Loks gat ég hlegið eftir
Beirútdaga. Ég afþakkaði kveikjara
en endaði með því að þiggja smá-
köku.
Það er lítil lýsing á flugvellinum.
011 þjónusta alls staðar í landinu er
í lágmarki. Póstþjónusta er varla
nokkur, símalínur út úr landinu eru
enn í ólagi, rafmagn er skammtað
eftir borgarhlutum og margir betur
staddir hafa brugðið á það ráð að
koma sér upp eigin mótorum.
Francois Habre ræðismaður ís-
lendinga í Beirút reyndist mér mjög
hjálpsamur. Hann og hans fallega
frú buðu mér í mat á setri sínu
skammt ofan við kristna hverfið.
Habre-fjölskyldan rekur Almaza-
bruggverksmiðjuna, þá stærstu í
landinu. Hún hafði verið lögð í rúst
og endurbyggingu hennar er nýlokið
og framleiðsla hafin. Almaza brugg-
ar Amstel-bjór en framleiðir einnig
Almaza-bjór sem er ívið léttari og
að sögn konsúlsins enn vinsælli
meðan Líbana. Þau hjón áttu og
sumarhús uppi í ijöllunum. Fóru
þangað í mestu hitunum á sumrin.
En þau hafa ekki komið þangað í
óratíma. Sýrlendingar tóku húsið og
hafa rænt og ruplað öllu sern í því
var.
Öllum sem ég átti tal við bar sam-
an um að miðborgin yrði ekki endur-
reist í bili. Hrunin, sprengd og
brunnin hús eru svo ólýsanleg sjón
að ég fylltist óraunveruleika að
ganga þar um. Það var eins og að
stíga inn í risastór leiktjöld að fimmt-
án ára stríði án þess að skynja nema
yfirborð. Ég kom við sum húsin og
fannst þau hlytu að hrynja við
minnstu snertingu. Þarna standa hol
og brunnin fræg hótel, hriktandi
beinagrindur viðskiptahalla og versl-
ana, heimsfrægra veitingahúsa,
bankar, stjórnarráðsbyggingar,
kirkjur og moskur. Eina byggingin
sem ég sá heillega í öllu þessu hverfi
er þinghúsið. Hvort sem það er nú
tilviljun eða yfirnáttúrleg forsjá.
Beirút er ekki lengur skipt segja
menn og brýr tengja borgarhlutana
á ný sem ekki var farið á milli árum
saman nema leggja líf í stóra hættu.
Beirút var snyrtilegasta borg þessa
heimshluta, nú hleðst rusl og drasl
°g sorp upp innan um niðurmoluð
hús, menn henda kæruleysislega frá
sér rusli. „Þetta hefði verið óhugs-
andi áður. Okkur var annt um borg-
ina. Við lögðum metnað í að halda
henni hreinni og snyrtilegri. En
kannski kemur þetta ... kannski
seinna.“
Það er varla hægt að tala margar
setningar við neinn svo að þessi orð,
kannski... kannski seinna ... komi
ekki fljótlega upp. Kannski verður
einhvern tíma eitthvað gott. Fólk
komið yfir miðjarr aldur segir mér
að það þoli ekki að fara í hverfið
sem áður var miðborgin. „Við getum
ekki horft á þetta, það setur að okk-
ur slíkan hroll og skelfingu. Kannski
höfum við farið einu sinni eftir að
Sýrlendingar hernámu okkur. Það
var sagt óhætt að fara ef maður
hefði leyfi. En við förum ekki aftur.
En kannski seinna, sjáðu til. Kannski
lifum við að miðborgin verði byggð
upp.“
Það þarf meira hugmyndaflug en
mér er gefið til að skilja hvernig svo
mætti verða á næstu áratugum. En
Líbanir eru iðnir og verði þeim gefin
von á ný, von um að búa frjálsir í
sínu landi, er aldrei að vita. Kannski
verður Beirút endurbyggð, hjartanu
komið af stað. Ég kynntist ekki
Beirút áður en hún var lögð í rúst.
Ég hugsaði þegar ég gekk um að
ég mætti þakka fyrir að geta ekki
séð aðra sprungna borg sem ég
þekkti og þótti vænt um. Það er
gott að vera hlíft við að sjá Bagdad
nú.
En hvað sem því líður, eftir
nokkra daga í Beirút, þessari borg
fimmtán ára skelfingar, Beirút,
þessari niðurnHdu og harmþrungnu
borg sem er þó að byija að brosa
aftur, fer ég að hugsa eins og þeir.
Kannski . .. kannski seinna.
Kannski verður friður á morgun,
kannski.