Morgunblaðið - 23.04.1994, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. APRIL 1994
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. APRÍL 1994
B 5
+
MENNING
OG LISTIR
í MÖRGUM
BORGUM
AMSTERDAM
SÍÐUSTU vikur hafa mörg óvenjuleg listaverk verið
dregin fram í dagsljósið í hollenskum söfnum. I Van
Gogh safninu hafa t.d. verið sýndar röntgenmyndir
nokkurra málverka meistarans. í ljós komu nefnilega
listaverk sem hann lýsti í bréfum en málaði síðar yfír.
Verið er að sýna
óperuna Salóme eftir
Richard Strauss á
íjölum Het Muziek-
theater. Leikstjóm er
í höndum Harry Kup-
fer sem þekktur er
fyrir að leggja mikla
áherslu á allar hreyf-
ingar söngvaranna
ekki síður en sönginn.
Það er því ekki öf-
undsvert að vera í
hlutverki Salóme því
Kupfer gerir m.a.
miklar kröfur til slæðudansins sem Salóme dansar
fyrir veislugestina. í þessari upfærslu er Josephine
Barstow í hlutverki Salóme og John Bröcheler sem
söng Wozzeck fyrir skömmu er í hlutverki Jóhannesar
skírara. Útvarpsfílharmónían leikur undir stjórn Edo
de Waart.
í lok apríl verður óperan Symposion eftir Hollending-
inn Peter Schat framsýnd í Muziektheater. Schat fékk
einn þekktasta rithöfund hollendinga, Gerrit Kompij
til að skrifa líbrettó óperunnar og fjallar hún um þá
kenningu að tónskáldið Tsjajkovskíj hafí verið kyn-
hverfur og framið sjálfsmorð, m.a. þess vegna. Óperan
verður sungin á hollensku. í aðalhlutverkum era Dale
Duesing, Thomas Randle, Charles van Tassel og Harry
Peeters og Fílharmóníuhljómsveit Hollands leikur und-
ir stjórn Hans Vonk.
í Concertgebouw tónleikahúsinu er úrval tónleika
næstu vikur sem endranær. Hljómsveit hússins undir
stjóm Riccardo Chailly leikur verk eftir Hindemith,
Stravinskí og Tsjajkovskíj, einleikari í fyrsta píanókon-
sert hins síðastnefnda er Lazar Berman.
Útvarpsfílharmónían undir stjórn Edo de Waart flyt-
ur svo nútímatónlist eftir Cage — The Seasons, Theo
Lovendie — The Nightingale og Bartók— konsert fyr-
ir hljómsveit.
í litla sal hússins ætiar hinn heimsfrægi semballeik-
ari Gustav Leonhardt að flytja tónlist eftir Fresco-
baldi. Tónleikahúsið fær oft góða gesti, í byrjun maí
kemur Rússneska þjóðarhljómsveitin og leikur undir
stjórn Mikhail Pletnev forleik að Rómeó og Júlíu eftir
Tsjajkovskíj, Dauðaeyjuna eftir Rakhmanínov og „Po-
eme de l’extase“ eftir Skríjabín. Verkið er samið á
áranum 1905 til 8 og byggt á hugrenningum tón-
skáldsins um ást og list.
Lokaundirbúningur er hafinn fyrir hina árlegu lista-
hátíð „Holland Festival" sem haldin er í júní. Megin-
áhersla verður lögð á kammertónlist, jafnt nýsamda
sem eldri verk. Til dæmis verða frumfluttar tvær hol-
lenskar óperur og tvær kínverskar. Af annarri tónlist
má nefna flutning Schönberg Ensamble ásamt hol-
lenska kammerkórnum undir stjórn Frans Braggen á
tónlist eftir Bach í útfærslu Stravinskí, Dieter Schna-
bels og Alexander Knaifel.
Kristin Waage og Reynir Þór Finnbogason
FLÓRENS
MAÍTÓNLISTARHÁTÍÐIN í Flórens hefst í 57. sinn
á þriðjudaginn með óperunni Móses og Aron eftir
Schönberg undir stjórn Mehta. Hann stjórnar einnig
flutningi hryllingsóperunnar Kjaliari Barbablu prins,
þann 4. maí, einu lýrísku ópera Bartóks. Þann 8. maí
leika Georges Pretre og
Bamberg sinfónían tónlist
eftir Bizet og Prokofjev,
píanótónleikar Myung
Whun Chung og fjöl-
skyldutríós hennar verða
þann 12. og Vladimir
Ashkenazy spilar með
Kammersveit Lousanne
19. maí.
Ljósmyndir af 50 ára
ferli Cartier-Bressons verða til sýnis í Forte di Belved-
ere til 5. júní. Cartier-Bresson, sem er einn stofnenda
Magnum fyrirtækisins, segist vera taugaspenntur
maður sem hefur gaman af myndlist og skilur ekki
neitt í Ijósmyndun. Hann hefur lagt myndavélina á
hilluna og tekið til við myndlist.
Alþjóðlega handverkssölusýningin stendur út mán-
uðinn í Fortessa da Basso. Hún er nú haldin í 58.
skiptið og þátt taka 500 aðilar frá 50 löndum en heið-
ursgesturinn er kínverskur. 4.000 fermetra sýningar-
svæðið er opið daglega milli 10 og 23.
Picasso-sýning stendur alveg fram í nóvemberbytjun
í Istituto degli Innocenti; andlitsmyndir, bókaskreyt-
ingar, leir og listvefnaður. í Pallazzo Vecchio verður
til 19. maí sýningin Gersemar Kuwait, með 126 dýr-
gripum frá þjóðminjasafninu í þessari vinaborg Fiór-
ens.
Rússneski ballettdansarinn Mikhail Barishnikov sýn-
ir næstkomandi fimmtudag verk kennt við hvítu eik-
ina, í tengslum við maítónlistarhátíðina. Um mánaða-
mótin, 30. apríl og 1. maí, dansa Liliana Cosi og
Márinel Stefanescu ballettinn Gjöf til Tsjajkovskíj í
Verdi-leikhúsinu.
Flórens er „antík-borg“ og mikið um markaði og
sýningar gamalla muna. Á morgun verður til dæmis
almennur antíkmarkaður í Montelupo Fiorentino og
18. sölusýningin á gömlum myndavélum hefst í Arezzo,
um 30 km frá Flórens. Þar í grenndinni, í Cortona,
fer koparmunamarkaður fram á þriðjudaginn.
Bergljót Leifsdóttir
HELSINKI
RÁÐAMENN í Helsinki eru að hefja herferð til að
hljóta heiðursnafnbótina „menningarhöfuðborg Evr-
ópu“ árið 2000. Þá verður haldið upp á 450 ára af-
mæli borgarinnar og þykir mörgum að nafnbótin yrði
vegieg afmælisgjöf frá Brussel. Helsinki keppir meðal
annars við Prag um
heiðurinn.
Menningardeild
borgarinnar hefur
pantað stefnuskrá hjá
bresku ráðgjafarfyrir-
tæki og vill þar til
dæmis ráðagerð um
fjörgun menningarlífs
á götum og torgum
yfir veturinn. Þá sitja
Finnar helst í heima-
húsum og horfa á sjónvarpið enda skammdegi jafn
óskemmtilegt hér og á íslandi.
En hvað hefur Helsinki fram að færa sem menning-
arborg? Miðað við Prag til dæmis er lítið af gömlum
byggingum í borginni. Hún var lítill kaupstaður þang-
að til í byijun 19. aldar þegar Rússakeisari gerði hana
að höfuðborg þess landssvæðis sem hann þáði af
Svíum. Miðborgin var endurbyggð með Pétursborg að
fyrirmynd, í raun aðeins lítið svæði í kringum Senat-
storgið, Dómkirkjuna og aðalbyggingu háskólans.
Kannski mætti telja menningarafrek að ekkert varð
úr þeim áformum að leggja stærsta trjágarð miðborg-
arinnar undir búboltaleikvang í sumar. Búbolti er
finnskt afbrigði af hinum ameríska „base ball“. Kais-
aniemi-garðurinn var áður kálgarður borgarbúa en er
nú kjörinn staður til útivistar rétt við járnbrautarstöð-
ina.
Þeir sem meta hvort Helsinki geti orðið menningar-
höfuðborg ættu annars að leggja leið sína hingað um
þessar mundir og hverfa á brott í síðasta lagi eftir
mánaðamótin ágúst-september þegar menningarhátíð
Helsinki lýkur.
Sumarvertíð lágmenningar hefst eftir viku, þann
30. apríl. Þá er „aðfangadagur Valborgarmessu" eins
og Finnar orða það, en samkvæmt gömlu finnsku
dýrlingatali ér dagur heilagrar Valborgar þann 1.
maí. Hann er helst sambland af sumardeginum fyrsta,
sautjánda júní og þjóðhátíðinni í Vestmannaeyjum; á
einni nóttu tryllast borgarbúar og sveima um óvenju
glaðir. Ekki aðeins yfir baráttudegi verkalýðsins, held-
ur almennum gleðidegi og upphaflega hátíðisdegi stúd-
enta. Þeir héldu einmitt upp á hann í Kaisaniemi-garð-
inum í tilefni afmælis Kajsu Wahllund sem rak krá
þar á fyrstu áratugum 19. aldar. Kajsa mun hafa
selt fátækum stúdentum bjór á afsláttarverði en þess
vegna mættu þeir ásamt félögum að syngja henni
nokkur lög á morgni 1. maí á ári hverju. Kráin starf-
ar enn í norðurenda garðsins.
Þeir sem kjósa fremur svonefnda hámenningu á
fyrsta maí geta valið milli margra tónleika, að vísu
helst í fremur léttum dúr. Hvað varðar tónlistarlíf
má telja Helsinki tanda vel að vígi. Þeir sem vilja til
dæmis snæða morgunverð með hljómsveitarundirleik
geta farið í veitingastofu óperunnar. Af einhveijum
ástæðum hefur veitingahúsum með lifandi tónlist fjölg-
að mjög síðustu misserí. En næstu vikur verður nokk-
urs konar lokasprettur sígildrar tónlistar og listdans
áður en listafólkið tvístrast út um allt land þegar sum-
artónleikar og aðrir listviðburðir hefjast í uppsveitum.
Þeim sem ná að heimsækja Finnland síðustu vikuna
í apríl er bent á sýningu þjóðarballettsins á þrem bal-
lettum með tónlist eftir Igor Stravinskí: Les Noces,
Petrushka og Le Sacre du Printemps. Einkum þykir
síðastnefnda sviðsetningin merkileg þar sem farið er
eftir uppsetningu Vaslav Nijinskíjs frá árinu 1913.
Lars Lundsten
KAUPMANNAHÖFN
í KAUPMANNAHÖFN fer brátt að hilla undir vorið
og um leið færist lífíð út á göturnar og menningarlíf-
ið fer í sumarfötin. Leikhúsin era þó enn að og þegar
sumra fer koma nýir þættir inn, svo sem sumartónleik-
ar og -leikhús.
Á Konunglega leikhúsinu er nýlokið sýningum á
himneskri uppsetningu á ópera Beethovens, Fidelio,
sem var veisla fyrir augað, auk þess sem tónlistin var
í góðum höndum, ekki síst Tina Kiberg í titilhlutverk-
inu og Poul Elming sem Florestan. Opera Brittens,
Peter Grimes, gengur nú í
sterkri uppsetningu og á næst-
unni gefst kostur á að sjá vel
heppnaða uppsetningu á Rósa-
riddara Strauss, fallega sýningu
á Lohengrin Wagners og Don
Pasquale eftir Donnizetti. í
fyrrakvöld voru frumsýndir
tveir nýir Mahler-ballettar eftir
John Neumeier, sem er ballett-
meistari Hamborgarballettsins,
við Des Knaben Wunderhorn
og 5. sinfóníuna. Ballettáhugamenn bíða sýningarinn-
ar með mikilli eftirvæntingu, eins og alltaf þegar
Neumeier á í hlut.
Af leikritum má fyrst nefna Vetrarævintýri Shake-
speares, sem einnig er verið að sýna hér eíns og í
Stokkhólmi og einnig hér þykir sýningin mjög vel
heppnuð. Á litla sviðinu er að ljúka sýningum á ein-
leiknum Oda, satans kvinna, sænskt leikrit leikið á
sænsku af sænsk-danskri leikkonu, Ceciliu Zwick
Nash, en hún er ung og mjög upprennandi. Leikurinn
íjaliar um Odu Krogh, sem var norsk listakona á öld-
inni sem leið.
Á Dr. Dante’s aveny-leikhúsinu er verið að sýna leik-
gerð byggða á bandarísku hrollvekjunni American Psyc-
ho eftir Bret Easton Ellis, um ameríska uppann, sem
er fjöldamorðingi í tómstundum sínum. Leikhúsið fékk
leyfí höfundarins til að gera leikgerð, sem er sú fyrsta
eftir sögunni og verður væntanlega flutt út. Uppsetning-
in hefur hlotið biendnar móttökur gagnrýnenda.
Af öðram hryllingi má nefna nýja og hálofaða
danska hrollvekju, Nattevagten, sem fjallar um unga
menn, sem ekki vita hvað þeir eiga að gera til að
öðlast spennu í tilveruna og taka því að sér að vera
næturverðir í líkhúsi. Gæti virst róleg vinna — þar til
líkin taka upp á að spígspora um blóðugum sporum
og láta næturverðina ekki í friði.
Af myndlist má benda á sýningu á verkum Elviru
Bach, sem er ein af þekktari þýskum ný-expressjónist-
um, en verk hennar era sýnd í Galleri SCÁG, sem oft
hefur sýnt og sinnt íslenskum listamönnum. Galleríið
er við Ámaliengötu, rétt við konungshöliina. Á Louis-
iana er verið að sýna verk bandarísku listakonunnar
Kiki Smith, sem vakið hefur óskipta athygli á Feneyj-
ar-tvíæringnum, auk þess sem þar er sýning á ástr-
alskri frambyggjalist.
Sigrún Daviðsdótlir
LONDON
ÞEIM sem stendur á sama um hressandi vorkul sem
enn virðist við völd í Lundbúnaborg skal bent á Hyde
Park, sem er sannkölluð gróðurperla í miðri borginni
og býður þar að auki upp á hið ágæta Serpentine
Gallery. Þar er stendur nú sýning á verkum sviss-
neska nýlistamanns-
ins Markusar Raetz,
bæði grafík og skúlpt-
úr. I Tate Galley
stendur síðan enn
stóra Picasso sýning-
in; verk hans sem list-
málara og mynd-
höggvara. Sú mynd-
listarsýning, sem
hlýtur mesta lofíð hjá
gagnrýnendum, er þó
á verkum Goya og
stendur í Royal Aca-
demy til 12. júní. Yfir-
skriftin er „Sannleik-
ur og ímyndun”,
áhersian á að sýna
þróun „caprichos",
þeirra mynda
spænska meistarans þar sem hugmyndaheimur hans
var hvað taumlausastur og sýningin er í Independent
on Sunday sögð „sú besta á verkum Goya, sem okkur
mun bjóðast um dagana“. Þriðji Spjánveijinn, Salvad-
or Dali, hefur svo haldið innreið sína í Hayward Gall-
ery við bakka Thames. Þar gefur fyrst og fremst að
líta verk frá fyrstu listsköpunarárum Dalis, sem minna
hefur sést af en seinni tíma verkum. Það er því ekk-
ert lát á spænsku menningarherferðinni í Lundúnum,
enda nýtur hún mun meiri vinsælda en ágangur Spán-
veija í breskri fiskveiðilögsögu. Jafn lengi og Dali
sýninguna, eða tl 30. maí gefur að líta í Hayworth
málverkasýninguna „Unbound“, þar sem gefur að líta
„óbeislaða" alþjóðlega nútímalist og er yfirlýstur til-
gangur þar að sanna að málverkið sé ekki dautt. Því
trúðu nú reyndar fæstir í alvöru, en þessi sýning hef-
ur hins vegar hlotið nokkuð misjafna dóma. Fulltrúar
Breta eru m.a. Peter Doig, Gary Hume og Paula Rego
og ætti að vera þess virði að líta inn í Hayworth til
að sjá hvað innfæddir nútímalistamenn eru að fást
við. Það sama gildir um Saatchi Gallery, þar sem þriðji
hluti sýningar á verkum ungra breskra myndlistar-
manna stendur yfir fram í bytjun júní.
í Ensku þjóðaróperunni, ENO, eru nú að hefjast
sýningar á nýrri uppfærslu Júlíu Hollander á hinni
frægu óperu Tsjajkovskíjs Evgení Onegin. Titilhlutverk-
ið verður surigið af Peter Coleman-Wright og rússneski
stjórnandinn Alexander Polianchko kemur frá Kírov til
að láta ijós sitt skína í Lundúnum í fyrsta sinn.
Meðal óhefðbundnari listamanna sem von er á til
Lundúna á næstunni er síðan bandaríska fjöllistakonan
Laurie Anderson. Hún hefur ekki verið mikið á ferð-
inni upp á síðkastið og heldur í þetta sinn aðeins eina
tónleika í Lundúnum, í Saddlers Wells Theatre, 23.
maí. Anderson má hafa förlast mikið ef hún er ekki
lengur þess virði að eiga með henni kvöldstund og
vísast er að tryggja sér miða á tónleikana í tíma, en
þarna mun hún meðal annars flýtja sýnishorn úr nýrri
bók sinni „Stories from the Nerve Bible“, „Sögum úr
biblíu taugakerfísins“.
í stóra leikúsunum í West End er ekki sérlega mik-
ið um beinar nýjungar sem stendur, heldur meira af
nýjum uppfærslum traustra manna á borð við Harold
Pinter og Tom Stoppard, sem oftast standa fyrir sínu.
Þó að fæstir standi lengur á öndinni af hneykslun
yfir því sem þeim dettur í hug. Pinter leikstýrir reynd-'
ar því verki, sem ennþá er hvað umtalaðast í leikhús-
lífi borgarinnar, „Oleanna" í Duke of York Theatre.
Þetta nýja leikrit Davids Mamets varpar fram áleitnum
spurningum um samskipti kynjanna og árangur kven-
frelsisbaráttunnar, sem höfundur kenur að í samskipta-
sögu settlegs háskólakennara og nemanda hans, sem
sakar hann að ósekju um kynferðislega áreitni.
Það er svo ef til vill ekki úr vegi að ljúka þessum
Lundúnapistli á því að segja frá nýrri breskri kvik-
mynd, tilbrigði við sögu helstu holdgervinga breskrar
alþýðumenningar á þessari öld, Bítlanna. „Backbeat"
heitir myndin og er reyndar fyrst og fremst helguð
sögu fimmta bítilsins, Stu Sutcliffe, sem lést fyrir ald-
ur fram, en sumir telja hafa veirð fjölhæfasta og
áhugaverðasta meðlim hljómsveitarinnar. Slíkt má
eðli málsins samkvæmt deiia um endalaust, en mynd-
arinnar er beðið með talsverðri eftirvæntingu.
Þann 27. apríl hefst síðan í The Special Photograph-
ers Gailery sýning á ljósmyndum fyrram ástkonu Sutc-
liffes, Astrid Kirchherr, frá allra fyrstu árum Bítianna.
Hildur Helga Siguróardóttir
LOS ANGELES
ÞÁ er sumarið komið til Suður-Kaliforníu og fylkið
skartar sínu fegursta. Ekki er enn orðið of heitt, en
nógu þægilegt til að fylla strendurnar af fólki og þeir
hraustustu eru bytjaðir að busla i sjónum, þrátt fyrir
fréttir af hákarlaárás í San Diego.
Fyrir þá sem kæra
sig ekki um strand-
ferðir eða vilja leita
annarra skemmtana
er af nógu að taka.
Undir stjórn hins
finnsks Esa-Pekka
Salonen, hefur Fíl-
harmóníuhljómsveit
Los Angeles vaxið í
áliti og bryddar sífellt
upp á nýjum og
spennandi verkefn-
um. Fyrir þá sem vilja
halda utan um budd-
una má geta að fyrir örfáa dollara er hægt að horfa
á æfingar og sjá hvernig snillingurinn vinnur.
Ef óperan heillar meir þá er Los Angeles-óperan
að sýna _,,Brúðkaup Fígarós" eftir Mozart um þessar
mundir. I aðalhlutverkum era Gerard Finley og Thom-
as Allen. Síðan til að kóróna klassísku deildina mun
breski Konunglegi ballettflokkurinn setja upp 3 mis-
munandi verkefni í Orange County Performing Arts
Center í byijun maí.
Þeir sem hrífast af meira léttmeti hafa úr nógu
úrvali söngleikja að velja. „Sunset Boulevárd" gengur
enn fyrir fuilu húsi, og „Fiðlarinn á þakinu" verður
hér á ferðinni í maí. Mesta spennan umkringir þó
söngleikina „Tommy“ sem sló í gegn á Broadway í
New York og verður sýndur í Universal Amphitheatre
í júlí, og „Falsettos" sem er nýr söngleikur sem vann
til Tony-verðlauna fyrir bestu lög og texta.
AF leikhúsum er það helst að frétta að nú er verið
að sýna mjög skemmtilega og líflega uppsetningu á
„Wood Demon" eftir Anton Tsjekhov . Öll sviðsetning
er mjög skemmtileg og sýningin sem hefur fengið
mjög góða dóma og verður sýnd í Mark Taper Foram
út maí.
Önnur leikrit sem óhætt er að mæla með era með-
al annars „Last Summer at Bluefísh Cove“ eftir Jane
Chamber í Theatre Geo í Hollywood, og leikrit Alison
Carey „Twelfth Night or as you were“ þar sem hún
tók tvö Shakespeare-leikrit, færði þau í nýjan búnig
og vel það. Þessi sýning hefur orðið mjög vinsæl, og
vafalaust er mörgum Shakespeare-unnendum ofboðið.
Að lokum má geta helstu rokktónleika sem eru á
döfinni. Fyrst má nefna að Depeche Mode, sem héldu
fimm tónleika hér í haust fyrir fullu húsi, mæta aftur
20. maí og verða með útitónleika í Irwine Meadows.
Primal Scream hitar upp fyrir þá. Elvis Costello ásamt
Crash Test Dummies sem upphitunarhljómsveit, heldur
tvenna tónleika í Universal Amphitheatre um miðjan
maí.
Gamli naglinn Jerry Garcia ásamt hljómsveit
skemmtir Suður-Kaliforníubúum á þremur tónleikum
um miðjan maf og í enda maí ætlar John Mayall að
blúsa í House of Blues á Sunset Strip. Þá verða Crack-
er og Meat Puppets í Fairfax High Auditorium 20.
maí og 9. ágúst mætir Phil Collins í Great Western
Forum.
Kalifornía snýst því ekki bara um jarðskjálfta, sól
og pálmatré, því hér er blómlegt menningar- og lista-
líf. Nú og svo má alltaf skella sér í Disneyland og fá
Ameríku beint í æð ef allt annað bregst.
Þuríóur Guómundsdóttir og
Jón B. Guómundsson. —
MADRÍD
AÐEINS örfáum vikum eftir að Fernando Trueba
vann Óskarsverðlaunin með mynd sinni Belle Epoque,
+
frumsýnir annar
spænskur Óskars-
verðlaunahafi nýja
mynd. José Luis
Garci fékk Óskar
fyrir bestu erlendu
myndina 1983 fýrir
Volver a empezar.
Nú frumsýnir hann,
eftir sjö ára þögn,
Canción de cuna. I
aðalhlutverki er
Maribel Verdú, sem
líka var í stóru hlut-
verki í Óskarsverð-
launamynd Trueba í
ár.
í Teatro Bellas
Artes er verið að
sýna Caligula eftir Albert Camus. Leikstjóri er José
Tamayo, en í aðalhlutverkum eru Luis Merlo, Pedro
Mari Sánchez og María Jesús Sirvent. Leikrit þetta
var frumsýnt árið 1945 og fjallar um rómverska harð-
stjórann fræga.
José María Sieilia heitir einn af merkari máluram
Spánar af yngri kynslóðinni. Hann sýnir um þessar
mundir ný verk í Galería Soledad Lorenzo.
Athyglisverð sýning stendur yfír í Museo Interac-
tivo de la Ciencia. Þar má reyna á eigin spýtur ýmis
tækniundir sem tilheyra hinu svokallaða „virtual real-
ity“, svo sem að fljúga F-18 orrastuþotum, veiða
hákarla eða verða hluti af málverkinu Las Meninas,
Hirðmeyjunum, eftir Velázquez.
Ragnar Bragason
NEW YORK
DÝRASTA uppfærsla í sögu Broadway opnaði nú á
mánudaginn en hún er á söngleiknum Beauty and the
Beast. Það er Walt Disney-fyrirtækið sem setur sýning-
una upp til að fylgja eftir feikivinsælli teiknaðri kvik-
mynd sinni og kostar að sögn til um 800-1000 milljón-
um íslenskra króna. Sýningin á
að bjóða upp á einhveijar stór-
brotnustu tæknibrellur sem sést
hafa í leikhúsi í New York, en
ekki er víst að það gulltryggi
góða aðsókn. Fyrirframsala á
miðum nam „aðeins" um 400
milljónum króna, sem þykir engin
ósköp þegar um stórsýningar á
Broadway er að ræða.
Aðrir söngleikir sem opna á
næstunni era ný uppfærsla á
Grease, sem var fyrst settur á
fjalirnar árið 1972, og The Best
Little Whorehous Goes Public. Sá er af léttara taginu
og segir frá sannsögulegum atburðum þegar skattayf-
irvöld tóku yfír rekstur sæluhúss í Nevada-ríki, þar
sem vændi er löglegt og lestir af flestu tagi blómstra
í eyðimerkurborginni Las Vegas.
Ögn alvarlegra er leikritið Twilight: Los Angeles
1992, þar sem Anna Deavere Smith setur sig í spor
40 persóna og segir frá réttarhöldunum í máli Rodney
Kings og óeirðunum sem fylgdu í kjölfarið. Eintal
Smiths hefur fengið góða dóma og sömu sögu er að
segja um gamanleik Claudiu Shears, Blown Sideways
through Life, þar sem hún segir áheyrendum frá ævi
sinni og 65 vinnustöðum sem hún hefur komið við á
lífsleiðinni.
Ný uppfærsla á harmleiknum Medeu eftir Evrípe-
des, en þó einkum frammistaða leikkonunnar Díönu
Riggs, hefur fengið éinróma lof leikhússrýna, jafnvel
svo að einn þeirra segir uppfærsluna vera „stærsta
viðburðinn á Broadway". Ánnað leikrit sem vert er
að vekja athygli á er Three Tall Women eftir Edward
Albee, sem fékk Pulitzer-verðlaunin fyrir besta leik-
verk ársins nú fyrr í mánuðinum, en það segir frá 92
ára vellauðugri ekkju sem lítur yfír farinn veg.
Djassgeggjarnar sem leggja leið sína til New York
þessa dagana ættu að geta glaðst yfír því að sjaldan
hefur verið jafn mikil gróska í opnun nýrra djass-
klúbba. Meðal þeirra sem þykja hafa sýnt metnað og
gefa von um langlífi eru Iridium, skammt frá Lincoln
Center, Metropolis við Union Square og Down Beat í
Greenwich Village, á milli djassmusteranna Village
Vanguard og Sweet Basil.
Meðal frægra djassista sem troða upp á næstunni
má nefna Chuck Mangione, sem verður á Blue Note
3. til 8. maí og suður-afríska tónlistarmanninn Hugh
Masekela, sem leikur á S.O.B.’s 4. og 5. maí. Buddy
Guy, sem af mörgum er talinn vera besti blúsgítarleik-
ari Bandaríkjanna, treður upp á Irving Plaza 19. og
20. maí, en alla jafna er besta blúsinn í bænum að
fínna á Manny’s Car Wash ofarlegá á austurhlið Man-
hattan.
Fyrir áhugamenn um kvikmyndir er nú í boði hátíð
sem stendur yfir til 11. maí í Film Foram í Soho, þar
sem sýndar eru þöglar myndir frá fyrstu fímm árum
Metro-Goldwyn-Mayer kvikmyndaversins. Margir sér-
fræðingar í kvikmyndasögu telja þetta skeið vera hát-
ind þöglu myndanna, þegar jafn ólíkar stjörnur og
Greta Garbo og Buster Keaton létu Ijós sitt skína á
hvíta tjaldinu og listrænn metnaður leikstjóra í Holly-
wood var meiri en oft varð síðar.
Helstu tíðindin úr safnaheiminum eru opnun 18
nýrra sala í Metropolitan-safninu, sem helgaðir eru
list Indlands og annarra ríkja Suður- og Suðaustur-
Asíu. Alls eru þar til sýnis um 1300 höggmyndir og
aðrir listmunir frá þeim heimshluta og þarf vart að
efast um sannleiksgildi þeirrar fullyrðingar Metropolit-
an að hið nýja safn sé eitt hið besta og umfangs-
mesta sinnar tegundar í heiminum.
í Jewish Museum, skammt frá Metropolitan, er að
fínna sýningu sem vakið hefur mikla athygli — hugsan-
lega vegna velgengni kvikmyndarinnar Schindler’s
List — þar sem skoðuð era listaverk og minnismerki
um helför gyðinga á valdatíma nasista. Sýningin þyk-
ir vel upp sett og sýna hvernig söguskoðun og boðskap-
ur minnismerkja og heimildarverka hefur breyst eftir
tímaskeiðum og löndum.
Hugi Ólafsson
PARÍS
PARÍS skartar sínu fegursta á vorin og nú blómgast
menningarlífið um leið. Æ oftar heyrist sagt að París
sé að verða aftur sú lista- og menningarhöfuðborg sem
hún var á ljórða og fimmta áratugnum.
Blár I, Blár II, Blár III era nöfn á þrem stórum
málverkum sem Katalóninn Miro málaði 1961.
Pompidou-safnið hefur nú eignast þau öll og sýnir
ásamt 15 öðrum verkum listaverkin til 6. júní. Á sömu
Théatre de la Ville
hæð safnsins er nýhafin yfírlitssýning á 200 teikning-
um ameríska mínimalistans Sols Lewitt. í Musée de
Picardie í Amiens var um leið opnuð önnur sýning
með 200 teikningum eftir Lewitt og er aðdáendum
hans ráðlagt að sjá helst báðar sýningarnar.
I Galerie Jeu de Paume er verið að sýna verk eftir
unga franska listamenn. Einnig era í safninu verk
ítalans Piers Paolos Calzolari, eins þeirra sem listfræð-
ingurinn Germano Celant flokkaði undir Arte Povera
árið 1967. Calzolari notar oftast forgengileg efni í
verk sín eins og smjör, en gerir einnig innsetningar
og gjörninga. Sýningunni lýkur hér 5. júní en síðan
fer hún til Lausanne í Sviss og Torino á Ítalíu. Annar
listamaður sem tengist Arte Povera frá upphafi er
Michelangelo Pistoletto, en hann er að sýna splunkuný
verk til 11. júní í Galeríe Durand-Desseret. í sýningar-
sal Galerie Gutharc sem er þar beint á móti verður
næstkomandi fímmtudag opnuð sýning á verkum
Hallgríms Helgasonar og verður hún einnig opin til
11. júní. Hollensk list á 20. öld er heiti yfirgripsmikill-
ar sýningar í gamla Nútímalistasafninu við Trocadero,
sem reyndar er skipt niður í tvær sýningar, „Nákvæm
fegurð“ sem fjallar um tímabilið frá Van Gogh til
Mondrians og „Frá hugmynd til myndarí' þar sem sjá
má verk eftir 10 núlifandi listamenn.
1 Villette-garðinum við Vísindasafnið í 19. hverfí
munu tatarar leggja undir sig La Grande Halle frá
12. -29. maí og bjóða þar upp á alls konar uppákom-
ur til að kynna auðuga og litríka menningu sína sem
fáir raunverulega þekkja.
Rússnesku leiklistarkynningunni sem hófst í haust
í Odéon-leikhúsunum er ekki enn lokið og munu sýn-
ingar á Baraque de foire eða markaðsbragganum eft-
ir Alexandre Block hefjast 3. maí. Lambert Wilson,
sem er þekktari fyrir kvikmyndaleik en leikstjórn svið-
setur nú sitt fyrsta verk, Les Caprices de Marianne,
Duttlungar Mariönnu eftir Alfred Musset í leikhúsinu
Bouffes du Nord. Musset var aðeins 22 ára gamall
þegar hann samdi þetta tvíræðna og flókna verk, sem
endurspeglar ofsann og hömluleysið sem einkennir svo
oft ungar ástríður. Charlotte Gainsbourg dóttir Jane
Birkin og Serge Gainsbourg er þrátt fyrir ungan aldur
þekkt kvikmyndastjarna í Frakklandi. Hún er núna
að stíga sín fyrstu spor á leikhúsfjölunum og hefur
Oleanna eftir ameríska rithöfundinn David Mamet
orðið fyrir valinu. Þar leikur Charlotte nemanda á
móti Maurice Bénichou sem ieikur kennarann, en hann
er einnig leikstjóri verksins. Frumraun Charlotte í leik-
húsinu þykir frábær og hefur verkið fengið mjög góða
dóma. I Théatre national de Chaillot er verið að sýna
til 30. apríl, Les Libertins, þætti og atburði úr bylting-
unni eftir Roger Planchon í hans eigin uppfærslu. í
Théatre de la Ville hefjast sýningar 6. maí á Sögunni
(sem við munum aldrei kynnast), L’Historie (qu’on
ne connaitra jamais) eftir Helene Cixous, í uppfærslu
Daniel Mesguich. Það er enginn annar en Snorri Stur-
luson sem birtist á fjölum leikhússins og kreijast þess
að fá að vera höfundur verksins. Ef Snorri væri uppi
í dag hefðu frásagnir hans vissulega orðið öðruvísi
og leikritið vekur einmitt söguna sem Snorri gat ekki
sagt.
I Opera Bastille eru þrjú verk á dagskránni næstu
vikur; Alceste (26., 28. og 30. apríl og 3. maí), Faust
eftir Gounod (25., 27. og 29. apríl og 2.-4. maí), og
Tosca eftir Puccini þar sem Placido Domingo fer með
hlutverk Cavaradossi (13., 17., 30., 23., 25., 27. og
30. maí og 3., 6., 8., 11., 13. og 17. júní). Gamla
óperu- og danshúsið Opera Garnier býður í maí upp
á Bayadere eftir Petipa og Khoudekov. Það var eitt
af síðustu verkum Rudolf Noureev áður en hann lést
að endurskoða kóreógrafíuna fyrir dansflokk óperann-
ar.
Þeir sem vilja hlusta á góða tónlist í fögru um-
hverfí er ráðlagt að bregða sér í hina hágotnesku
Saint Chapelle-kirkju, en þar verður miðaldatónlist
flutt næstkomandi mánudagskvöld. Síðan er hægt að
fara á þriðjudagskvöldið í Frúarkirkjuna sem er þar
örskammt frá og hlusta á Benjamin Britten-hópinn
flytja verk eftir m.a. Claude Lejeune og Messiaen. I
Theatre des Champes Elysées verður konsertupp-
færsla á Cosi Fan Tutte eftir Mozart undir stjóm sir
Georg Solti 28. apríl.
. Kvikmyndir eftir unga franska leikstjóra hafa mik-
ið verið til umræðu hér upp á síðkastið og era gagnrýn-
endur farnir að tala um nýju bylgjuna. Meðal þeirra
kvikmynda sem hafa fengið hvað lofsamlegust um-
mæli má t.d. nefna Personne ne m’aime eftir Marion
Vernoux, L’historie du garcon qui voulait qu’on
l’embrasse eftir Philippe Hard og Intimité eftir Dom-
inique Moll.
Áð lokum má geta þess að kvikmyndahátíðin í
Cannes verður frá 12.-23. maí og þó að kvikmyndapró-
grammið hafí ekki ennþá birst má búast við því að
þar verði úrval listrænna kvikmynda.
Laufey Helgadóttir
STOKKHÓLMUR
STOKKHÓLMUR er frábær borg að sækja heim, því
auk alls annars þá er menningarlíf borgarinnar fíarska
líflegt, hvort sem er leikhús- og tónlistarlífíð, eða
myndlistin. Og það sér á að Svíar era þungavigtar-
menn í leiklistinni, því stjörnunöfn eins og Wajda,
Bergman, von Sydow og
Josephsson skreyta auglýs-
ingar dagblaðanna, sem
sinna menningarlífinu ræki-
lega. Á fimmtudögum kem-
ur til dæmis út kálfur með
„Dagnes Nyheter" með
greinargóðu yfirliti yfir dag-
skrá næstu viku.
Þegar sýningin um snill-
inginn Leonardo da Vinci
opnaði í Kulturhuset í
Stokkhólmi í byijun mars
var strax sýnt að sýningin
yrði fjölsótt, enda rækilega
kynnt eins og tiðkast núorð-
ið með stórar og dýrar
menningarappákomur. Sýn-
ingin er fræðandi og
skemmtileg, þó fátt sé af
verkum sjálfs snillingsins.
Þau eru ekki hægt að vera
að þjóta með um heiminn.
Börnin fá líka efni við sitt
hæfi, geta bæði fengið að
mála og föndra. Á Moderna
Museet opnaði nýlega sýning á verkum þýska mynd-
listarmannsins Gerhard Richters, eins af veigameiri
núlifandi Iistamönnum, ef dæmt er út frá sýningum
og umljöllun.
I Stokkhólmi era nokkur öflug gallerí og Galerie
Nordenhake er eitt þeirra. Þar stendur nú yfír sýning
á nýjum verkum Sigurðar Guðmundssonar. Af öðram
góðum galleríum má nefan Galerie Aronwitsch og
Galleri Lars Bohman. Sýningar þar gefa hugmynd um
hreyfingar meðal yngri listamanna.
Dramaten er flaggskip leiklistarinnar í Stokkhólmi,
en hún þrífst einnig vel í minni húsum. Á Dramaten
er nú verið að sýna Blóðbrullaup spánska höfundarins
Gabriel Garcia Lorca. Sýningin hefur að hluta hlotið
góða dóma. Dauðadans Strindbergs í uppsetningu leik-
skáldsins Lars Norén þykir hafa tekist firna vel. í
Goldbergtilbrigðunum eftir George Tabori era úrvals
leikarar á borð við Max von Sydow og Erland Josep-
hsson, sem kunnir eru úr Bergmansmyndum, en hér
er það einmitt Bergman sem leikstýrir af víðkunnu
öryggi. Heimkomunni eftir Harold Pinter var hrósað
fyrir góðan leik. Sýningin á Measure for Measure eft-
ir Shakespeare þykir einhver best heppnaða klassíska
uppsetning hússins í nokkur ár. Það var ekkert smálát-
ið með uppsetningu pólska kvikmyndaleikstjórans
Andrzej Wajda á Draugasónötu Strindbergs, með Er-
land Josephsson, en árangurinn hlaut ekki náð fyrir
augum gagnrýnenda. Og jafn sjálfsagður og Strind-
berg er í sænsku leikhúsi, þá er Lars Norén það líka.
Tiden ár várt er nýtt leikrit eftir hann í uppsetningu,
sem hefur hlotið lof. Eins og oft í leikritum Noréns
þurfa perónsurnar að horfast í augu við að lífið er
ekki eins og þær vilja helst trúa.
Af öðrum athyglisverðum sýningum er Hamskiptin,
gerð eftir samnefndri sögu Franz Kafkas í Galeasen,
eins manns sýning á Hamlet á Peros Theater og í
Kilen í Kulturhuset er sýning, I fru Vennermans fall,
sem Gösta Ekman bæði leikur í og leikstýrir.
Það er sjálfsagt að vekja athygli á kvikmyndahús-
um. Þó Reykvíkingum finnist þeir sjá allar helstu
nýju myndirnar, þá er til fullt af góðum myndum, sem
ekki eru mikið auglýstar og fara því óvíða. í Stokk-
hólmi er ágætt úrval nýrra og eldri mynda og einnig
sænskra mynda, sem líkt og aðrar norrænar myndir
ná sjaldan út fyrir landssteinana.
Helstu tónlistarmenn heimsins koma í stöðugum
straumi til Stokkhólms, svo það er skynsamlegt að
hafa augun á auglýsingum frá Berwaldhallen og Kon-
serthuset. Þar verða tónleikar undir stjórn Gennady
Rozhdestvensky 27.4., en hann mun brátt stjóma Sin-
fóníuhljómsveit íslands, 4.5. spilar píanóleikarinn
Murray Perahia og 25.5. starfsbróðir hans Krystian
Zimmerman. En Svíar þurfa ekki að leita langt, því
þeir eiga fjöldann allan af góðum tónlistarkröftum.
S.D.
SAMANTEKT: ÞÓRUNN ÞÓRSDÓTTIR
Úr uppfærslunni á Salóme
Ljósmynd eftir Cartier-
Bresson
Miðborg Helsinki
Evripídes
Federico García Lorca