Morgunblaðið - 14.12.1993, Blaðsíða 58

58
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. DESEMBER 1993
Karólína J. Lárus-
dóttír — Minning
Fædd 13. mars 1910
Dáin 28. nóvember 1993
Menn hafa löngum fundið til
skyldleika alls sem lifir og hrærist.
Eðlisþættimir em hinir sömu: fæð-
ing, þroski, hnignun og dauði. En
hrörnun holdsins fylgir oft efling
andans. Að því leyti er maðurinn
ólíkur öllu öðm sem Guð hefur skap-
að. Áföll herða manninn og veita
honum dýrmæta reynslu. Þótt aldur-
inn færist yfir og ýmsir sjúkdómar
hrjái líkamann er andinn oft heill
og ýmsir vaxa með hverri raun.
Þegar skilin verða milli lífs og
dauða átta menn sig á því að um
leið hverfur ákveðin saga í gleymsk-
unnar djúp. Einungis brotakenndir
þættir verða eftir sem reynt er að
safna saman í heildstæða mynd af
þeim einstaklingi sem var. Þá skipt-
ir engu hver á í hlut, reyndur þjóð-
skörangur sem miklar heimildir em
til um eða hógvær maður er sinnti
störfum sínum af trúmennsku á
meðan heilsan leyfði. Sú mynd sem
eftir verður í hugum þeirra sem
áfram lifa og minnast hins látna,
mótar reynsluheim þeirra. Þótt ekki
verði hentar reiður á því hvað sagt
var eða gert, verður eitthvað óhöndl-
anlegt eftir sem skilar manninum
áfram á þroskabraut hans.
Nú em þeir óðum að hverfa á
braut sem mótuðu það nútíma þjóð-
félag sem íslendingar njóta. Otrú-
lega fljótt fennir i spor þeirra sem
settu mark sitt og mót á Reykjavík
fýrri ára. Breytingamar í borginni
era örar: byggingar koma og fara
og landið er stækkað svo að vart
þekkja menn sig lengur á vissum
svæðum borgarinnar. En saga
brautryðjendanna er merk og menn-
ing þeirra er undirstaða þeirra
manngilda sem setja svip sinn á
nútímann. Það er hverjum manni
hollt að hyggja að fortíðinni, vilji
hann rækta með sér þau frækom
sem áar hans sáðu.
Þessar hugrenningar verða til
þegar minnst er Karólínu Lámsdótt-
ur, sem lést hinn 28. nóvember síð-
astliðinn. Með henni er fallin frá
merk kona sem setti svip sinn á
bæinn og var fulltrúi þeirrar kyn-
slóðar sem átti rætur sínar í ís-
lenskri alþýðumenningu aldamót-
anna, dönskum áhrifum fyrri hluta
aldarinnar og viðhorfum seinni tíma.
Úr þessu varð heilsteypt kona, glað-
vær og röggsöm, sem fróðlegt var
og gaman að umgangast, enda sótti
til hennar fólk á öllum aldri.
Fæddur 7. júlí 1920
Dáinn 3. desember 1993
í dag, 14. desember, verður til
moldar borinn elskulegur tengda-
faðir minn, Siggeir Blöndal Guð-
mundsson, sem lést á heimili sínu
hinn 3. desember sl. Orð em lítils
megnug þegar ástvinir kveðja og
þá sérstaklega þegar umskipti ber
snögglega að og öllum að óvömm.
Hann kvaddi þennan heim á sinn
hljóðláta hátt, eins hljóðlega og
hann hafði gengið um veg lífsins
og segir mér hugur að þannig hefði
hann sjálfur kosið að kveðja. Við
sem þekktum hann hefðum átt erf-
itt með að sjá hann upp á aðra
kominn ef heilsan hefði bmgðist eða
þurfa að hætta vinnu sinni, sem
hann stundaði daglega. Hann stóð
meðan stætt var í lífsins ólgusjó.
Eiginkona Siggeirs var Hulda
Böðvarsdóttir, fædd 24. ágúst 1924,
en hún lést langt fyrir aldur fram
í mars árið 1987. Þeim varð fimm
barna auðið. Elstur er Garðar, þá
Sigrún, Ómar, Kristín og Snorri,
Bamabömin em orðin átta og
barnabamabömin fjögur. Umskipt-
in í lífí Siggeirs urðu mikil og snögg
við fráfall Huldu og kaus hann að
Karólína fæddist 13. mars 1910,
dóttir hjónanna Lámsar Lámssonar
og seinni konu hans, Málfríðar Sig>.
urðardóttur. Þau hjónin, Láms og
Málfríður, vom bæði kynjuð vestan
um land. Hún var Patreksfirðingur
en hann var frá Narfeyri á Skógar-
strönd. Þau Lárus og Málfríður byij-
uðu búskap sinn á Patreksfirði. Þar
hafði Láms orðið fyrir þeirri þungu
raun að missa fyrri konu sína, en
með henni átti hann fjögur börn.
Karólína var hins vegar elst þriggja
systkina af seinna hjónabandi hans
og var heitin eftir fyrri konu föður
síns.
Þau hjónin, Málfríður og Láms,
fluttust suður eftir fárra ára búskap
á Patreksfirði. Lárus veitti m.a.
verslun Milljónafélagsins í Sand-
gerði forstöðu um nokkurt skeið,
en varð síðar gjaldkeri hjá Raf-
magnsveitu Reykjavíkur eða þar til
hann lést árið 1933. Málfríður lést
árið 1919 frá þremur ungum börn-
um, þegar Karólína var á 10. aldurs-
ári.
Karólína gekk í Landakotsskóla.
Síðan fór hún í Menntaskólann í
Reykjavík og lauk þaðan gagn-
fræðaprófi. Þá var það fátíðara en
nú að stúlkur héldu áfram að stúd-
entsprófi og stefndu að háskóla-
námi. En Karólína var alla ævi
námfús kona og að gagnfræðaprófi
loknu hélt hún til Kaupmannahafnar
þar sem hún dvaldist tvö ár við nám
í heimilisfræðum. Hún var alla ævi
hrifin af Danmörku og því sem
danskt var. Þegar henni leist eitt-
hvað sérstaklega vandað hér á landi
sagði hún stundum: „Þetta er alveg
eins og danskt."
Þegar Karólína kom heim frá
Danmörku hóf hún störf hjá Raf-
magnsveitu Reykjavíkur. Þetta var
í upphafí kreppunnar miklu þegar
mjög svarf að íslenskum efnahag.
Þrátt fyrir þrengingar kreppuár-
anna horfðu menn þó fram á veginn
og tileinkuðu sér eftir megni þær
nýjungar sem fram komu. Bókhald
var allt handfært á þeim ámm og
fáar vélar voru komnar fram til
þess að létta mönnum þau störf.
Skömmu eftir að Karólína hóf störf
hjá rafmagnsveitunni var hún beðin
að fara ásamt einum af yfirmönnum
sínum til Berlínar til þess að læra
á bókhaldsvélar sem þá vora nýlega
komnar á markaðinn. Sú saga er
sögð að þegar þessi ráðsetti emb-
ættismaður frétti að hann ætti að
fara til Þýskalands með ungri stúlku
hafi hann sett hljóðan og sagt að
breyta engu í högum sínum. Fjöl-
skyldan öll var Siggeiri mikils virði
og bamelskur var hann með af-
brigðum. Söknuðurinn er því mikill
hjá afabömunum sem sjá á eftir
elskulegum afa sem lét einskis
ófreistað til að gleðja þau og um-
vefja ástúð og umhyggju. Alltaf var
nóg pláss fyrir barnabömin í Sól-
heimunum og nóg af hjartahlýju.
Þau minnast sunnudagsmorgnanna
þegar afi kom með ís fyrir litla
munna á leiðinni heim eftir að hafa
keypt mjólkina fyrir ömmu Huldu.
Oftar en ekki var afi Geiri allt of
seinn í sunnudagssteikina því að
margt þurfti að spjalla og spyija
um, eða jafnvel aðeins að skreppa
niður að Tjörn með hópinn og gefa
öndunum.
Á meðan Hulda var á lífi, og
bamahópurinn var farinn að heim-
an, nutu þau þess að ferðast og
eftir fráfall hennar hélt hann upp-
teknum hætti. Það er huggun harmi
gegn að hann tók sér ferð á hendur
til dóttur sinnar til Puerto Rico fyrr
á árinu, ferðar sem hann naut í
orðins fyllstu merkingu og hugðist
fara aðra slíka áður en langt um
liði. Nú hefur hann farið i annað
ferðalag til annarra stranda þar sem
nú yrði hann að ráðfæra sig við
konu sína. Hann símaði til hennar
og tjáði henni málavöxtu, að hann
hefði verið beðinn að fara til Berlín-
ar og ætti að taka Karólínu með
sér. „Þá verðurðu að taka með þér
hatt,“ sagði konan, til þess að mað-
urinn gæti sýnt ungum stúlkum til-
hlýðilega kurteisi og tekið ofan.
Karólína fór tvær ferðir til Þýska-
lands að kynna sér nýjungar á sviði
bókhalds. I seinna skiptið var flogið
frá Kaupmannahöfn til Berlínar.
Kastmp-fiugvöllur var þá ekki svip-
ur hjá sjón miðað við það sem nú
er. Einn maður afgreiddi vélina úr
litlum skúr. Það var allt og sumt.
Þegar Karólína kom um borð í flug-
vélina spurði hún konu sem var
sessunautur hennar hvort henni
væri ekki sama þótt hún fengi að
sitja við gluggann. „Jú,“ svaraði
konan, „ef þú hefur ekki gluggann
allt of mikið opinn á leiðinni." Þessi
litla saga gefur örlitla innsýn í þær
aðstæður sem ríktu í upphafi milli-
landaflugs. Ég hef reyndar heyrt,
að það hafi tafið nokkuð brottför
þeirra Karólínu og fylgdarmanns
hennar frá Kaupmannahöfn, að
maðurinn hafði heitið konu sinni að
ferðast ekki landa á milli með flug-
vél. En þegar einsýnt var að þau
myndu fljúga var sent skeyti til ís-
lands til þess að leita eftir sam-
þykki eiginkonunnar og beðið þar
til leyfið fékkst.
Karólína vann hjá Rafmagnsveitu
Reykjavíkur til ársins 1938. Þá fór
fyrir henni eins og svo margri kon-
unni að ástin greip hana og hún
giftist Sigurði Hólm Guðmundssyni.
Sigurður var ættaður frá Móakoti í
Flóa, sonur Guðmundar Ólafssonar,
bónda þar og organista við Eyrar-
bakkakirkju, og konu hans, Guðrún-
ar Sigurðardóttur. Sigurður stund-
aði sjómennsku framan af ævi, gerð-
ist síðar leigubílstjóri um nokkurra
ára skeið, en vann lengst hjá Þór-
oddi Jónssyni, skinnakaupmanni.
Síðustu starfsár sín vann hann hjá
Sanitas hf. Sigurður var hæglátur
maður og hógvær, aðgætinn og ráð-
-hollur. Hann lést 26. febrúar 1986.
Þau Karólína og Sigurður settu
saman bú á Sólvallagötu 2, þar sem
þau bjuggu æ síðan. Láms, faðir
Karólínu lét reisa þetta hús árið
1927. Þegar hann féll frá tók Fríða
Guðmundsdóttir, ■ uppeldisdóttir
hans og náfrænka, við heimilinu.
Hún varð heimilisföst hjá þeim Ka-
rólínu og Sigurði þar til hún lést
hinn 17. nóvember 1978.
Þau Karólína og Sigurður eign-
uðust einn son, Láms, sem fæddur
er 2. september 1949. Láras lauk
prófi frá Verzlunarskóla íslands
árið 1969. Að námi loknu vann hann
hjá Reykjavíkurborgtil ársins 1980,
en þá gerðist hann starfsmaður ís-
lensk-erlenda verslunarfélagsins.
vel verður tekið á móti honum af
undangengnum ástvinum.
Siggeir fæddist 7. júlf 1920 í
Reykjavík, sonur hjónanna Sigríðar
Stefaníu Jónsdóttur og Guðmundar
Finns Guðmundssonar. Hann var
næstyngstur tíu bama þeirra hjón
og em þijár systur hans á lífi. Sig-
geir dvaldist oft á sumrum og jafn-
vel vetrarlangt í Haukatungu í Mýr-
dal í Kolbeinstaðahreppi, æsku-
stöðvum föður síns, og átti hann
góðar minningar frá þeim tíma.
Hann sigldi á stríðsámnum og tók
síðar þátt í síldarævintýrinu mikla
á Siglufirði. Eftir að hafa unnið um
tíma í Rammagerðinni, stofnaði
hann árið 1958 sitt eigið innrömm-
unarverkstæði, verslunina Ásbrú,
sem nú er til húsa við Njálsgötu.,
Hef ég vissu fyrir því að þangað
leituðu hannyrðakonur með hand-
verk sín til innrömmunar því að
Siggeir var mjög fær á því sviði
eins og öðra. Einnig var hann einn
af þeim fyrstu sem tóku loftmyndir
af bújörðum í sveitum landsins og
nutu þær mikilla vinsælda á sínum
tíma.
Siggeir var ekki margorður mað-
ur um eigin líðan eða hagi og bar
ekki tilfinningar sínar á torg. Hann
gat þó verið óvæginn þegar því var
að skipta og lá þá ekki á skoðunum
sínum. Þakklátur var hann fyrir
hvert það viðvik sem honum var
gert og þá sérstaklega síðustu árin
þegar hann fann að krafturinn var
ekki eins mikill og áður. Honum
Þar starfaði hann fram á þetta ár,
en nú nýtur Heildverslunin Insula
starfsorku hans.
Láras kvæntist árið 1984 Val-
dísi, dóttur Atla Elíassonar málara-
meistara og konu hans, Ragnhildar
Bergþórsdóttur. Þau eiga saman
þijú börn, Karólínu, fædda 1984,
Sigurð Hólm, sem fæddist árið
1986, og sveinbam sem Valdís ól
25. fyrra mánaðar.
Karólína lagði ekki árar í bát
þótt hún hætti starfi sínu hjá raf-
magnsveitunni. Hún tók til óspilltra
málanna við alls konar félagsstörf.
Hennar aðalvettvangur varð Kven-
félag Dómkirkjunnar, en því vann
hún öllum stundum. Ekki veit ég
til þess að hún hafi keppt þar að
nafngiftum eða viljað komast til
metorða. Hún var ein þessara
kvenna sem sýndu af sér þann fé-
lagsþroska að hugsa ekki um nafn-
giftir og mannvirðingar heldur um
það gagn sem verða mætti af starfi
hennar.
í lok 7. áratugarins var farið að
huga að málefnum aldraðra með
öðram hætti en áður. Leituðu þá
borgaryfirvöld til ýmissa félaga eft-
ir sjálfboðaliðum. Karólína gaf sig
fram og vann mikið starf á þessum
vettvangi. Hún tók sjálfsagt ekki
eftir því að þegar aldurinn færðist
yfir varð hún smám saman þiggj-
andi um leið og hún hélt áfram að
gefa af sér vegna hæfileika sinna,
mikillar reynslu og glaðværðar sem
fylgdi henni. Eitt er víst: hún hélt
áfram að aðstoða handavinnukenn-
arana á meðan heilsa og kraftar
entust.
Þau Sigurður og Karólína reistu
sér sumarbústað á Þingvöllum árið
1943 o g þar átti fjölskyldan
skemmtilegt griðland. Þangað sóttu
reyndar margir og nutu gestrisni
þeirra.
Fjölskyldunni á Sólvallagötu 2
kynntist ég með þeim hætti að vin-
ur okkar bræðra kynnti okkur fýrir
Lárasi. Þá varð sjálfgefið að heim-
sækja hann og ekki varð komist hjá
því að kynnast foreldmnum. Þau
Karólína og Sigurður vom svo við-
ræðugóð og skemmtileg að ungt
þótti gott að geta farið í mat að
Droplaugarstöðum, þangað sem
hann gat skroppið fótgangandi í
hádeginu, og viljum við, börn hans
og tengdaböm, þakka starfsfólkinu
öllu fyrir hlýlegt viðmót og ræktar-
semi við hann undanfarin ár.
Á einum stað í bók Kahlils Gibr-
ans, Spámanninum, stendur:
„Sorgin er gríma gleðinnar. Og
lindin, sem er uppspretta gleðinnar,
var oft full af tárum... Skoðaðu
hug þinn vel, þegar þú ert glaður,
og þú munt sjá, að aðeins það, sem
valdið hefur hryggð þinni, gerir þig
glaðan. Þegar þú ert sorgmæddur,
skoðaðu þá aftur hug þinn, og þú
fólk laðaðist að þeim og ijómatert-
uraar sem boðið var upp á við ýmis
tækifæri spilltu ekki fyrir. Við
strákamir töldum Karólínu til fínu
frúnna í Reykjavík. Það gerðum við
ekki af fordild heldur í virðingar-
skyni og reyndum að sitja á strák
okkar þegar hún var annars vegar.
Það var reyndar óþarft því að hún
skynjaði svo vel galsa æskunnar og
tók þátt í umræðum okkar og
vangaveltum af lífi og sál.
Þegar jarðeldur varð á Heimaey
árið 1973 flúðu flestir úr fjölskyldu
minni til lands. Móðir mín var ein
þeirra. Þau Láms, Sigurður og Ka-
rólína leituðu þegar eftir vinfengi
við hana og veittu okkur allan hugs-
anlegan stuðning.
Karólína naut góðrar heilsu fram
á síðustu ár. Fyrir nokkra uppgötv-
aðist hjá henni krabbamein í ristli,
en hún komst yfir það. Síðastliðið
vor fékk hún vægt heilablóðfall.
Hún varð aldrei söm eftir það og
síðustu mánuðina dvaldist hún á
Elliheimilinu Gmnd. En hugurinn
var við heimilið á Sólvallagötu 2 þar
sem búa Láms og Valdís ásamt
börnum sínum, en sambýli þeirra
tengdamæðgna var ætíð hið besta.
Karólína litla var mikil vinkona
ömmu sinnar og hefur gaman af
að láta ljós sitt skína eins og hún,
og þær nöfnumar undu sér vel sam-
an. Þegar ég hitti Karólínu á fömum
vegi fór aldrei svo að ég fengi ekki
að heyra hvernig barnabörnin
þroskuðust.
Síðustu daga nóvembermánaðar
urðu mikil umskipti á Sólvallagötu
2. Þeim hjónum, Lámsi og Valdísi,
fæddist sonur ftmmtudaginn fyrir
aðventu og sunnudaginn þar á eftir
var komið að leiðarlokum hjá Karól-
ínu Lámsdóttur. Hún fékk hægt
andlát.
Megi Guð og góðar vættir blessa
minningu hennar og veita henni
brautargengi á þeim eilífðarstigum
sem þau hjón feta nú eftir og verð-
ur leiðin okkar allra!
Arnþór Helgason.
Látin er í Reykjavík föðursystir
mín, Karólína Lárusdóttir, til heim-
ilis á Sólvallagötu 2, eða Dæja eins
og hún var alltaf kölluð. Mig langar
til að minnast hennar með nokkrum
línum.
Dæja var fædd í Reykjavík 13.
mars 1910. Foreldrar hennar vora
Láms Lárusson og Málfríður Helga
Backmann. Hún átti tvo albræður
sem báðir em látnir, Sigurð, sem
fórst í Halaverðrinu mikla 1925,
aðeins 16 ára gamall, og Jón Egg-
ert, sem var faðir minn. Hann lést
árið 1981. Ennfremur átti hún fjög-
ur hálfsystkini sem afi átti af fyrra
hjónabandi. Þau voru Karl, Inga,
Jóhanna, og Lára sem öll em látin.
Já, það er margs að minnast um
munt sjá, að þú grætur vegna þess,
sem var gleði þín.“
Með þessum orðum kveð ég
tengdaföður minn. Við sem eftir
stöndum erum minnug þess að
gleðistundirnar með honum ylja
okkur í framtíðinni þegar við nú
kveðjum hann í hinsta sinn. Megi
algóður Guð blessa minningu hans.
Tengdadóttir.
Afi minn er látinn. Það mætti
segja að ég hafi ekki aðeins misst
afa minn, heldur einnig föður. Sam-
skipti okkar afa hófust þegar ég
fæddist 15. maí 1972 er hann sótti
okkur mömmu á fæðingarheimilið
og var þetta byijunin á góðu og
kærleiksríku sambandi. Þegar ég
var yngri pössuðu afí og amma mig
mikið og var ég hjá þeim nánast
hveija helgi fyrstu tíu árin. Þessar
helgar voru þær bestu sem ég hef
átt. Ég man hvað ég hlakkaði alltaf
til þess að fara til ömmu og afa því
að þau voru alltaf svo góð og afi
alltaf svo hress og kátur. Réttara
sagt man ég ekki eftir að hafa, séð
afa í vondu skapi eða súran á svip,
nema auðvitað þegar amma lést en
þá var hann allan tímann að hug-
hreysta þá sem í kringum hann
voru en ekki að sökkva sér í sjálfs-
vorkunn.
Afi vár alltaf tilbúinn til þess að
gera eitthvað skemmtilegt með mér
enda hafði hann mjög gaman af
börnum og var einstaklega barngóð-
Siggeir Blöndal Guð-
mundsson - Minning