Morgunblaðið - 16.12.1998, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 1998 43
BÆKUR
Uppsláttarrit
ÁRTÖL OG ÁFANGAR í SÖGU
ÍSLENSKRA KVENNA
Ritstjórar: Erla Hulda Halldórsdóttir
og Guðrún Dís Jónatansdóttir.
Kvennasögusafn íslands, 1998, 210
bls.
FYRIR rúmum tveimur áratug-
um tók Anna Sigurðardóttir, stofn-
andi Kvennasögusafnsinsj saman
hefti sem hún kallaði Ártöl og
áfanga í sögu íslenskra kvenna
1746-1975. Heftið fjölritaði Anna
og hefur það lengi nýst kvenna-
fræðingum á ýmsum sviðum vel.
Bók sú sem hér er til umfjöllunar á
rætur sínar að rekja til þessa heftis
og í inngangsorðum ritstjóranna
kemur fram að auk þess að „bæta
við þeim áföngum sem orðið hafa
frá 1975“ hafí „verið ákveðið að
fara lengra aftur í tímaiin" og bæta
við „upprunalegu skrána". Bók
eins og þessa hefur sannarlega
vantað á íslensk bókasöfn og hún
mun að einhverju leyti spara nem-
endum og kennurum heimildaleit,
auk þess að vera forvitnileg öðrum
áhugasömum lesendum. Hins veg-
ar verður að segjast eins og er að
bókin olli undirritaðri miklum von-
brigðum vegna þess hversu tak-
mörkuð hún er, jafnvel innan þess
ramma sem ritstjórarnir marka
verkinu.
í inngangi segir: „Við höfðum
það að leiðarijósi að þær konur
yrðu nefndar sérstaklega sem urðu
íyrstar til þess að ljúka ákveðnum
áfanga, t.d. prófi eða hljóta
embætti sem karlar einir höfðu áð-
ur haft með höndum. Atburðir sem
marka tímamót í sögu kvenna
skyldu teknir með; lög og reglu-
gerðir er snerta konur, íþrótta-
afrek, félög kvenna, blöð og tímarit
o.s.frv.“ (bls. 7-8). Ritstjórar láta
þess og getið að margt „lendi utan
ritsins þegar ekki er um að ræða
eitthvað sem telja má „fyrst“ á ein-
hvern hátt eða hefur afgerandi
þýðingu í sögu kvenna." Einnig
bera þær við „heimildaskorti" þar
sem „kvenna er oft ekki getið í
fræðiritum nema að mjög tak-
mörkuðu leyti“ (bls. 8). Með þessi
orð í huga get ég ekki látið hjá líða
að gagnrýna að ritstjórunum hafa
yfírsést bæði atburðir sem marka
tímamót svo og heimildir sem að-
gengilegar eru. Og, þótt undarlegt
kunni að virðast, yfírsjást þeim
ekki síst þeir áfangar sem eru að
LISTIR
Hálfunnið
er verk...
nást í samtíðinni, sem era næst
okkur í tíma.
Bókin skiptist í tíu meginkafla.
Sá fyrsti nefnist „Brautryðjendur"
og samanstendur af ævi- og
starfságripi 14 kvenna sem allar
eru fæddar á síðustu öld. Við þenn-
an kafla hefði þurft að bæta a.m.k.
jafn mörgum konum fæddum á
þessari öld. Næstu átta kaflar era
efnisskiptir þannig: Skólar og
menntun, Störf og embætti, Listir
pg menning (sjö undirkaflar),
íþróttir, Samtök og félög, Blöð og
tímarit, Merkir atburðir, Lög og
reglugerðir. Tíundi kaflinn geymir
svo tilvísana-, heimilda-, mynda-,
atriðisorða- og nafnaskrár. Efni
flestra kaflanna er raðað í tímaröð,
þ.e. byrjað er á elstu áfóngunum og
síðan stiklað á ártölum fram til
samtímans. Kafíarnir „Skólar og
menntun" og „Störf og embætti"
era sýnu lengstir, flestir hinir era
mjög stuttir og vekur þar mesta
furðu kaflinn „Listir og menning"
sem, með sínum sjö undirköflum,
er aðeins 15 blaðsíður. T.d. era í
kaflanum „Bókmenntir" aðeins sex
færslur, í köflunum „Höggmynda-
list“, „Vefjarlist“ og „Leiklist“
aðeins tvær færslur og í kaflanum
„Dans“ aðeins ein færsla. Þessa
kafla hefði með lítilli fyrirhöfn mátt
bæta til muna (t.d. með því að leita
til sérfræðinga á hverju sviði fyrir
sig), eins og þeir standa nú eru þeir
hvorki fugl né fískur.
Eg skal taka örfá dæmi um
áfanga í sögu íslenskra kvenna sem
ritstjóram yfírsjást. Hvergi er get-
ið þess merka áfanga sem náðist
þegar Sigríður Þorgeirsdóttir
heimspekingur var ráðin lektor við
skor í heimspeki við Háskóla ís-
lands árið 1997, fyi-st kvenna til að
hljóta fasta ráðningu við þá skor.
Sambærilegra áfanga varðandi
aðrar deildir háskólans er þó getið
í kaflanum „Störf og embætti".
Ekki er heldur getið merkrar dokt-
orsritgerðar Dagnýjar Kristjáns-
dóttur, „Kona verður til“ (1996),
sem er fyrsta doktorsritgerðin sem
samin er á íslensku og varin við
Háskóla Islands á því sviði sem
nefnist kvennafræði, eða femínisk
fræði. Þessara tveggja kvenna,
Dagnýjar Kristjánsdóttur og
Sigríðar Þorgeirsdóttur, sem hvor
um sig hafa skrifað merkar greinar
á sviði kvennafræða, er hvergi get-
ið í bókinni. Hvað varðar aðgengi-
legar heimildir sem ritstjórar leita
ekki til má nefna t.d. bók Silju
Aðalsteinsdóttur „Islenskar bama-
bækur 1780-1979“ (1981) sem er sú
• LÍKT og ólíkt. Kynjavíddin í
uppeldisfræðilegri hugsun og starfi.
Aðalritstjóri er Anne-Lise Arnesen.
í kynningu segir: „Margir hafa
sagt að jafm'étti og jafngildi kynj-
anna í skólanum sé úr sér gengin
umræða. Því má á hinn bóginn halda
fram að í raun og veru sé hér á
ferðinni vandamál sem sárafáir
skólamenn hafi gefíð sér tíma til að
ræða og enn sjaldnar hafí hugmynd-
in fest rætur í starfsemi skólanna."
Bókin byggist á reynslu norrænn-
ar þróunarvinnu og í henni era ger-
inar sem kynna ný sjónarmið innan
rannsókna og þróunarvinnu á þessu
sviði.
Anne-Lise Amesen er aðstoðar-
prófessor í uppeldisfræði við Ilog-
skolen í Osló. Hún vinnur nú að
doktorsverkefni um mismun, jafn-
gildi og jaðarstöðu í skólanum.
Útgefandi er Háskólaútgáfan.
fyrsta sinnar tegundar og geymir
miklar heimildir um áfanga sem
varða íslenskar konur. Einnig safn-
ritið „Sögur íslenskra kvenna
1879-1960“ (1987) sem hefur m.a.
að geyma eftirmála undirritaðrar,
þar sem fínna má ýmsar upplýsing-
ar um áfanga í bókmenntasögu ís-
lenskra kvenna sem ekki er getið í
þessari bók.
Af öllu ofansögðu er ljóst að ég
hlýt að telja bókina Ártöl og áfang-
ar í sögu íslenskra kvenna óunna
að miklu leyti. Það sem fellur utan
bókar en á sannarlega heima innan
hennar er of margt. Eins og bókin
er í dag er notagildi hennar mjög
takmarkað og ekki er hægt að af-
saka allar „eyðurnar" með lengd
ritsins, því rúmlega 200 blaðsíður
getur varla talist langt fyrir upp-
sláttarrit af þessu tagi. Þetta rit
þarf að endurbæta svo um munar
til að það komi að veralegu gagni
fyrir fræðimenn og aðra áhuga-
sama um áfanga í íslenskri kvenna-
sögu: Verkið er hafið - en aðeins
hálfunnið.
Soffía Auður Birgisdóttir
Bókin er 162 bls. Verð: 2.800 kr.
• FJÖLSKYLDUR er barnabók og
litabók eftir Michael Willhoite í
þýðingu Aspar Viggósdóttur.
í fréttatilkynningu segir að bókin
fjalli um mismunandi fjölskyldu-
gerðir. Fjölskyldur geta verið fá-
mennar eða fjölmennar, hávaxnar
eða lágvaxnar, o.s.fi-v.
Höfundurinn, Michael Willhoite,
sem m.a. þekktur í Bandaríkjunum
fyrir bók sína Daddy’s Roommate,
nýtur þeirra sérstöðu að vera ein
mest bannaða og brennda bók
Bandaríkjanna á þessum áratug!
Það sem Michael Willhoite-gerir til
að valda þessu fjaðrafoki er að sýna
samkynhneigða sem eðlilegt fólk
sem lifir hversdagslegu lífi, segir
ennfremur í fréttatilkynningu.
Utgefandi er Haraldw íkorni.
Bókin er 32 síðw, prentuð hjá
EMM offset. Verð: 490 kr.
Nýjar bækur
'o>
Einnig írá Ravensburger...
Fjölskylduspil • púsluspil • Þroskaspil
Málað eftir númerum

gönguskór
Meindi Arlberg barna- og unglingaskór
Léttir gönguskór úr leðri og rúskinni
með góðum sóla.
■þessir eru líka góðir i skólann.
-ferðin gengur vel á Meindl
ÚTILÍF
GLÆSIBÆ • SÍMI581 2922
GERIAÐRIR GETUR!
Tilboð baðherbergissett!
Kr. 25.000,- stgr.
Handlaug á vegg.
Stærð 55 x 43 cm
Ath. Öll hreinlætis-
tæki hjá okkur eru
framleidd hjá
sama aðila sem
tryggir sama
litatón á salerni,
salernissetu,
handlaug og
baðkari.
Salerni með stút í vegg
eða gólf. Hörð seta og
festingar fylgja.
VERSLUN FYRIR ALLA !
Viö Fellsmúla
Sími 588 7332
ALvöru heilsu/h víldcmttöU
Actíon Lane hvíldarstólamir eru
með fótaskemli og stillanlegu bak^j
Jolaveisla^
( Jólostólar á jólatilboði)
Thhnarkctð magn !
Litir:
Rauður
Graeim
Svartur
Grænn
Blár
Tim p1 pss
Verð áður kr. 68.000
Leður á slitflötum

Opiá
Lau: 10-22
Sun: 13-18
Mörkintii 4 • 108 Reykjavík
Sími: 533 3500 • Fax: 533 3510
www.marco.is
Við styðjum við bakið á þér!
Laiie
K