Morgunblaðið - 04.06.1991, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4.1JÚNÍ 1991
Starfa í sátt og samráði við bænd-
ur og aðila vinnumarkaðarins
- segir landbúnaðarráðherra um búvörusamninginn
Buvörusaming'urmn nnlli ríkis-
ins og Stéttarsambands bænda
sem fyrrverandi landbúnaðarráð-
herra og fjármálaráðherra undir-
rituðu fyrir hönd ríkisins hefur
verið mjög umtalaður á Alþingi
þótt hann hafi ekki verið lagður
fyrir þingið sem eiginlegt þing-
skjal. Síðasta umræða utan dag-
skrár í sameinuðu þingi áður en
Alþingi var sameinað í eina mál-
stofu var um þessa samnings-
gjörð.
Steingrímur J. Sigfússon (Ab-
Ne) fyrrum landbúnaðarráðherra
taldi óhjákvæmilegt að ráðherrar
núverandi ríkisstjórnar skýrðu sína
afstöðu. Utanríkisráðherra hefði
sagt að Alþýðuflokkurinn væri ekki
fallinn frá afstöðu sinni gagnvart
búvörusamning og vitnað til fyrir-
vara Alþýðuflokks og sérstaks stefn-
uskjals frá Viðey. Landbúnaðarráð-
herrann hefði sagst vilja virða búvör-
usamninginn. Forsætisráðherrann
hefði talað um að miklar íjárskuld-
bindingar væru fólgnar í stuðnings-
aðgerðum búvörusamnings og sagt
að ríkisstjórn sem þyrfti að huga
að stórkostlegum halla ríkissjóðs
yrði að taka atriði eins og þetta til
skoðunar og haft á orði að taka upp
viðræður um að draga úr eða fresta
þessum þætti. Og fjármálaráðherr-
ann hefði bætt um betur. En fjár-
málaráðherra hefur talið það íhug-
unarefni ef rétt væri að Alþýðuflokk-
ur og Borgarafiokkur hefðu gert
verulegar athugasemdir og fyr-
irvara, að minnihluti Alþingis gæti
skuldbundið stjórnvöld um milljarða
króna.
Steingrímur sagði ljóst að samn-
ingurinn væri ein heild og ekki á
valdi ríkisstjórnarinnar að týna ein-
stök atriði úr sámningnum. Stein-
grímur vildi að landbúnaðarráðher-
rann svaraði því hvort hann væri
að tala um allan samninginn eða
hvort hann teldi ríkisstjórnina hafa
á sínu valdi að framkvæma bara
hluta samningsins. Steingrímur J.
Sigfússon spurði forsætisráðherra,
hvort hann hygðist styðja landbún-
aðarráðherra sinn sem hefði lýst
yfir að hann vildi efna búvörusamn-
inginn. Einnig var forsætisráðherra
spurður um hvort lögfræðiálit ríkis-
lögmanns á réttarstöðu búvöru-
v-amningsins yrði sent þingmönnum
og gert opinbert á næstu dögum.
Einnig var ráðherrann spurður hvort
svo mætti líta að ef framkvæmd
samningsins yrði ekki stöðvuð á
næstu dögum hvort, ríkisstjórnin
væri þá í reynd að lýsa því yfir að
hún ætlaði að virða samninginn.
Einnig var spurt um hvort „leyni-
skjalið" sem utanríkisráðherra hefði
talað um yrði birt. Fjármálaráðherra
var inntur eftir því hveijar hann
teldi embættisskyldur sínar gagn-
vart búvörusamningum og þá ekki
síst gangvart stuðningsaðgerðaköfl-
um hans, sem forveri hans hefði
undirritað, þ.e.a.s. viðauka 1. og 2.
Halldór Blöndal landbúnaðar-
'ráðherra þótti þessi umræða um
búvörusámninginn vera þrálát orðin
þrátt fyrir að gefin hefðu verið skýr-
ari svör heldur en væru t.a.m. í ein-
stökum bókunum búvörusamnings-
ins. Ráðherra minnti á markmið
búvörusamningsins m.a. að þróa
hagkvæman og öflugan landbúnað,
lækka verð á landbúnaðarvörum,
koma á jafnvægi í framleiðslu land-
búnaðarafurða, þó þannig að komi
ekki niður á afkomumöguleikum
bænda. Landbúnaðarráðherra sagði
forvera sínum í embætti, Steingrími
J. Sigfússyni, hlyti að vera kunnugt
,um að enn hefði ekki unnist tími til
að vinna úr samningnum í einstökum
þáttum, til að gera þinginu grein
fyrir því hvernig einstök atriði
stæðu, t.d. í tengslum við skattalög.
Landbúnaðarráðherra taldi sumar
bókanir búvörusamningsins óljósar,
t.d. væri sagt í bókun að vegna lækk-
unar ríkisútgjalda til lengri tíma lit-
1ð, ekki síst vegna útflutningsbóta,
„tejja samnjngsaðilar eðlilegt að
gera kröfu“ til þess að varið verði
af hálfu ríkissjóðs í tengslum við
nýja landgræðsluáætlun, um 2 millj-
örðum króna á samningstímanum.
Landbúnaðarráðherra var til efs að
unnt væri að líta á þessa kröfugerð
sem skuldbindandi fyrir næsta Al-
þingi. Vart væri til sá bóndi sem liti
ekki á þetta sem yfirboð.
Ólafur Þ. Þórðarson (F-Vf) tók
undir með landbúnaðarráðherra
varðandi það að umræðan væri orð-
in þrálát en ástæðan væri að sú að
enn hefði skjalið sem utanríkisráð-
herra hefði talað um hefði ekki feng-
ist afhent þinginu í handritsformi til
yfirlestrar.
Jóhannes Geir Sigurgeirsson
(F-Ne) sagði búvörusamninginn vera
skilgetið afkvæmi þjóðarsáttar og
algjört lykilatriði væri að staðið yrði
við stuðningsaðgerðir sem hann
kvæði á um. Jóhannes Geir inni eft-
ir álitsgerð ríkislögmanns og hvað
þar væri hægt að lesa. E.t.v. kæmi
í ljós að fjármálaráðherra væri
stjórnskipulega skylt að leggja til
við gerð fjárlaga að staðið yrði við
þennan samning. Einnig að fyrirvar-
ar stjórnarflokkanna væru ekki tald-
ir fullnægjandi til að taka málið upp
á nýtt.
Embættisskylda
Friðrik Sophusson fjármálaráð-
herra svaraði þeim fyrispurnum sem
Steingrímur J. Sigfússon hafði til
hans beint. Það sem hann varðaði
sem fjármálaráðherra væru þeir
hlutar samningsins sem forveri hans
í embætti hefði undirritað. Það væru
viðaukarnir með þeim fyrirvörum
sem gerðir væru um samþykkt Al-
þingis. Nauðsynlegar lagaheimildir
hefðu nú þegar fengist til að hrinda
í framkvæmd þeim skyldum sem
fælust í viðauka 1, til uppkaupa á
fullvirðisrétti og bústofni. Það sem
eftir stæði væru stuðningsaðgerðirn-
ar í viðauka 2. Það væri embættis-
skylda fjármálaráðherra að fylgja
fram þessum samningi eins og öðr-
um þeim samningum sem fjármála-
ráðherra hefði skrifað undir. Fyrir-
varinn sem gerður væri, væri um
samþykkt Alþingis um fjárveitingar
til þeirra verkefna sem þær væru
nefnd. Fjármálaráðherra benti á að
stundum hefði það gerst að fjárveit-
ingar hefðu breyst þrátt fyrir fyrir-
liggjandi samning. Fjármálaráð-
Kosið var í fastanefndir Alþing-
is síðasta föstudag. Aður en þingi
var frestað völdu nefndarmenn
sér formenn og varaformenn. Ell-
efu þingmenn skipa fjárlaga-
nefndina og skipa stuðningsmenn
stjórnarinnar 6 sæti en stjórnar-
andstæðingar 5. I öðrum fasta-
nefndum eru einungis 9 sæti til
skiptanna í hverri nefnd og skipt-
ast þau milli stjórnarliða og
stjórnarandstæðinga í hlutföllun-
um 5 á móti fjórum.
Fjárlaganefnd: Karl Steinar
Guðnason (A-Rn) er formaður,
Pálmi Jónsson (S-Nv) varaformaður
en aðrii- nefndarmenn eru: Einar
K. Guðfinnsson _(S-Vf), Sturla Böðv-
arsson (S-VI), Árni Johnsen (S-Sl),
Gunnlaugur Stefánsson (A-Al), Guð-
mundur Bjarnason (F-Ne), Margrét
Frímannsdóttir (Ab-Sl), Jón Kristj-
ánsson (F-AI) og Guðrún Helgdóttir
(Ab-Rv). Efnahags- og viðskipta-
nefnd: Matthías Bjarnason (S-Vf)
er formaður, Rannveig Guðmunds-
dóttir (A-Rn) er varaformaður. Aðr-
ir nefndarmenn: Ingi Björn Alberts-
son (S-Rv), Sólveig Pétursdóttir
(S-Rv), Vilhjáimur Egilsson (S-Nv),
Halldór Ásgrímsson (F-Al), Stein-
grímur J. Sigfússon (Ab-Ne), Jó-
hannes Geir Sigurgeirsson (F-Ne)
og Kristín Ástgeirsdóttir (SK-Rv).
Utanríkismálanefnd: Eyjólfur-
herra tók það skýrt fram að með
þeim orðum væri hann ekki að lýsa
því yfir að ekki yrði staðið við samn-
inginn, heldur einungis að svara eins
skýrt og mögulegt væri spurningu
um embættisskyldu ráðherra.
Kristín Ástgeirsdóttir (SK-Rv)
fagnaði þeim „sinnaskiptum" Al-
þýðubandalags og Framsóknar að
þeir vildu nú standa við gerðan
samning. Hún taldi að á því hefði
fyrr verið nokkur misbrestur. Mátti
glöggt skilja að hún hefði í huga
samning sem gerður var við Banda-
lag-" háskólámenntaðra háskóla-
manna á síðasta kjörtímabili í stjórn-
artíð fyrrnefndra flokka.
Kristín taldi það vera óeðlileg
vinnubrögð að ríkisstjórn gerði viða-
mikinn samning sem bindi hendur
næstu stjórnar. Kristín sagði það
vera stefnu Kvennalistans að land-
búnaðurinn skyldi rekinn eins og
hver önnur atvinnugrein sem þýddi
að framleiðslan yrði að standa undir
kostnaði við reksturinn og að smám
saman yrði að draga landbúnaðinn
„undan pilsfaldi ríkisins". Landbún-
aðurinn væri að ganga í gegnum
sársaukafullar breytingar. Kristín
taldi nýja búvörusamninginn ganga
of skammt í nauðsynlegri aðlögun
að ríkjandi aðstæðum og hefði geng-
ið mun skemmra en sjö manna
nefndin hefði lagt til. Ekki væri tek-
ið á verðmyndun, dreifingu og
vinnslu landbúnaðarvara. Það væri
því nauðsynlegt að halda áfram því
verki sem hafið væri, að endurskoða
landbúnaðarkerfið og léttá af ríkis-
sjóði þeim miklu skuldbindingum
sem hann hefði gagnvart landbúnað-
arkerfinu. En samningur væri samn-
ingur og þá bæri að virða hvorj
heldur væri við bændur eða BHMR.
En að sjálfsögðu gæti ríkisstjórnin
skoðað samninginn í samráði við
bændur.
Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði að í sínum ummælum væri
ekkert það að finna sem stangaðist
á við orð landbúnaðarráðherra.
Hann ítrekaði að hann hefði vakið
athygli á því að óheppilegt hefði
verið að gera svo umfangsmikinn
samning þegar einn stjórnarflokk-
anna hefði haft ríka fyrirvara um
slíka samningsgerð. Það hefðu
reynda fleiri gert, Olafur Þ. Þórðar-
son (F-Vf) hefði t.d. sagst ekki geta
stutt samninginn óbreyttan. Kristinn
H. Gunnarsson (Ab-Vf) hefði einnig
Konráð Jónsson (S-Rv) er formaður
en varaformaður er Rannveig Guð-
mundsdóttir (A-Rn). Aðrir nefndar-
menn eru: Björn Bjarnason (S-Rv),
Geir H. Haarde (S-Rv), Lára Margr-
ét Ragnarsdóttir (S-Rv), Steingrím-
ur Hermannsson (F-Rn), Olafur
Ragnar Grímsson (Ab-Rn), Páll Pét-
ursson (F-Nv) og Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir (SK-Rv). Varamenn í
utanríkismálanefndinni eru: Árni R.
Árnason (S-Rn), Einar K. Guðfinns-
son (S-Vf), Karl Steinar Guðnason
(A-Rn), Vilhjálmur Egilsson (S-
Nv), Árni Mathiesen (S-Nv), Guð-
mundur Bjarnason (F-Ne), Hjörleif-
ur Guttormsson (Ab-Al), Jón Helga-
son (F-Sl) og Anna Ólafsdóttir
Björnsson (SK-Rn). Sjávarútvegs-
nefnd: Matthías Bjarnason (S-Vf)
er formaður en varaformaður er
Össur Skaiphéðinsson (A-Rv). Aðrir
nefndarmenn: Árni R. Árnason
(S-Rn), Guðmundur Hallvarðsson
(S-Rvj, Vilhjálmur Egilsson (S-Nv),
Halldór Ásgrímsson (F-Al), Jóhann
Ársælsson (Ab- VI), Stefán Guð-
mundsson (F-Nv) og Steingrímur J.
Sigfússon (Ab-Ne). í iðnaðarnefnd
er Össur Skarphéðinsson (A-Rv)
formaður, Pálmi Jónsson (S-Nv)
varaformaður og aðrir nefndarmenn
eru: Guðjón Guðinundsson (S- VI),
Sigríður Anna Þórðardóttir (S-Rn),
Tómas Ingi Olrich (S-Ne), Páll Pét-
ursson (F-Nv), Svavar Gestsson (Ab-
tekið í svipaðan streng, stutt samn-
inginn í meginatriðum en með
ákveðnum breytingum.
Forsætisráðherra sagði að ríkis-
lögmaður hefði verið beðinn um
minnisblað vegna hinna ríku fyrir-
vara eins stjórnarflokksins og í ann-
an stað vegna þeirra lagabreytinga
sem gerður væri fyrirvari um í samn-
ingnum. Áfangaáliti hefði.verið skil-
að og taldi forsætisráðherra eðlilegt
að eftir að landbúnaðarnefnd hefði
verið kosin fengi hún þau plögg til
skoðunar. Forsætisráðherra sagði
að " spurningunni um „leyniskjalið
fræga“ hefði verið margsvarað.
Meginatriðið í samkomulagi stjórn-
arflokkanna sneri ekki endilega að
búvörusamningnum sem slíkum
heldur að taka til rækilegs endur-
mats vinnslu-, dreifingar-, markaðs-
og sölumálin.
Óvissa
Jóna Valgerður Kristjánsdóttir
(SK-Vf) taldi mikilvægt að bændur
vissu að hveiju þeir gengju; þeir
gætu ekki tekið ákvarðanir um bú-
reksturinn frá degi til dags. E.t.v.
mætti gagnrýna það að binda hend-
ur næstu ríkisstjórnar með stórum
ákvörðunum en það hefði þó fyrr
viðgengist. Hún lagði áherslu á að
búvörusamningurinn væri kjara-
samningur sem yrði að standa við.
Steingrímur Hermannsson (F-Rn)
sagði að búvörusamninginn vera
afar viðkvæman en þingflokkur
Framsóknarmanna hefði tekið þá
afstöðu að styðja þennan samning í
heild. Steingrímur skildi landbúnað-
arráðherrann þannig að hann væri
þeirri afstöðu sammála. Steingrímur
gerði m.a. að umtalsefni í sinni ræðu
að í búvörusamningnum væri stefnt
að lækkun á verði landbúnaðaraf-
urða. Nú dyndu vaxtahækkanir yfir
og sér væri tjáð að afurðalánavextir
hækkuðu mest. Steingrímur taldi að
með þessum hækkunum væri hafín
sprenging sem væri hækkun á vöru-
verði.
Gunnlaugur Stefánsson (A-Al)
sagði ástæðu til þess að taka búvöru-
samninginn til gagngerrar umræðu
og endurskoðunar. Afleiðingar þessa
samnings kæmu í ljós í haust þegar
55.000 kindur yrðu urðaðar og það
væri ekki þjóðinni til sóma. Spurning
væri hvort ekki hefði átt og mátt
standa öðruvísi að þessu máli og
gefa lengri aðlögunartíma. Gunn-
laugur undraðist að Steingrímur J.
Sigfússon væri stoltur af þessum
Rv), Finnur Ingólfsson (F-Rv) og
Kristín Einarsdóttir (SK-Rv). Land-
búnaðarnefnd: Egill Jónsson (S-Al)
er formaður, varaformaður er Sig-
björn Gunnarsson (A-Ne) og aðrir
nefndarmenn eru: Árni M. Mathie-
sen (S- Rn), Eggert Haukdal (S-Sl),
Einar K. Guðfinnsson (S-Vf), Guðni
Ágústsson (F- Sl), Ragnar Árnalds
(Ab-Nv), Jóhannes Geir Sigurgeirs-
son (F-Ne), Kristín Ástgeirsdóttir
(SK-Rv). I samgöngunefnd er
formaður Árni M. Mathiesen (S-Rn)
og varaformaður er Sigbjörn Gunn-
arsson (A-Ne). Aðrir í nefndinni:
Árni Johnsen (S-Sl), Pálmi Jónsson
(S-Nv), Sturla Böðvarsson (S-Vl),
Stefán Guðmundsson (F-Nv), Jó-
hann Ársælsson (Ab-Vl), Guðni
Ágústsson (F- SI), Jóna Valgerður
Kristjánsdóttir (SK- Vf). Mennta-
málanefnd: Sigríður A. Þórðardóttir
(S-Rn) formaður, Rannveig Guð-
mundsdóttir (A-Rn) varaformaður,
Árni Johnsen (S-Sl), Björn Bjarna-
son (S-Rv), Tómas Ingi Olrich
(S-Ne), Valgerður Sverrisdóttir
(F-Ne), Hjörleifur Guttormsson (Ab-
Ál), Ólafur Þ. Þórðarson (F-Vf) og
Kristín Ástgeirsdóttir (SK-Rv).
Umhverfisnefnd: Gunnlaugur Stef-
ánsson (A-Al) er formaðurog Tómas
Ingi Olrich (S-Ne) er varaformaður
en aðrir sem sæti eiga í nefndjnni
eru: Ámi M. Mathiesen (S-Rn), Árni
R. Árnason (S-Rn), Lára Margrét
samningi sem setti framleiðslurétt-
inn í landbúnaðinum á „markaðstorg
fijálshyggjunnar" eins og raun bæri
vitni. Hann taldi ástæðu til að milda
þennan búvörusamning en það væri
of seint sökum þess hvernig að hon-
um hefði verið staðið. Ræðumaður
vakti athygli á því að þessi samning-
ur væri ekki til á þingskjali, búvöru-
samningurinn hefði ekki komið til
umræðu sem þingskjal. Hann vonaði
að framvegis yrði staðið öðruvísi að
mikilvægri samningsgerð í framtíð-
inni. Stefán Guðmundsson (F-Nv)
minnti á að Halldór Blöndal landbún-
aðarráðherra hefði fyrrum verið
óvæginn við að biðja um upplýsingar
„trúnaðarskjala, vinnuskjala". Stef-
án skoraði á Halldór Blöndal að
standa við þau stóru orð sem þá
voru sögð og láta þingmenn fá þessi
vinnuplögg. Ólafur Þ. Þórðarson
(F-VÓ taldi ekki óeðlilegt að forsæt-
isráðherrann hefði vakið athygli á
því að hann hefði séð ýmsa ann-
marka á búvörusamningnum en
hann væri nú undirritaður og það
væri farið að vinna eftir honum.
Ólafur bað þó forsætisráðherra að
hugleiða hvort það væri skynsamlegt
að íslenska ríkið ætlaði að kaupa
upp fullvirðisrétt í sauðfé í sumar
en á haustdögum yrði bændum
heimilt að fara og kaupa fullvirðis-
rétt. Ólafur óttaðist þann möguleika
að einhver bóndi færi fyrr af stað
en hliðraði til með dagsetningar.
Með því að fara af stað núna í sum-
ar með kaup ríkisins en frjáls kaup
í haust væri miklu meiri hætta á
því að til flats niðurskurðar myndi
koma. Og slíkt mætti ekki gerast,
það væri „hrein aftaka" á mörgum
bændum.
Steingrímur J. Sigfússon (Ab-Ne)
taldi svar landbúnaðarráðherra held-
ur lakara en þau sem hann hefði
fyrr gefið, það væri engin tíðindi að
nokkur munur væri á bókunum og
samningnum sjálfum. Fjármálaráð-
herrann hefði þó svarað alveg skýrt
og var honum þakkað fyrir það. Fjár-
málaráðherra liti á það sem embætti-
skyldu sína að fullnusta samninginn
og undirbúa lagabreytingar, þ.m.t.
fjárveitingar til að framkvæma
samninginn. Steingrímur taldi sér
heimilt að túlka stuðningsyfirlýsingu
Davíðs Oddssonar forsætisráðherra
við landbúnaðarráðherra á þann veg
að hann væri „fallinn frá fyrri
vangaveltum og hugmyndum um
endurskoðun samningsins," og
styddi landbúnaðarráðherrann til
góðra verka.
Halldór Blöndal landbúnaðar-
ráðherra þakkaði þessa umræðu.
Hann tók undir þá skoðun að þessi
búvörusamningur væri uppskera
þeirrar vinnu sem bændur og aðilar
vinnumarkaðarins hefðu lagt fram.
Á þeim grundvelli ætlaði hann að
halda áfram störfum.
Ragnarsdóttir (S-Rv), Valgerður
Sverrisdóttir (F-Ne), Hjörleifur
Guttormsson (Ab-Al),_ Kristín Ein-
arsdóttir (SK-Rv) og Ólafur Ragnar
Grímsson (Ab-Rn). Félagsmála-
nefnd: Rannveig Guðmundsdóttir
(A-Rn) er formaður, Guðjón Guð-
mundsson (S-Vl) er varaformaður.
Aðrir nefndarmenn: Eggert Haukdal
(S-Sl), Einar K. Guðfinnsson (S-
VI), Gunnlaugur Stefánsson (A-Al),
Ingibjörg Pálmadóttir (F-Vl), Krist-
inn H. Gunnarsson (Ab-Vf), Jón
Kristjánsson (F-Al), Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir (SK-Rv). Heilbrigð-
is- og trygginganefnd: Sigbjörn
Gunnarsson (A-Ne) formaður, Lára
Margrét Ragnarsdóttir (S-Rv) vara-
formaður, Guðmundur Hallvarðsson
(S-Rv), Sólveig Pétursdóttir (S-Rv),
Sigríður Anna Þórðardóttir (S-Rn),
Ingibjörg Pálmadóttir (F-Vl), Svavar
Gestsson (Ab-Rv), Finnur Ingólfsson
(F-Rv) og Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir (SK-Rv). í allsherjarnefnd
er formaður Sólveig Pétursdóttir
(S-Rv), varaformaður er Össur
Skarphéðinsson (A- Rv). Aðrir
nefndarmenn eru: Björn Bjarnason
(S-Rv), Eyjólfur Konráð Jónson
(S-Rv), Ingi Björn Albertsson
(S-Rv), Jón Helgason (F-Sl), Krist-
inn H. Gunnarsson (Ab-Vf), Ólafur
Þ. Þórðarson (F-Vf) og Anna Ólafs-
dóttir Björnsson (SK- Rv).
Skipað í fastanefndir Alþingis