Morgunblaðið - 20.06.1995, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 20. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Síldin á
á Rauða torgið
- stórtíöindi, segir Jakob Jakobsson, forsijóri Hafrannsóknastofhunar
Húrra, húrra, ég er orðinn ríkur aftur. Norski síldarmúrinn er fallinn...
Afla misskipt
milli landshluta
Morgunblaðið/Benedikt Jóhannesson
STEINGRÍMUR Árnason t.v. og Guðmundur Rúnar veiddu stærsta
laxinn í Grímsá, 16 punda hrygnu í Þingnesstrengjum.
VEIÐI hófst í Grímsá í Borgar-
firði, Vatnsdalsá og Víðidalsá um
helgina og var helgarveiðinni mis-
skipt milli landshluta. í Grímsá
kvörtuðu menn ekki, átta stanga
holl veiddi 20 laxa tvo fyrstu dag-
anna, en enginn fiskur veiddist í
húnvetnsku ánum tveimur. Veiði
er tekin að glæðast í Þverá og
Norðurá, þannig komu 11 laxar á
land úr Þverá í gærmorgun og
voru þá komnir 88 laxar á land
úr henni ásamt Kjarrá.
„Við getum verið sáttir með
byijunina miðað við það sem hefur
verið að gerast í öðrum ám. Fyrsta
hollið veiddi 20 laxa, veitt var á
átta stangir í tvo daga. Mest var
þetta veitt í Laxfossi og þeir sem
áttu morgunvaktirnar í honum
fengu allir nokkra fiska. Það veidd-
ust einnig nokkrir fiskar í Strengj-
unum og það var einnig líf í Lækj-
arfossi og Þingnesstrengjum. Mest
á óvart kom kannski er menn komu
í gærkvöldi með tvo 10 punda úr
Hörzlanesi, veiðistað sem sjaldan
gefur og stundum ekkert heilu
sumrin. Við höfum reynt að laga
hylinn, en hann er núna óvenjulega
fallegur frá náttúrunnar hendi og
verðúr gaman að fylgjast með því
hvort fiskur leggst í hann í sum-
ar,“ sagði Sturla Guðbjarnarson í
Fossatúni við Grímsá í gærdag.
„Núllað“ fyrir norðan
Svala Ágústsdóttir í Tjamar-
brekku við Víðidalsá sagði „ofsa-
lega lítið“ vera að frétta úr ánni
sem opnaði á sunnudagsmorgun.
Á hádegi í gær var fyrsti laxinn
enn óveiddur og sömu sögu var
að segja úr Vatnsdalsá sem þó
opnaði sólarhring síðar. Gylfi Inga-
son kokkur í Flóðvangi við Vatns-
dalsá sagði þó að ástandið færi
batnandi, áin hefði lækkað um
metra eða svo á einni viku. Samt
væri hún mikil og gruggug enn.
Svala tók í sama streng, sagði ána
hafa sjatnað verulega síðustu
daga.
Líflegt í Þverá
Ellefu laxar veiddust í Þverá í
gærmorgun að sögn Kristjáns
SÉRA Sigurjón Guðjónsson, fyrrum
prófastur í Saurbæ á Hvalfjarðar-
strönd, hlýtur í ár verðlaun úr nienn-
ingar- og minningarsjóði norska
prestsins Alfreds Andersson-Rysst.
Verðlaunin eru veitt Siguijóni
fyrir framlag hans til menningar-
samskipta Islands og Noregs. Hann
hefur um áratuga skeið unnið að
þýðingum á norskum sálmum og
ljóðum yfir á íslensku og um þessar
mundir er verið að huga að útgáfu
Kristjánssonar kokks í véiðihúsinu
og voru þá komnir 60 laxar úr
Þverá og 28 til viðbótar úr efri
hluta árinnar, Kjarránni. Alls 88
stykki í allt. „Margir af þessum
löxum síðustu daga hafa verið
mikið lúsugir og meðalþyngdin
mjög góð, um 12 pund,“ bætti
Kristján við. Stærsti laxinn til
þessa var rúm 18 pund.
á 130 Ijóðum sem Siguijón hefur
þýtt. Einnig hefur hann flutt fyrir-
lestra í Noregi um íslenskan sálma-
kveðskap.
í frettatilkynningu frá norska
sendiráðinu segir að séra Siguijón
Guðjónsson hafí unnið einstakt
menningarafrek með starfi sínu og
byggt brú milli landanna á þessu
menningarsviði.
Verðlaunin nema sex þúsund
norskum krónum.
Verðlaun úr norsk-
um minningarsjóði
Höfuðáverkar barna
Þurfum að
gæta yngstu
barnanna betur
Jónas G. Halldórsson
ÖFUÐÁVERKAR
barna hafa verið
teknir til skipu-
lagðra rannsókna hér á
landi. Eitt af því sem rann-
sóknirnar hafa leitt í ljós er
að það er hlutfallslega verra
fyrir börn en fullorðna að
fá höfuðáverka, ólíkt því
sem áður var talið.
Barnið er sífellt að læra
og aðlaga sig æ flóknara
umhverfi. Ef þetta ferli
truflast vegna áverka getur
svo farið að barnið vaxi inn
í sífellt fleiri vandamál, fram
á unglingsár og jafnvel leng-
ur. Höfuðáverkar barna,
fyrirbyggjandi aðgerðir
gegn þeim og eftirmeðferð
var umijöllunarefni Jónasar
G. Halldórssonar í erindi
sem hann hélt á þingi nor-
rænna heilaskurðlækna sem
haldið var í Reykjavík 7.-10. júní sl.
- Hvert er upphafið að rann-
sóknum þínum á höfuðáverkum
barna?
„Ég, ásamt Kristni Guðmunds-
syni, yfirlækni í heilaskurðlækn-
ingum á Borgarspítalanum og
Eiríkur Öm Arnarson, yfirsál-
fræðingur á geðdeild Landspítal-
ans, höfum verið að athuga höf-
uðáverka barna á árunum 1987-
1991. En til samanburðar höfum
við aðra rannsókn sem unnin var
1973-1980. Þar kemur í ljós að
höfuðáverkum barna hefur fækk-
að og hlutfall alvarlegra áverka
hefur lækkað úr 20% í 14% ef lit-
ið er til nefndra rannsóknartíma-
bila.“
- Er einhver einn hópur í meiri
hættu en aðrir?
„Við höfum skipt börnunum í
þijá aldurshópa. Frá fæðingu til
fjögurra ára, fimm til níu ára, og
tíu til ijórtán ára. Börn á aldrinum
fímm til níu ára eru í mestri
áhættu. Yngstu börnin koma þar
á eftir. Alvarlegustu áverkarnir
verða þó frekar meðal yngsta ald-
urshópsins, öfugt við það sem
flestir halda. Fyrirbyggjandi starf
hefur yerið umfangsmikið í formi
öryggisbúnaðar sem beinast fyrst
og fremst að eldri krökkum. Fall
eða högg við hlut eru í 88% til-
fella orsök áverka hjá börnum
fram að fimm ára aldri. Þessi slys
geta verið nokkuð alvarleg.
Áverkarnir eru mældir eftir al-
þjóðlegum staðli og teljast alvar-
legir ef þeir sjást greinilega við
röngten- eða heilasneiðmynd.“
- Fyrir utan öryggisbúnað, er
eitthvað annað sem foreldrar og
aðstandendur barna geta gert til
að koma í veg fyrir höfuðáverka
og slys á börnum?
„Ég tel að við þurfum að fylgj-
ast betur með yngstu börnunum.
Þess viðhorfs gætir hér í of mikl-
um mæli að ekki skuli hefta börn-
in; að mæður sem gæti
yngstu barna sinna
samviskusamlega fái
jafnvel skömm í hatt-
inn fyrir að gera börnin
fisjálfstæð. Þá erum við
kannski að tala um „sjálfstæði"
tveggja ára barna!
- Hvað með afleiðingar alvar-
legra höfúðáverka?
„Dauðaslys eru fremur fátíð en
eru algengari hjá bömum undir
tíu ára aldri. Ólíkt því sem ætla
má eru krakkar á unglingsaldri
síður í áhættuhópi hvað dauðaslys
varðar. Við vitum einnig að eitt
til tvö börn á ári fóru í endurhæf-
ingu og það er sannanlega allt of
lágt hlutfall miðað við fjölda þeirra
►Jónas G. Halldórsson fæddist
á Sauðárkróki árið 1952. Hann
lauk stúdentsprófi frá MR 1972
og B.Sc.-heiðursgráðu í sál-
fræði frá háskólanum í Manc-
hester árið 1975. Hann hélttil
Kanada í framhaldsnám og lauk
MA-prófi í sálfræði frá háskól-
anum i Manitoba árið 1984. Frá
árinu 1990 hefur Jónas verið í
tengslum við taugasálfræði- og
endurhæfingadeild Ullevál-
háskólasjúkrahússið í Osló. Jón-
as réðst til starfa sem sálfræð-
ingur á sálfræðideild skóla í
Reykjavíkurumdæmi árið 1984
og árið 1986 gerðist hann sál-
fræðingur lijá Greiningar- og
ráðgjafarstöð ríkisins. Frá 1990
hefur hann starfað í tengslum
við Öskjuhlíðarskóla. Árið 1993
hlaut hann sérfræðiviðurkenn-
ingu í fötlunarsálfræði frá
menntamálaráðuneytinu. Jónas
er kvæntur og á tvær dætur.
barna sem fá áverka. Þetta hlut-
fall er einnig miklu lægra en það
sem gerist í löndunum í kringum
okkur. Vegna þess hve lítil vitn-
eskja er til hér á iandi um afleið-
ingar höfuðáverka og þörfina fyr-
ir eftirmeðferð fórum við af stað
með aðra rannsókn og er þá mið-
að við börn sem lögð voru inn á
einu ári, frá apríl 1992 til sama
mánaðar 1993 og fylgjum við
þeim eftir í þijú ár eftir að slysið
átti sér stað.“
- Getur hegðun barna breyst
eftir alvarlega höfuðáverka?
„Áhrif höfuðáverka geta verið
alvarlegri á börn en fullorðna og
geta skilað sér í breyttri hegðun.
Þau geta átt erfiðara með að halda
aftur af sér, orðið óþolinmóðari,
haft minna úthald og átt í erfiðleik-
um með aðlögun og einbeitingu.
- Skiptir staðsetning áverka á
höfði máli?
Nei, svo virðist ekki vera. Það
eru ekki til neinar regl-
ur í þessu sambandi.
Barn sem verður fyrir
alvariegum áverka get-
ur sloppið án breyttrar
hegðunar, en annað
barn sem virðist ekki hafa slasast
alvarlega getur breytt hegðunar-
mynstri sínu. Fólk ætti alltaf að
fara til læknis ef það er í einhverj-
um vafa um að barn hafi hlotið
alvarlegan höfuðáverka. Læknir
metur hvort ástæða er til að leggja
barnið inn. Ef svo er ekki er for-
eldrum eða aðstandendum barns-
ins ráðlagt að gefa ákveðnum ein-
kennum gaum, en einkennin eru
m.a. ógleði, sinnuleysi, uppköst,
óráð og höfuðverkur.
Dauðaslys
fremur
fátíð