Morgunblaðið - 19.06.1991, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. JÚNl 1991
Höldum okkur við Bandalagið
eftirAndrés
Pétursson
Nokkur umræða hefur verið í
blöðum að undanförnu að ekki sé
rétt að nota orðið „Evrópubanda-
lag“ um þá samvinnu Evrópuríkja
sem gengur undir nafninu „Europ-
ean Community" á ensku og orðið
„Evrópusamfélag“ í stað orðsins
„Evrópubandalag" og eru þegar
nokkrir farnir að nota þetta nýja
orð í fjölmiðlum. Að mínu mati
hafa ekki komið fram nægjanlega
sterk rök fyrir þessari breytingu
og vil ég því eindregið hvetja til
þess að gamla góða orðið „Evrópu-
bandalag" verði notað áfram.
Það er að vísu rétt að ef flett
er upp í orðabók þá er grein þýðing
á orðinu „Community" eða Comm-
unaute“ frekar samfélag en banda-
lag. Þetta var kjarninn í lesenda-
bréfi í Morgunblaðinu fyrir skömmu
frá kennara við Tækniskóla Is-
lands. Þar mundar kennarinn
stílvopnið allharkalega, ræðst að
Gunnari Helga Kristinssyni, lektor
við Háskóla Islands, og sakar hann
bæði um lítilsvirðingu við almenn-
ing í landinu og að vilja ekki þýða
orðið rétt yfir á íslenska tungu.
Ekki er það áætlun mín að veija
Gunnar Helga í þessari grein enda
hefur hann margoft sýnt það og
sannað að hann er maður til að
veija sig sjálfur. Hins vegar er ég
alveg sammála röksemd lektorsins
að ekki sé neinn tilgangur að breyta
góðu og gegnu íslensku orði sem
þegar hefur fests í tungunni. Sam-
félag er að vísu ágætt orð en banda-
lag lýsir viðkomandi samtökum
mun betur.
Það er auðvitað af hinu góða það
starf sem nýyrðasmiðir vinna við
að þýða erlend orð og hugtök yfir
á íslenska tungu en staðreyndin er
sú að ekki er alltaf nóg að stara
beint á þýðingu orðs eða orðasam-
bands í orðabók. Tökum tvö dæmi.
Fyrir nokkrum árum aðstoðaði ég
Vestur-íslending við að þýða grein
úr ensku yfir á íslensku. Þar kom
orðið „director" fyrir í merkingunni
kvikmyndaleikstjóri og Vestur-
íslendingurinn snaraði því beint
yfir með orðinu framkvæmdastjóri
eða forstjóri. Þegar ég sfðan leið-
rétti þessa villu varð hann hálf-
móðgaður við mig og vísaði í orða-
bókina þar sem stendur skýrum
stöfum að „director“ sé fram-
ÚRVALS bón- og
hreinsivörur!
Olíufélagidhf
kvæmdastjóri. Þýðingin var að visu
alveg rétt hjá manninum en merk-
ingin ekki. Annað dæmi. íslending-
ar tóku þátt í stofnun „North Atl-
antic Treaty Organisation“ eða
NATO árið 949 og það var þýtt sem
Atlantshafsbandalag á sínum tíma.
Ég hef ekki heyrt í neinum mál-
hreinsunarmönnum sem vilja breyta
því nafni enda skýrir það ágætlega
tilgang samtakanna.
Svona til gamans í lokin þá má
með sanni segja að íslenska þýðing-
in „Bandalag" sé á undan sinni
samtíð. Það er framtíðarmarkmið
Evrópubandalagsins að stefna skuli
að sífellt nánara samstarfi. „An
ever closer union“). Þetta kom fram
í Rómarsáttmálanum árið 1957 og
endurtekið í yfirlýsingu frá ráðherr-
um EB árið 1972 er þeir sam-
þykktu að koma á bandalagi Evr-
ópuríkja. („European Union“. Ef
við flettum upp í orðabók þá er
orðið „Union“ þýtt sem bandalag.
Ef við færum að taka upp orðið
Andrés Pétursson
„Samfélag" þá þyrftum við að fara
breyta því aftur í „Bandalag" þegar
og ef samtökin verða einhverskonar
„Til þess liggja engin
brýn rök að taka upp
Evrópusamfélagið í
staðinn fyrir Evrópu-
bandalagið enda er
síðarnefnda orðið það
sem bæði Alþingi og
Utanríkisráðuneytið
nota um þessi samtök.“
Bandaríki Evrópu. Af ýmsum
ástæðum, sem of langt mál væri
að fara út i í þessu greinarkorni,
er það ekki líklegt. Þjóðirnar gi-ein-
ir á um hvað þessi setning þýði í
rauninni og í bók Þorsteins Magnús-
sonar: „Stofnanir Evrópubanda-
lagsins" kemur fram að Balladur,
einn helsti ráðgjafi Pompideaus
Frakklandsforseta, hafi eitt sinn
verið spurður hvað þetta þýddi.
Svar ráðgjafans var á þá lund að
þetta þýddi í rauninni ekki neitt og
það væri það góða við það! Þetta
var nú fyrir utan aðalefni greinar-
innar og ég vil bara endurtaka það
sem ég hef sagt. Það tók nokkuð
langan tíma að fá fólk til að hætta
að tala um Efnahagsbandalag Evr-
ópu og það er því ekki rétt að koma
með enn eitt orðið inn í umræðuna.
Ég vil því gera orð Gunnars Helga
í Morgunblaðinu 11. apríl að mínum
og segja: Almenna reglan hlýtur
að vera þessi: ef ekki eru þess
brýnni rök til að breyta um orð sem
fest hefur sig í sessi, þá á ekki að
breyta til. Til þess liggja engin brýn
rök að taka upp Evrópusamfélagið
í staðinn fyrir Evrópubandalagið
enda er síðarnefnda orðið það sem
bæði Alþingi og Utnaríkisráðuneyt-
ið nota um þessi samtök.
Höfundur er blaðamaður en
stundar nú M.Sc.-nám viðLondon
School ofEconomic íEnglandi.
Eru ríkisskólamir
samkeppnishæfir?
eftir Guðrúnu
Ebbu Ólafsdóttur
„Ríkisskólarnir hafa gott af að
fá samkeppni," er haft Olafi G.
Einarssyni menntamálaráðherra í
DV, 8. júní sl. Eru ríkisskólarnir
samkeppnishæfir? Áður en þeirri
"spurningu er svarað er rétt að
. minna á það að ríkisskólarnir starfa
hvorki samkvæmt Aðalnámskrá
grunnskóla, sem hefur reglugerðar-
ígildi, né samkvæmt nýjum grunn-
skólalögum. Ekki eru allir skólar
einsetnir og skóladagur er ekki
samfelldur. Ekki fá allir nemendur
námsefni við hæfi og skólar eru
margir vanbúnir. Hveijir hamla því
að skólar starfi eftir lögum og nám-
skra? Ríkisvaldið og sveitarfélögin.
Ályktanir og stefnuskrár stjórn-
málaflokkanna eru nánast sam-
hljóða hvað varðar einsetinn skóla
og samfelldan skóladag. í ályktun
landsfundar Sjálfstæðisflokksins
1989 segir m.a.: „Samræma ber
vinnutíma foreldra og barna með
því að koma á samfelldum skóla-
degi og einsetnum skóla. Lengja
verður daglegan skólatíma yngra-
og miðstigs grunnskóla." Þar sem
báðir ráðherrar mennta- og fjár-
mála eru úr röðum sjálfstæðis-
manna verður spennandi að fylgjast
með þegar þessi ályktun kemst til
framkvæmda.
Eigi ríkisskólarnir að vera sam-
keppnishæfir þarf ríkisvaldið og
sveitarfélögin að standa við sínar
skuldbindingar. Fjölga þarf stöðu-
gildum kennara og til að fleiri kenn-
arar komi til starfa verður að bjóða
þeim hærri laun og góð starfsskil-
yrði. Byrjunarlaun kennara eru kr.
67.397 og fæ ég ekki séð að þau
laði að marga nýútskrifaða kenn-
ara. Ekki nægir að hækka byijunar-
launin, Aðalnámskrá grunnskóla,
sem kom út 1989, gerir auknar
kröfur til kennara, langt umfram
erindisbréf þeirra. Erindisbréf
kennara eru nú til endurskoðunar
og verði verulegar breytingar á
þeim, munu þær hafa áhrif á launa-
og kjarakröfur kennara. Kennarar
fögnuðu komu Aðalnámskrár 1989
og fagna nýjum grunnskólalögum
en krefjast þess jafnframt að þeim
sé gert kleift að starfa samkvæmt
þeirn og í anda þeirra.
I skólastefnu kennarasamband
íslands segir: „UppeldishlutverK
skólanna hefur aukist og gerðar eru
meiri kröfur um samstarf og sam-
vinnu innan kennarahópsins, við
ýmsa aðra sérfræðinga sem skóla-
starfinu tengjast og síðast en ekki
síst við foreldra og heimili nem-
enda.“ Þessar kröfur ásamt kröf-
unni um einsetinn skóla og lengda
viðveru til samræmis við vinnutíma
Vogum.
ÞYRLA frá Þyrluþjónustunni var
nýlega notuð við að flytja haf-
beitarseiði frá laxeldisstöðinni
Vogavík í Vogum til sleppingar
í Faxaflóa. Þetta er hluti af við-
amiklu samstarfsverkefni laxeld-
isstöðvarinnar Vogavíkur, Lax-
eldisstöðvar ríkisins í Kollafirði
og Veiðimálastofnunar sem er
foreldra kalla á skilgreiningu á
vinnutíma kennara. Kennarar fara
fram á lækkun kennsluskyldu og
að stefnt verði að því að auka við-
veru í skólanum sem því nemur.
Kennarar vilja alls ekki skorast
undan þeim kröfum sem gerðar eru
til þeirra heldur einungis að þeim
sé gert kleift að sinna hinum
margvíslegu hlutverkum kennara-
starfsins og að þeir fái greidd viðun-
andi iaun fyrir. Við gerum því þær
kröfur til yfirvalda skólanna að þau
standi við sínar skuldbindingar.
Alþingi samþykkti ný grunnskóla-
lög í vor og þrátt fyrir breytta
verkaskiptingu ríkis og sveitarfé-
laga verður það að sjá til þess að
þeim sé framfylgt.
Eru ríkisskólamir samkeppnis-
hæfir? Já og nei. Starfsfólk skóla
og nemendur eru samkeppnishæf.
Launakjör kennara og starfsskilyrði
nemenda og kennara eru það alls
ekki. Menntamálaráðherra, yfir-
maður okkar, telur að við höfum
gott af samkeppni og nú bíðum við
þess að hann ásamt íjármálaráð-
styrkt af rannsóknarsjóði.
Alls 10.000 merktum seiðum var
sleppt með þessari aðferð á nokkr-
um mismunandi stöðum í Faxaflóa.
Vigfús Jóhannsson framkvæmda-
stjóri Laxeldistöðvarinnar í Kolla-
firði og verkefnisstjóri sagði í sam-
tali við fréttaritara Morgunblaðsins
að verið væri að meta ýmsa slepp-
ingarstaði, þar sem áður hefur ver-
ið sleppt frá ströndinni og úr kvíum,
en nú væru seiðin flutt út fyrir við-
kvæma svæðið út frá ströndinni.
Guðrún Ebba Ólafsdóttir
„Kennarar vilja alls
ekki skorast undan
þeim kröfum sem gerð-
ar eru til þeirra heldur
einungis að þeim sé
gert kleift að sinna hin-
um margvíslegu hlut-
verkum kennarastarfs-
ins.“
herra geri okkur fyllilega sam-
keppnishæf.
Höfundur erformaður
Kennarafélags Reykjavíkur.
Með verkefninu er verið að meta
hæfni einstakra stærða seiða þar
sem kostnaður við seiðin er stærsti
kostnaðarliðurinn í hafbeitinni og
reyna að komast að því hvaða
stærðir reynist hagkvæmastar í
sleppingu. Liður í því er að reyna
að draga úr afföllum. Þá er verið
að reyna ýmsa staði til seiðaslepp-
ingar til að meta áhrif á endur-
heimtur í hafbeitarstöðvunum.
HRAÐLESTRARNÁMSKEIÐ
Sumarnámskeið í hraðlestri hefst þriðjudaginn 16. júlí nk.
Vilt þú lesa meira, en hefur ekki nægan tíma?
Vilt þú vera vel undirbúin(n) undir námið í haust?
Nú er tækifæri fyrir þá, sem vilja margfalda lestrar-
hraða sinn, en hafa ekki tíma til þess á veturna.
Skráning í síma 641091.
HRAÐLESTRARSKOLINN
nn 10 ára csi
- EG.
Morgunblaðið/Eyjólfur M. Guðmundsson
Þyrla flytur hafbeitarseiði til sleppingar í Faxaflóa.
Yogar:
Þyrla notuð við sleppingu hafbeitarseiða