Morgunblaðið - 13.04.1995, Blaðsíða 51

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
FIMMTUDAGUR 13. APRÍL 1995 51
Tryggð, kjarkur
og staðfesta
STUNDUM bregður fyrir svo
merkilegum atburðum, að sá sem
upplifir þá finnur sig tilknúinn að
vekja athygli á þeim, öðrum til eftir-
breytni eða ábendingar. Hestamenn
eru stundum ásakaðir um hryssings-
skap, tilfinningaleysi eða ístöðuleysi
gagnvart velferð hrossanna. Allt
slíkt er reyndar fleipur enda glotta
svo aðrir að ofurtilfinningasemi
gagnvart þarfasta þjóninum. Maður
og hestur „eru eitt“, sagði Einar
Benediktsson og reyndar á mann-
kynið 6.000 ára sögu með hinum
ýmsu hestakynjum og íslenski hest-
urinn hefur svo sannarlega þolað
súrt og sætt með íslenskri þjóð allan
sinn tíma í landinu, og lengst af
verið eina farartækið á landi.
Fágæt barátta fyrir hesti sínum
endurspeglast í lífi Haralds Haralds-
sonar og hestsins Kóra,_sem kristall-
ar tilfinningar margra íslendinga til
dýranna.
Kóri
Kóri fæddist að Stóra-Hofi árið
1975. Hann er undan Nótt 3733 frá
Kröggólfsstöðum og Skó 824 frá
Flatey. Kóri var skírður í höfuðið á
Kóranesi, sem er gamall verslunar-
staður í landi Álftaness á Mýrum.
Haraldur keypti hestinn af Halldóri
Eiríkssyni, en hann eignaðist Kóra
1981. Haraldur hafði tamið hesta
fyrir Halldór og vorið 1981 bað hann
Harald fyrir folann. Hann baðst
undan því, þar sem hann taldi of
mikla vinnu felast í þjálfuninni. En
Harald langaði í folann og úr varð
að Haildór gaf hann faian. Folinn
var frumtaminn að Stóra-Hofi þann-
ig að hann átti að teljast reiðfær.
Hann var öskuviljugur, spenntur en
lítið fór fyrir tölti. Bakinu hélt hann
stífu og skeið og brokk var tekið í
gusum. Stutt var í víxl og stökkrok-
ur.
Fyrsta árið fór í að sansa folann.
Allt virtist vera fyrir hendi, en eitt-
hvað var samt að. Haraldur reið
honum mikið á feti og lét hann valsa
á millij því erfitt var að hemja ork-
una. Árangurinn lét á sér standa.
Tómt hopp, víxl skeið og gönuhlaup.
Um vorið lét Haraldur svo skera
hestinn við streng. í kjölfarið þjálf-
aði hann hestinn samkvæmt fyrir-
mælum læknisins. Haraldur fór fljót-
lega að ríða honum aftur en allt var
við það sama. Á daginn kom að
samgróningarnir voru verri eftir
skurðinn en áður. Brynjólfur Sand-
holt, dýralæknir í Reykjavík, tók þá
að sér að framkvæma aðgerð á
klárnum. Hann vildi ekki trúa að
klárinn hefði verið skorinn árið áð-
ur, slík var örmyndunin í vefjunum.
Birtist gæðingur
í framhaldi af aðgerðinni þjálfaði
Haraldur hestinn, mjög vægilega í
taumi, en jók svo smátt og smátt
álagið. Ekki fór hann þó á bak hon-
um fyrr en hann var fullgróinn og
mikið teymdur. Sú stund rennur
Haraldi seint úr minni. Hann var
með hestana í húsi í Víðidal og iagði
af stað upp í Heiðmörk, fyrst á feti.
í vasanum hafði hann léttar hófhlíf-
ar og þegar komið var í brekkuna
vestan við Elliðavatnsbæinn setti
hann hlífarnar á og hélt heim.
Nú gerðist undrið. Strax í fyrstu
sporum skipti um og hesturinn rann
af stað á hástígu tölti. Ekki virtust
vera nokkur takmörk í gangrými,
hvorki á tölti né brokki. Seinna kom
svo í ljós að skeiðið var ekki síðra.
Kóri bókstaflega sprakk út, var há-
gengur og framtaksmikill og hafði
það til að bera sem við köllum fas
og gerir hesta tilkomumikla. Þó að
Kóri væri ekki nema 139 cm á herða-
kamb þá minntist enginn á að hann
væri nokkurn tímann smár undir
manni.
Þetta vor vildu margir eignast
Kóra. Um sumarið þurfti Haraldur
að dveljast erlendis, en tilhlökkunin
var mikil að taka gæðinginn á hús
um haustið. En ekki fer allt eftir
áætlun, því Kóri veiktist um veturinn
og fóðraðist illa og var spenntur og
dapur næstu 4 árin.
Þó tók Haraldur hann til sumarið
1985 og sýndi hann með móður sinni
og föður á fjórðungsmóti í Reykja-
vík. Ekki var hann þó látinn skeiða,
enda var hann mjög spenntur og
vandriðinn. Hann fékk ágætan kyn-
bótadóm, þrátt fyrir veikindin, 1.
verðlaun, 7,99 fyrir byggingu og
8,18 fýrir hæfíleika. Foreldrar fengu
bæði 1. verðlaun fyrir afkvæmi.
Sumarið 1986 sýndi Haraldur hann
með móður sinni, en vegna veikind-
anna baðst hann undan því að hest-
urinn færi í endurmat, þannig að
eldri dómurinn fylgdi honum á sýn-
ingunni. Á þessari sýningu fékk
móðir hans, Nótt, heiðursverðlaun
fyrir afkvæmi.
Lækningar — slys
Enginn Iæknir gat greint hvað að
hestinum gekk, þar til Haraldur hitti
Björn Steinbjörnsson, dýralækni,
vorið 1987. Þá var Kóri 12 vetra
gamall. Björn'tók blóðsýni og sendi
í greiningu á Landakotsspítala. í ljós
kom að hesturinn var mjög lifrar-
sjúkur. Björn gaf Kóra lyf í æð í
25 daga. Veturinn eftir tók Haraldur
hann snemma á hús, fóðraði hann
vel og lagði ekki á hann fyrr en um
vorið. Hann virtist alheill og naut
Haraldur þess að ríða þessum yndis-
lega snjalla hesti. Nú hélt Haraldur
að framundan væru bjartir tímar og
ákvað að taka hestinn með sér í
ferð austur í Laugardal í byrjun júní.
Allt það besta sem hann hafði upplif-
að á hestbaki naut hann þá stuttu
kafla sem hann reið Kóra í byrjun
þessarar ferðar.
Áð var að Villingavatni í Grafn-
ingi. Fram undan var Driftin, sem
hestamenn þekkja, frábærar moldar-
götur. En Adam var ekki lengi í
Paradís. Haraldi var ekki ætlað að
Fágæt barátta fyrir
hesti sínum endurspegl-
ast 1 lífí Haralds Har-
aldssonar og hestsins
Kóra, sem kristallar til-
finningar margra ís-
lendinga til dýranna.
Guðlaugur Tryggvi
Karlsson rekur þessa
þrautagöngu hesta-
mannsins sem með þol-
gæði sínu hafði sigur að
lokum
ríða þessum frábæra snillingi meira
í bráð. Um nóttina beit laungraður
hestur Kóra í bakið og sneri upp á
hrygginn, þannig að hann skréfaði
ekki að aftan í heilt ár. Hann hopp-
aði einungis, líkt og hann væri í
hafti. Það var ekki gaman að sjá
þennan rúma og kröftuga gæðing
staulast áfram. Næstu ár stóð Kóri
ónotaður að mestu. Þó skrapp Har-
aldur á bak honum eitthvert vorið.
Hesturinn var ótrúlega harður af
sér, en þó var hann ekki líkur sjálf-
um sér. Einu sinni var hann látinn
skeiða til þess að til væri af honum
myndband. Það var ósvikinn sprett-
ur, ótrúlegur kraftur og grimmd.
Þrátt fyrir að hann væri hágengur
og eins og hestamenn kalla það, lyfti
langt yfir vinkli, þá heyrist það og
sést að hann skeiðaði í hreinum tví-
takti, svifið var bara meira og hærra
en gengur og gerist. Ekki var hægt
að segja Haraldi til hróss að hestur-
inn hafi lagast við sprettinn, en hann
hélt þá að ævintýrinu væri lokið og
hefði þó alltént myndina til að gleðj-
ast yfír.
Spatt í afturfótum
Þegar Haraldur kom
til starfa hjá Fáki
haustið 1991 fylgdi
Kóri í bæinn. Þá hófst
annar þáttur Björns
dýralæknis Stein-
björnssonar. Hann hef-
ur stundað hestinn af
kostgæfni síðan og
reynt allt til að hjálpa
honum. Hann tók rönt-
genmyndir af hæklum
hans og komst að því
að spatt var að mynd-
ast í þeim vegna mikils
álags eftir bakmeiðslin.
Spattinu fylgdu miklar
kvalir. Kóri, sem hafði náð sér vel
í holdafari, tók nú að þynnast og
varð ellilegri. Ofan á allt annað var
Kóri aftur bitinn í bakið af stóð-
hesti sem slapp til hans um nótt.
Ótrúlegt var hvað honum tókst vel
að verja sig þá, þar sem fella þurfti
annan hest sem lenti í þessum stóð-
hesti. í dag eru allir liðfletir í báðum
hæklum utan aðalliðar kalkaðir,
þannig að leggurinn hefur „lengst"
um marga millimetra.
í gegnum tíðina hafa oftlega kom-
ið upp stundir sem menn hafa átalið
Harald fyrir að fella ekki klárinn.
Björn hefur þó lengst af alltaf stað-
ið með Haraldi í eldinum. í vor fór
hann að svo ríða Kóra aftur og Bjöm
var með 5 ráðum. Klárinn virtist al-
gjörlega kvalalaus, í góðum holdum
og með fallegt hárafar. Það var eins
og hann hefði yngst um 10 ár. Har-
aldur fór örstutt á hestinn, frá Fáks-
húsunum og upp í Víðidal, sem er
e.t.v. 2-3 km báðar leiðir. Hvílíkur
kraftur og sveifla. Auðvitað vakti
hann gífurlega athygli.
Bólgnir framfætur
Nú hófst aftur nýr sjúkrakafli.
Kóri tók upp á því að bólgna á fram-
fótum. Aftur á móti afturfæturnir,
sem höfðu verið bólgnir og þrútnir
í svo mörg ár, voru eins og á fola
með þurrum og stæltum sinum. Þó
að Kóri bólgnaði á framfótum, þá
fannst það ekki í reið. En nú varð
að hvíla hann enn einu sinni. Björn,
sem hafði stutt Harald í gegnum
súrt og sætt sagði: „Nú er komið
nóg og klárinn er 19 vetra. Við
hættum og Kóri fær hvíldina löngu
í haust.“
Þess ber að geta að Björn hafði
þá aldrei séð Kóra riðið. Haraldur
sagðist þá skyldi borga honum vel
fyrir smá viðvik. Ekkert annað en
að aka smá spotta. Þó
að Haraldur vissi að
Kóri þyrfti hvíld var
mikið í húfi. Doktorinn
settist undir stýri og
Haraldur lagði á Kóra,
nokkra metra. Vitan- -
lega dansaði klárinn og
sýndi allt sitt besta.
Þégar í hlað var komið,
kom Björn skokkandi,
lagði hönd á makka
klársins og sagði:
„Haraldur við gerum
allt sem við getum.“
Kalknabbar
Fyrir skömmu komst
Haraldur í kynni við
þýskan dýralækni sem kom hér við
á leið sinni milli landa. Hann kom
sérstaklega til að líta á Kóra. í sam-
ráði við Björn greindi hann að ekk-
ert væri að sinum hestsins, heldur
söfnuðust á leggina örlitlir kalknab-
bar, sem við hreyfingu særðu sinarn-
ar. Nú er verið að lagfæra kalkbú-
skapinn í Kóra. Auk þessa hefur
hann sætt alls kyns meðferð með
bökstrum. Þýski dýralæknirinn taldi
Kóra, þrátt fyrir allar hörmungam-
ar, í einstaklega góðu líkamlegu
ástandi.
Nudd
Auk framantalins hafa margir
lærðir sem leikir komið við sögu.
T.d. hefur Rikke Shults dýralæknir
nuddað hann og kennt Haraldi nudd-
ið. Það hefur góð áhrif á batann í
bakinu. Ólafur Sveinsson (Óli punkt-
ur) hefur einnig stundað hann. Allt
sem er gert fyrir Kóra hefur verið
til góðs. Þrátt fyrir slysin hefur hans
verið gætt mjög vel. Haraldur hefur
vitanlega sparað hann meira en
nokkurn annan hest. Gengið af hon-
um þegar hann hefur verið erfíður.
Haraldur hefur líka gengið af hon-
um, þegar hann hefur verið svo góð-
ur, að honum hefur þótt nóg um.
Miklu hefur verið til kostað, og ann-
að eins hefði hiklaust verið lagt af
mörkum, ef Haraldur vissi að hann
gæti átt á baki hans eina góða stund
og hana ætlar hann að eignast.
Allir þrá Kóra
Kóri var tinnusvartur á unga aldri
þó að hann hafi lýst og gránað í
veikindum sínum. Hann er ákaflega
snögghærður, líkastur sel, en háraf-
arið þétt. Hann fer snemma úr hár-
um og fer óvenju seint í vetrarhár.
Höfuðið er fínlegt og æðabert. Hest-
urinn er fínlegur, en mjög vöðvaður
í eðli sínu. Ovenjulegt er hversu
bógar eru lausir og rúmir. Kóri er
ákaflega prúður á fax og tagl. Hann
er ör en traustur og taugasterkur.
Á tölti og brokki var ekið á eftir
honum á 47-53 km hraða. Skeiðget-
una, framtakið og fótaburðinn sýna
myndbönd. Haraldur hefur einungis
riðið Kóra heilum tvö vor frá því
hann var 5 vetra gamall eða í 15 ár.
Nú er Kóri að fara á þrítugsaldur-
inn. Fólk getur gert grín að Haraldi
en honum finnst að hann hafi eign-
ast í einum hesti meira en nokkur
hestamaður geti farið fram á. Mynd-
irnar af nítján vetra „sjúklingi" segja
fólki hvað hann gat 8 vetra alheill
og frískur.
Trausta Þór Guðmundsson tamn-
ingamann langaði jafnvel að grípa
til hans fyrir landsmótið í sumar.
Gunnar Arnarson taldi hann þá ekki
lakari en unghestana sem verið var
að þjálfa. Erling Sigurðsson vildi
bara fá að ríða honum einn hring á
Hvammsvellinum. Það hafa reyndar
fáir farið á bak Kóra og enginn af
þessum snjöllu köppum. Ef Haraldur
ætti hann ungan, fullfrískan og
stæltan þá hefði hann eflaust leitað
til þeirra. En hann tímir þvl ekki í
augnablikinu. Kóri hefur alltaf laðað
að sér fólk. Fýrst var hann elskaður
vegna hæfileikanna, lundarinnar og
kraftsins. En, eins og krakkarnir
segja, þá elskar Haraldur hann núna
bara af því að hann elskar hann.
Þessi saga er mér svo lifandi
dæmi um tryggð, kjark og staðfestu
hestamanns með gæðingi sínum að
mér finnst íslensku þjóðinni beri að
vita þetta. Svo oft deildi hún súru
og sætu með þarfasta þjóninum og
barðist svo hart fyrir tilveru hans.
Höfundur er hestamaður.
HARALDUR Haraldsson á Kóra.
Guðlaugur Tryggvi
Karlsson