Morgunblaðið - 23.04.1994, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. APRÍL 1994
B 7
Umstang
út af litlu
Eugene Ionesco
Stephen Spender
T.S. Eliot
Eftir Jóhann
Hjálmarsson
KONUNGUR deyr, leikrit
Eugene lonescos, fjallar um
konung sem vill ekki deyja
og hefur tekist aó lifa lengi.
I lok verksins virðist þó
draga til tíðinda í lífi kon-
ungsins, það fjarar út. Hann
er orðinn óhagganlegur,
stífur eins og stytta. Mar-
grét, fyrri drottning hans,
segir við hann:
„Jæja, nú ertu orðinn mál-
laus, óþarfi fyrir hjartað að slá,
og engin þörf lengur á að anda.
Það var umstang útaf litlu, var
það ekki?“ (Þýðing Karls Guð-
mundssonar.)
Ionesco sem er nýlátinn gerði sér
grein fyrir fánýti valdsins og
líka hættum þess. Hann deildi
á ýmsa stjórnarherra, ekki síst
Ceausescu Rúmeníuforseta, en Io-
nesco var af rúmenskum uppruna.
Hégómleiki sækir heim rithöf-
unda sem aðra. Sá sem flestum
betur skynjaði fáránleikann í lífinu
gat íklæðst búningi heiðursfylk-
ingarinnar, frönsku akademíunn-
ar, án þess að stökkva bros. Það
var dálítið eins og í leikriti að sjá
myndir af Ionesco þannig upp-
færðum.
Sir Stephen
Enska skáldið Stephen Spender
var sleginn til riddara á sínum tíma
og aðlaður. Hann er því ávarpaður
Sir. Hann kvaðst hafa þegið heið-
urinn líkt og fleiri félagar hans
og vinir, að undanskildum málar-
anum Francis Bacon sem skoraðist
undan öllum vegtyllum.
Þótt Stephen Spender sé nýlega
orðinn 85 ára er hann ekki búinn
að venja sig af að yrkja. Á afmæl-
isárinu sendi hann frá sér nýja
ljóðabók, Dolphins (útg. Faber). í
blaðaviðtali sagðist hann hafa
dreymt um það í bernsku að verða
frægur. Hann viðurkenndi að það
kæmi illa við sig að sjá ekki nafn
sitt reglulega í dagblöðum, það
jafngilti dánarvottorði.
Stephen Spender var á árum
áður oft nefndur í sömu andrá og
W.H. Auden, Louis MacNeice og
Cecil Day Lewis. í vinahópnum
var einnig skáldsagnahöfundurinn
Christopher Isherwood, lengi bú-
settur í Berlín. Til þeirrar borgar
leitaði Spender, enda margt eftir-
sóknarvert þar, ekki síst í skemmt-
analífi og listum.
Á fjórða áratugnum voru þessi
skáld ásamt öðrum marxistar og
lögðu kommúnistum lið, jafnt í lífi
sem list. Nokkrir úr hópnum börð-
ust með lýðveldissinum í spænsku
borgarastyrjöldinni, en án þess að
vera nokkrar hetjur að sögn
Spenders.
Uppskeran var vonbrigði.
Spender og Auden til dæmis (sá
síðarnefndi hneigðist til kristinnar
trúar) gerðust liðsmenn fijálsrar
menningar og fordæmdu sjónar-
mið æskuáranna. Spender þótti
raunar ósannfærandi í hlutverki
kommúnista og er dregið í efa að
hann hafi í alvöru tileinkað sér
stefnuna.
Skáld Höfrunga (Dolphins) er
af gagnrýnendum sagður hafa
staðið í skugga Audens, þessa
mótsagnakennda og mistæka
skálds sem þýddi Eddukvæði. í
nýju bókinni yrkir Spender mikið
um Arthur Rimbaud og samskipti
þeirra Pauls Verlaines, en um þau
mátti fræðast af sjónvarpsmynd
sænska skáldsins Folke Isakssons
sem nýlega var sýnd í sjónvarpinu.
Bálkur Spenders hefst á því
þegar Verlaine otar byssu að Rim-
baud. í ljóðinu er hlutverk skálds-
ins til umræðu, varpað ljósi á þá
kenningu Rimbauds að skáldið eigi
að vera sjáandi og spámaður.
Annars þykir bók Spenders ekki
sérstaklega athyglisverð, að
minnsta kosti ekki sem ljóðlist.
Tom og Viv
Kannski muna einhveijir eftir
tíu ára gömlu leikriti Michaels
Hastings um Tom og Viv sem
náði meira að segja hingað til
lands. Þetta leikrit um hjónaband
skáldsins T.S. Eliot og Vivienne
Haigh-Wood hefur nú orðið uppi-
staða kvikmyndar. Tom og Viv eru
löngu horfin af sjónarsviðinu, en
seinni kona Eliots, Valerie Eliot,
er enn á lífi. Hún er 68 ára og á
heima í einnar hæðar íbúð í vestur-
hluta London. Á húsveggnum er
blátt skilti með áletruninni: Hér
bjó Eliot.
Kynlífsvandi
í TLS (4. mars sl., höf. D.S.)
er það rifjað upp að um leikritið
Tom og Viv stóðu deilur, meðal
annars bréfaskriftir í sama blaði.
Meðal þeirra sem létu í sér heyra
var ekkjan Valerie Eliot. Peter
Redgrove komst að margra dómi
að kjarna máls í framlagi sínu til
umræðunnar þegar hann lýsti því
yfir að ef greining Eliots á hinu
sjúka í siðmenningu okkar ætti
rætur í eigin kynferðislegum bág-
indum og því að hann hefði ekki
getað stofnað til persónulegra
kynna við konur ættum við rétt á
að vita það.
T.S. Eliot var af bandarískum
uppruna, gömlum Bostonættum,
fæddur og alinn upp í St. Louis.
Hann lagði kapp á að verða ensk-
ur í siðum og háttum, gerðist
breskur þegn, gekk í biskupakirkj-
una og var konunghollur og íhalds-
samur í skoðunum. Rætur hans í
fortíðinni stóðu djúpt. Samt átti
hann þátt í að bylta ljóðlistinni.
Holir menn
Holir menn eða Holmennin eftir
Eliot sem Þorsteinn Gylfason kall-
ar svo í þýðingu sinni, er ljóða-
flokkur í skyldum anda og leikrit
Ionescos (til dæmis Konungur
deyr). Nægir að minna á upphafið:
Vér erum holmennin
vér erum hálmmennin
hðllumst hvert að öðru
hausleðrin troðin út. Æ já!
Raustir vorar visnar
er vér hvíslumst á
hljótt marklaust hjal
sem .vinds um visin grös
rottur að bauka við brotin glös
[ vorum visna sal
Formlaus lögun, litlaus skuggi
magnstola kraftur, andsvar án æðis.
sig áfram í lífinu, skref fyrir skref.
Með henni leikur Kristinn Örn
Kristinsson píanóleikari og Mateij
Sarc á óbó. Þá verða flutt verk eft-
ir Schubert og Weber, verk í róman-
tískum stíl sem Svava segir að sig
hafi langað til að flytja hér. Og
loks verður flutt verk eftir Loeffler
fyrir víólu, óbó og píanó, sem Svava
segir mjög skemmtilega samið í
impressíonískum stíl. Ekki veit hún
hvort það hefur verið flutt hér, en
það var mjög vinsælt í New York
þegar hún var þar í Julliard skólan-
um.
Svava Bernharðsdóttir lauk dokt-
orsgráðu við Julliardskólann í New
York 1989 og hélt síðan til Basel
til að læra á barrokhljóðfæri. Síðan
hefur hún leikið víðs vegar um
Evrópu m.a. með sinfóníuhljóm-
sveitum og ekki komið heim í 11
ár. Nú eru þau hjónin Svava og
Mateij Sarc hér í eitt ár, en flytja
til Ljúbliana í Slóveníu í haust.
Svava segir að sig hafi alltaf lang-
að til að spila þetta hér heima og
'dreif sig því í þessa tónleika nú.
En fyrirhugaðir eru fleiri tónleikar
hjá þeim hjónum á næstunni. Þor-
kell Sigurbjörnsson er að semja
nýtt verk fyrir óbó fyrir Matej Sarc,
sem verður frumflutt á „debut“-
tónleikum hans á íslandi 8. maí í
Listasafni Siguijóns Olafssonar,
þar sem Steinunn Birna Ragnars-
dóttir leikur með á píanó. Og 26.
maí efna þau ásamt semballeikar-
anum Elínu Guðmundsdóttur til
tónleika í Norræna húsinu, þar sem
Svava leikur á víólu d’amore, sem
er 7 strengja hljóðfæri sem vinsælt
var á 18. öld og verður þá í fyrsta
sinn leikið á „ástarvíólu" á íslandi.
-E.Pá.
Morgunblaðið/Kristinn
Hljómskálakvintettinn sem flytur verk Ewalds á upprunaleg hljóðfæri á tónleikunum í Hafnarborg á
laugardag.
strengi og flautu sl. haust. Eftir
að Hildigunnur lauk námi hér 1989
fór hún utan og var við framhalds-
nám í Hamborg og Kaupmanna-
höfn.
Hrein skemmtitónlist
í stuttu samtali við blaðið sagði
Hildigunnur að þetta nýja verk
hennar sé hugsað sem hrein
skemmtitónlist. Það sé frekar lag-
rænt og ítvinnað íslenskt þjóðlag.
„Eg var að skrifa alvarlegt verk
fyrir strengjasveit og langaði til að
lyfta mér upp og skrifa eitthvert
gamanverk," sagði hún. „Svo lang-
aði mig til að fá það flutt og fékk
þessum ágætu hljóðfæraleikurum
það. Þeir urðu hrifnir og hafa tekið
það til flutnings. Ég hefi ekki heyrt
það í flutningi, veit ekki hvernig
það hljómar nema í tölvunni minni
og það er mjög spennandi að bíða
eftir því,“ sagði hún.
Svavíóla
Svo nefnir Svava Bernharðsdótt-
ir víóluleikari tónleika sína í Nor-
ræna húsinu á mánudagskvöld og
setur það saman úr nafni sínu og
hljóðfæri. Hún ætlar m.a. að flytja
verk sem Þorkell Sigurbjörnsson
tónskáld samdi sérstaklega fyrir
hana og gaf henni í útskriftargjöf
frá Julliardskólanum í New York
1986. Frumflutti hún það á Listahá-
tíð á Kjarvalsstöðum 1988. Verkið
heitir Skref fyrir skref og er ein-
leiksverk fyrir víólu. I hennar huga
lýsir það því hvernig maður fetar
MENNING/LISTIR
NÆSTU VIKU
MYNDLIST
Norræna húsið
Sýningin Fornnorrænar sagnir, myndv. |
I barna og unglinga til 8. maí og sýn.
gestanemenda við MHÍ til 4. maí:
Mokka-kaffi
Jóhann Sigmarsson sýnir til 8. maí.
Hlaðvarpinn
Finnski Haphazard-hópurinn sýnir til |
7. mai.
Stöðlakoti
Þórdís Zoéga sýnir til 8. maí.
Gallerí Fold
Magdalena Margrét sýnir til 1. maí.
Gallerí Listinn
iNemendur Skurðlistarskóla Hannesar|
I Flosasonar sýna til 27. apríl.
Listhúsið, Laugardal
Art-Hún hópurinn sýnir til 1. maí.
IListasafn Islands
Verk Barböru Árnason til 8. maí.
Safn Ásgríms Jónssonar
jSkólasýn. í 30 ár fram í maí.
Gerðuberg
Ósk Vilhjálmsd. sýnir til 24. apr.
Listasafn Sigurjóns
Hugmynd - Höggmynd til 1. maí.
Listasafn ASI
I Dröfn Friðfinnsd. sýnir ti! 24. apr.
Gallerí Greip
Gunnar Magnússon sýnir til 4. maí
Hafnarborg
Annette Ackermann, Jón Thor Gísla-
son og Freydis Kristjánsd. sýna til 2.
I maí.
Listhúsið, Hafnarhúsinu
Kristín Blöndal og Ingibjörg Hauksd. |
Isýna til 1. maí.
Hallgrímskirkja
Haukur Halldór sýnir til 24. apr.
I Nýlistasafnið
I Veggspjaldasýn. Guerilla Girls og Har-
aldur Jónsson sýna til 24. apr.
Portið
Samsýn. fimm listakvenna til 24. apr. |
Gallerí 11
I Margrét Sveinsdóttir sýnir til 25. apr. |
Gallerí Sævars Karls
I Æja sýnir til 20. maí.
Galleríið „Hjá þeim“
Soffía Sæmundsdóttir sýnir til 28. apr. I
ISPRON, Álfabakka
Þorborg Þórðardóttir sýnir til 26. ág-1
úst.
I Gden Hveragerði
Bennó G. Ægisson sýnir til 1. maí.
TONLIST
Laugardagur 23. apríl
Tónl. í sal Fjölbrautask. Vesturl. á
Akranesi kl. 14. Vortónleikar málm-
blásara í Hafnarborg kl. 16. Burtf-
ararprófstónl. Hlínar Erlendsd. fiðlu-
leikara í Tónlistarsk. í Rvk. kl. 14.
Vortónl. í Fella- og Hólakirkju kl. 16.
Rökkurkórinn í Ytri-Njarðvíkurkirkju
kl. 16 og í Víðistaðakirkju kl. 21.
Sunnudagur 24. apríl
Anna Maria Pammer á tónl. í Nor-
ræna húsinu kl. 17. Ámesingakórinn
i Rvk. og Kór Kvennaskólans í Rvk.
halda sameiginl. tónl. í Langholts-
kirkju kl. 16.
LEIKLESTUR
Smíðaverkstæðið
Leiklestur á Smíðaverkstæði Þjóð-
leikhússins á leikritinu Dómínó sun.
kl. 15.
LEIKLIST
Borgarleikhúsið
Gleðigjafarnir kl. 20; sun. 24. apr.,
fim., lau.
Eva Luna kl. 20; lau. 23. apr., fös.
Þjóðleikliúsið
Gaukshreiðrið kl. 20; lau. 23. apr.,
fös.
Gauragangur kl. 20; sun. 24. apr.,
mið., fim., lau.
Blóðbrullaup kl. 20.30; þri. 26. apr.
Skilaboðaskjóðan sun. 24. apr. kl.
14., lau. kl. 14., mið. kl. 17., lau. kl.
14.
Domino kl. 15; sun. 24. apr.
Leikfélag Akureyrar
Óperudraugurinn kl. 20.30; lau. 23.
apr., fös., lau.
Bar Par kl. 20.30; sun. 24. apr., fim.
Nemendaleikhúsið
Sumargestir kl. 20; sun. 24. apr., lau.
Hugleikur
Hafnsögur 13 stuttverk kl. 20.30;
sun. 24. apr., fim., fös., lau.
KVIKMYNDIR
MIR
„Sögur um Lenín“ sun. 24. apr. kl.
16.
Umsjónarmenn listastofnana og sýn-
ingarsala!
Upplýsingar um listviðburði sem ósk-
áð er eftir að birtar verði í þessum
dálki verða að hafa borist bréflega
fyrir kl. 16 á miðvikudögum merkt-
ar: Morgunblaðið, menning/listir,
Kringlunni 1, 103 Rvík. Myndsendir:
91-691181.