Morgunblaðið - 03.01.1997, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 3. JANÚAR 1997 33
ARAMOT
* *
Nýársávarp forseta Islands, herra Olafs Ragnars Grímssonar
Mannauður og menntun
Góðir íslendingar.
Við hjónin óskum ykkur öllum
gleðilegs árs og þökkum samfylgd
og hlýhug á liðinni tíð. Stuðningur
þjóðarinnar hefur verið okkur mik-
ils virði og veitt okkur þrótt til að
axla nýjar skyldur. Hvatning ykkar
og góðar óskir hafa fylgt okkur
til I3essastaða.
Á þessum tíma árs býr ísland
að sérstæðri fegurð. Þótt birtan
vari skamma stund sveipar hún
oft heimabyggðir í heillandi hjúp
ævintýra og dulúðar. Við eigum
öll rninningar frá slíkum dögum.
Á Bessastöðum slær vetrarsólin
gylltum bjarma á nes og tjarnir.
Túnin eru í skartklæðum og fjalla-
hringurinn er búinn tign og glæsi-
leika. Stundum gera veðurguðirnir
sig þó heimakomna og sækja að
staðnum með kröftugum storm-
hviðum. Verður þá fátt um skjól á
berangri Bessastaða.
Hér hefur sagan leikið á marga
strengi og enn óma tónar fyrri tíma
um setrið allt. Sérhver morgun-
stund á þessum stað er áminning
um atorku landsmanna og sterkar
rætur sem gert hafa Islendingum
kleift að halda áttum i aldanna rás.
Á liðnu sumri fannst hér lang-
eldur frá landnámstíð, traust stein-
hleðsla sem hlaðin var skömmu
eftir að Ingólfur Arnarson hóf
búskap í nágrenninu. Vösk sveit
ungra fornleifafræðinga gróf upp
þetta eldstæði frá árdögum Is-
landsbyggðar og einnig stéttir,
steinhleðslur og smiðjúgólf frá tím-
um hins forna þjóðveldis, öldum
Sturlunga og hinnar kaþólsku
kirkju.
Fyrr var talið að Snorri Sturlu-
son hefði verið fyrsti bóndinn á
Bessastöðum. Nú vitum við að
saga íslendinga í rösk 1.100 ár
hefur skilið hér eftir sig ijölmörg
önnur verksummerki. Fornminjar
á Bessastöðum og aðrar þjóðarger-
semar sem hér eru varðveittar
þurfa að vera sýnilegar og að-
gengilegar öllum landsmönnum.
Það er ekki aðeins með rann-
sóknum á fyrri öldum sem ungir
fræðimenn og rithöfundar veita
okkur nýja sýn á sögu okkar og
uppruna. Um þessi jól komu út
margar bækur sem varpa nýju ljósi
á vanda þess og vegsemd að vera
íslendingur. Þær marka nýja
drætti í sjálfsmynd þjóðarinnar og
leggja drög að umsköpun hennar.
Áræði og dirfska einkenna þessi
verk. Þau sýna hugmyndaauðgi og
hæfni nýrrar kynslóðar sem
óhrædd tekur á arfleifð fyrri tíma
pg færir hana í klæði sem hæfa
íslendingum á tíð breyttrar heims-
myndar.
Aðferðir höfundanna eru vissu-
lega ólíkar en einkennast þó allar
af frumleika og skarpskyggni.
Einn býr til spegil úr umsögnum
erlendra ferðalanga á fyrri öldum
og dregur þannig fram margt úr
fari forfeðra okkar og formæðra
sem við höfðum af skammsýni lítt
haldið til haga en kann að vera
hollt að hafa að veganesti á kom-
andi tíð.
Annar klæðist dulargervi heims-
mannsins sem grannskoðar ís-
lenskt samfélag með gamansömu
ívafi en vekur okkur þó smátt og
smátt til alvarlegrar íhugunar um
lögmál og kennisetningar sem við
höfum til þessa talið í fullu gildi
en geta reynst okkur íjötur um fót
í harðri glímu þjóðanna.
Sá þriðji sækir nýjan skilning á
íslenskum samtíma í skjalasöfn
erlendra ríkja og bræðir þannig
klakabönd kalda stríðsins. I stað
víggirðinga frá fyrri tíð, sem oft
voru dregnar um þjóðfélagið þvert,
eru með margvíslegum vitnisburði
opnaðar dyr að nýjum skilningi á
Herra Ólafur
Ragnar Grímsson
mikilvægu skeiði í
samtímasögu Islend-
inga.
Þjóð sem fær í
hendur á sömu jólahá-
tíð skáldskap og
fræðirit sem á svo
skarpan hátt bæta
nýjum dráttum í
sjálfsmynd hennar
getur vissulega glaðst
yfir fijóum sköpun-
arkrafti ungrar kyn-
slóðar. Auk þeirra
þriggja verka sem hér
eru nefnd hafa mörg
önnur gert þessa jóla-
hátíð að sannkallaðri
hugmyndaveislu.
Ný kynslóð lætur til sín taka
og ætlar sér stóran hlut í umsköp:
un íslenskrar sjálfsvitundar. í
fyrsta sinn frá landsnámstið geng-
ur fram á sviðið sveit ungra karla
og kvenna sem veit að hún getur
haft heiminn allan að athafna-
svæði og haslað sér völl hvar sem
er á jarðarkringlunni. Hún vill þó
greinilega eiga ísland áfram að
heimkynnum ef henni tekst að
ryðja hér nýjar brautir i viðskiptum
og verkkunnáttu, vísindum, fræða-
starfi og listum.
Það er ekki jafn sjálfgefið og
fyrr að nýjar kynslóðir telji eðlilegt
að búa alla sína ævi á Islandi og
gera okkar fa_gra land að ættjörð
barna sinna. Islenska þjóðin á nú
í fyrsta sinn í harðri samkeppni
við heiminn allan um hug og hjörtu
æsku landsins.
Úrslitum getur ráðið í þeirri
glímu að þau sem nú ráða för í
þjóðmálum og viðskiptalífi og
reyndar allir sem forræði hafa í
stofnunum og samtökum átti sig
í tæka tíð á nauðsyn þess að opna
nýjum kynslóðum braut til áhrifa
á öllum sviðum þjóðfélagsins,
skapa ungu fólki aðstöðu til að
geta nú þegar hafist handa við að
umskapa Island.
Aðeins á þann hátt getum við
virkjað sköpunarkraft nýrrar kyn-
slóðar og tryggt þjóðinni sigur í
þessari sjálfstæðisbarátttu íslend-
inga, baráttu sem enn mun harðna
á nýrri öld.
Þeir sem efast um réttmæti þess
að veita ungu fólki aðstöðu til úr-
siitaáhrifa ættu að líta til sögu
okkar fyrr á öldinni og gaumgæfa
einnig framgöngu þeirra íslend-
inga sem náð hafa heimsathygli á
síðustu misserum.
Ung var sú sveit sem gaf sjálf-
stæðishreyfingu þjóðarinnar nýjan
kraft um síðustu aldamót. í glím-
unni við heimskreppuna nokkrum
áratugum síðar var forystan í
höndum þeirra sem ekki höfðu náð
fertugsaldri. Um þessar mundir er
enn yngra fólk að hasla Islandi
völl í höfuðborgum heimsviðskipta
og lyfta grettistaki landi og þjóð
til heilla með táknmáli tóna og
mynda. Nýjungar sem skipt hafa
okkur íslendinga sköpum á síðustu
árum á sviðum tækni og lista, vís-
inda og viðskipta eru flestar
sprottnar úr verkheimi þessarar
ungu kynslóðar. Örlög íslands á
næstu öld munu einkum ráðast af
því hve fljótt hún fær svigrúm til
að ryðja nýjar brautir landi og lýð
til heilla.
Það eru mannauðurinn og
menntunin sem ráða mestu um
samkeppnishæfni og lífskjör þjóða
í framtíðinni.
Niðurstöður alþjóðlegrar rann-
sóknar um kunnáttu nemenda í
raungreinum hljóta að vera okkur
íslendingum áfall og áhyggjuefni.
Þær ættu að vekja okkur til vitund-
ar um breytta heimsmynd og raun-
verulega stöðu okkar.
Við höfum talið okkur trú um
að við værum í
fremstu röð ásamt
frændþjóðum okkar á
Norðurlöndum. Nú
kemur í ljós að þjóðir
í Asíu skara fram úr
Norðurlöndum öllum.
Úrelt heimssýn hefur
hingað til haldið hug-
anum svo föngnum að
margir hafa með
nokkru yfirlæti litið
niður á skipan
menntamála í Asíu.
Fyrir nokkrum árum
var vakin athygli á því
hér heima að líklega
mætti margt af Asíu-
þjóðum læra. Nú blasa
staðreyndirnar við.
Við verðum að líta með hrein-
skilni í eigin barm. Allir sem bera
ábyrgð i menntamálum á íslandi
þurfa að lýsa sig reiðbúna að endur-
skoða eigin verk, meta kenningar
og skipulag, starfshætti og
kennslugögn með opnum huga, fús-
ir til breytinga og nýrrar sóknar.
Þótt margt megi reyndar bæta
án nýs íjármagns er menntunin
tvímælalaust arðvænlegasta fjár-
festingin. Þjóðir sem vanrækja þá
undirstöðu úrskurða eigin lífskjör
úr leik á samkeppnisvelli veraldar-
innar. Þær eiga á hættu að ein-
staklingar og fjölskyldur taki ein-
faldlega ákvörðun um að flytja
burt og búa til langframa þar sem
betri kjör eru í boði.
Menntakerfið fóstrar ekki að-
eins mannréttindi hverrar kynslóð-
ar heldur einnig auðlegð landsins
og sjálfstæði þjóðarinnar á. nýrri
öld. Menntunin færir okkur íslend-
ingum einnig aukinn kraft í glím-
unni við náttúruöflin eins og dæm-
in sýndu á liðnu ári.
Oft er borið við skorti á fjármun-
um þegar umbætur í skólum lands-
ins ber á góma. Valdastofnanir
bregðast skjótt við og binda millj-
arða í nýjum virkjunum séu verk-
smiðjur í boði. Slík viðbrögð geta
verið eðlileg en jafn nauðsynlegt
er að hafa hugfast að menntun,
hæfni og kunnátta unga fólksins
er hverri þjóð betri fjárfesting en
nokkuð annað. Um slika niður-
stöðu ríkir sátt í samfélagi hagvís-
indanna. Við Islendingar verðum
að ákveða fjármögnun og skipulag
menntamála í samræmi við þau
sannindi. Ella verðum við einfald-
lega úr leik í gæðakeppni þjóðanna.
Hin góðu gildi sem við höfum
hlotið í arf eru dýrmætt veganesti
á langri leið. Við leitum öll að
okkar Völundi líkt og börnin í jóla-
dagatali Sjónvarpsins. Hin raun-
verulegu verðmæti, lyklarnir sem
best duga í lífinu, eru eins og í
jólaleiknum trúnaðurinn og traust-
ið, vináttan og kærleikurinn. Um-
hyggjan í garð annarra er leiðar-
Ijósið sem skín úr boðskap Bibl-
íunnar. Þegar fátæktin verður í
vaxandi mæli smánarblettur á ís-
lensku samfélagi eigum við í krafti
hinna góðu gilda að gefa hverjum
og einum kost á að verða sinnar
gæfu smiður, leita líkt og börnin
að Völundi nýrrar veraldar.
Siðaboðskapur kristninnar og
íslensk þjóðmenning fela í sér þá
kröfu að hver og einn geti fram-
fleytt sér og sínum á sómasamleg-
an hátt, látið börnum í té vandað
uppeldi og treyst því að sjúkir og
aldraðir fái þá umönnun sem hæf-
ir sóma okkar og heiðri. Sú fram-
för sem einungis birtist í hagtölum
en færir ekki líf fólksins í betra
horf er harla lítils virði. Velferð
sérhvers einstaklings er í raun
markmiðið með viðleitni samfé-
lagsins við að bæta lífskjörin í land-
inu.
Við verðum að fara að temja
okkur að hugsa og starfa saman
með langtímahag að leiðarljósi.
Okkur tókst í sameiningu að ráða
niðurlögum verðbólgunnar eftir
áratuga stríð þegar loksins var lit-
ið til lengri tíma. Við höfum öðrum
þjóðum betur varðveitt fiskistofna
og ekki látið ágreining um skipulag
veiða draga úr varðveislu auð-
lindarinnar. Við höfum sýnt og
sannað að okkur tekst að hemja
átök og ná áttum.
Við njótum virðingar víða um
veröld vegna hollustu okkar við
mannréttindi, lýðræði og friðsam-
lega sambúð allra manna. Við ógn-
um engum og efnum hvorki til
ófriðar né átaka. Við getum vísað
veginn í varðveislu umhverfis,
náttúru og auðlinda. Við eigum í
ríkum mæli þá eiginleika sem verð-
mætastir eru í framtíðinni.
Vandinn býr í okkur sjálfum.
Spurningin snýr að gæfu og getu
í eigin garði.
Það birtir nú óðum dag frá degi
um strendur landsins, fjöll og dali.
Megi hækkandi sól gefa ættjörð
okkar nýjan þrótt og íslendingum
áræði og þor á framtíðarbraut.
Megi bjarmi nýs árs færa ykkur
öllum farsæld og frið.
Jr itn
L7
nanrií
breimslii
sei
á dag í 8 vikur
Byrjaðu nýja árið á léttu nótunum með að skrá þig á 8 vikna
fitubrennslunámskeið í Baðhúsinu sem hefst 8. janúar nk.
Næstu 8 vikurnar ætlum við að taka lífinu létt og brenna
afgangana af árinu sem er að líða á árangursríkan og
skemmtilegan hátt. Morgun-, dag- og kvöldhópar 3 sinnum
í viku. Þess á milli getur þú æft í tækjasalnum eða mætt í
opna tíma að vild. Ath. takmarkaður hópur á námskeið.
Pantaðu núna í síma 588 1616. Gleðilegt nýtt ár.
Nýr erótitksaliuiF!
jL Nú eru 2 eróbikksalir í Baðhúsinu sem gerir okkur kleift að bjóða upp á fjölbreyttari tímatöflu en áður. Ný tímatafla tekur gildi 6. janúar nk. og verða i boði nýjir og skemmtilegir tímarm.a. jóga. Komdu við i Baðhúsinu og taktu nýja timatöflu fyrir nýtt ár.

W\8\8',WVÍ4 hV6ria k°mu'
heilóulind þyrir kcnur
ÁRMÚLA 30 SfMI 588 1616