Morgunblaðið - 19.12.1998, Qupperneq 38

38 LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
\j É Sm 1
Æm
Morgublaðið/Halldór
KJUREGEJ Alexandra Argunova.
„Mitt land“ -
Jakútía - Island
KJUREGEJ Alexandra Argunova
sýnir þessa dagana ný myndlistar-
verk á neðri hæð Skemmtihússins,
Laufásvegi 22.
A sýningunni, sem ber heitið
„Mitt land,“ era applicasjónir, verk
unnin með blandaðri tækni og
mósaíkmyndir. Sýningin er afmæl-
issýning Kjuregej sem hefur verið
búsett hérlendis í 32 ár. Með heiti
sýningarinnar á hún bæði við fæð-
ingarland sitt, Jakútíu, og Island og
endurspeglar landsiag, trúarbrögð
og viðhorf beggja landa.
Kjuregej hefur haldið fjölda
einkasýninga hérlendis og erlendis,
síðast í Grafarvogskirkju síðastliðið
sumar, og tekið þátt í samsýningum.
Kjuregej kom hingað til lands ár-
ið 1966, eftir að hafa lokið fímm ára
námi við Leiklistarháskólann í
Moskvu. Hún hefur leikið bæði hér-
lendis og í Arósum í Danmörku og
sótt fjölda námskeiða í myndlist í
gegnum árin, m.a. í Barcelona vet-
urinn 1993-1994, þar sem hún lagði
stund á mósaík og aðra tækni í
Academia de la Escola Massana.
Hún hefur einnig haldið fjölda
námskeiða í leiklist og tjáningu,
unnið sem leikstjóri, leikmynda- og
búningahönnuður og mörg mynd-
listarverka henna eru í opinberri
eigu.
Sýningin stendur til 22. desember
og er opin frá 12-18.
Á Hafnarslóð
BÆKUR
Leiðsögnbók
KAUPMANNAHAFNARBÓK.
BORGIN Vlð SUNDIÐ
eftir Tryggva Gíslason. Mál og menn-
ing, Reykjavík, 1998, 240 bls.
KAUPMANNAHÖFN hefur
áreiðanlega nokkuð sérstakan sess
í huga flestra Islendinga sem þar
hafa dvalist einhvem tíma. Hún
kemur okkur meira
við en aðrar erlendar
stórborgir. Hún er
hvorki Island né út-
land, heldur einhvers
staðar þar á milli.
Undarlegt er það ekki.
Öldum saman yar hún
höfuðborg Islands.
Þar sat kóngurinn
okkar. Þangað sóttu
íslendipgar menntun
sína og þaðan var
verulegur hluti sjálf-
stæðisbaráttu okkar
háður. Með margvís-
legum hætti blandast
Kaupmannahöfn þjóð-
arsögu okkar, stjórnmálasögu,
verslunarsögu og síðast en ekki
síst bókmenntasögu.
Vera má að farið sé að fyrnast
yfír þetta hjá yngri kynslóðinni og
ólíklegt að það veki sömu tilfinn-
ingar og hjá þeim sem eldri eru.
En hvað sem því líður og kannski
einmitt vegna þess er þörf á að
kynna Kaupmannahöfn og veita ís-
lenskum gestum leiðsögn um borg-
ina með sérstökum hætti. Danskir
kynningarbæklingar duga þar ekki
til fullnustu.
Þetta verk hefur Tryggvi Gísla-
son skólameistari tekist á hendur
og er hann þeim vanda prýðilega
vaxinn menntunar sinnar vegna,
langdvala í Kaupmannahöfn og
ágætrar ritleikni.
Bók hans greinist í átta kafla.
Fyrst er stutt en gagnort yfíi’lit yf-
ir sögu Kaupmannahafnar. Þá
kemur það sem nefnist Kaup-
mannahafnarorðabókin. Þar eru
tilgreindir í stafrófsröð helstu stað-
ir í Kaupmannahöfn, sem ferða-
langur ætti að veita athygli, „götur,
stræti og torg“. Saga þessara
staða, sérkenni og íslensk skírskot-
un, þar sem við á, er skilmerkilega
tilgreind. I þriðja kafla
fer höfundur með Is-
lendinginn í þrjár
gönguferðir um borg-
ina og bendir á og
ræðir um það sem
helst er athyglivert.
Ein ferðin er um Is-
lendingaslóðir, eins og
það kallast einatt. Þar
næst koma þrír kaflar,
sem segja má að hafí
framar öðru hagnýtt
gildi: verslun og við-
skipti, matur og veit-
ingahús, skemmtanir
og dægradvöl. I næst-
síðasta kaflanum fer
höfúndurinn með ferðalanginn í
þrjár dagsferðir. Einni er heitið til
Hróarskeldu, annarrar til Friðriks-
borgarhallar og þeirri þriðju tO
Krónborgarkastala. Loks eru svo
ýmsar gagnlegar upplýsingar fyrir
ferðamenn, svo sem um lögreglu,
lækna, sendiráð o.fl.
Mikið er af myndum og kortum í
bókinni. Hún er einkar handhæg til
uppflettinga og ekki stærri í snið-
um en svo að vel má stinga henni í
vasa á ferðalagi. Hér er því kominn
fróður og skemmtilegur leiðsögu-
maður, sem gott er og gagnlegt að
eiga samfylgd með.
Sigurjón Björnsson
Tryggvi Gíslason
Upp á líf og dauða
BIJÐIR á Snæfellsnesi eru sögu-
svið nýrrar bókar Þorgríms Þrá-
inssonar, Nóttin lifnar við. Fjórir
unglingar fara þangað í útilegu
en hafa bækistöð hjá skyldfólki
aðalsögupersónunnar, sem býr á
Búðum. Það er verslunarmanna-
helgi og margt fólk en ungling-
arnir eru Iengur og þá fer ýmis-
legt dularfullt að gerast í kring-
um þá sem þeir reyna að komast
til botns í. Þjóðsagan um Axlar-
Björn og mannshvörf á Nesinu
vekja áhuga unglinganna.
Skyndilega er útilegan orðin bar-
átta upp á líf og dauða.
Hvernig þekkirþú aðstæður á
Búðum?
„Ég var f sveit á Staðastað á
Snæfellsnesi í rúman áratug og
svæðið er mér því mjög hugleik-
ið. Hvort sem það eru fjöliin,
fjaran, bæirnir eða fólkið. Sem
krakki heyrði ég töluvert talað
um Axlar-Björn og ákveðinn at-
burður tengdur honum kveikti
hjá mér vissan ótta. Ég fer að
Búðum nokkrum sinnum á
hverju ári og í sumar var ég vit-
anlega alltaf með söguna í huga.
Ég þorði reyndar ekki nema tvo
metra inn í Búðahelli, þar sem
sögupersónurnar lenda í háska,
en bæti vonandi úr því að ári.
Hver veit nema lesendur bókar-
innar, sem fara að Búðum, upp-
lifi staðinn öðruvísi en ella,“ seg-
ir Þorgrímur.
Hvað leggur þú áherslu á þeg-
ar þú skrifar um unglinga?
„Ég tel mikilvægt að unglingar
geti sett sig í spor sögupersóna
sem eru í öðrum aðstæðum en
þeir lifa og hrærast í. Mörgum
þykir eflaust gaman að lesa um
sitt eigið umhverfí en ég hef kos-
ið að hrífa þau með mér inn í
framandi aðstæður og sérkenni-
lega atburði. Síðan er þeirra að
meta hvort sé áhugaverðara.
Þótt alvarlegur undirtónn sé í
bókinni og óvæntur endir finnst
mér ekki síður gaman að kitla
hláturtaugarnar. Framan af er
ákveðinn léttleiki í sögunni en
síðar á hann ekki við. Kannski
má segja að endirinn bijóti hefð-
ina en það er af hinu góða. Mér
finnst mikilvægara að skilja les-
andann eftir með einhverjar
spurningar ósvaraðar í stað þess
að færa honum allt á silfurfati.
Mig grunar að það verði ekki all-
ir sáttir við sögulokin en þetta er
minn vilji. Lífið er ekki tóm gleði
og hver veit nema þessi endir
veki einhverja til umhugsunar
um lífið og tilveruna. Og mikil-
vægi þess að njóta augnabliks-
ins,“ segir Þorgrímur að lokum.
Handahreyfingar Sævars voru
snöggar en þegar komið var
að Andreu gerðist hið
óvænta. Henni skrikaði fótur með
þeim afleiðingum að hún rann ofan í
gi'öfina án þess að geta nokkra björg
sér veitt. Gabríel fólnaði og rak upp
lágt vein. Manuela stirðnaði. Sævar
reyndi að grípa í Andreu en náði
Þorgrímur Þráinsson
ekki taki á henni. Hún fylitist skelf-
ingu þegar hún lenti ofan á kistunni,
æpti af öllum lífs og sálar kröftum og
ætlaði að klifra upp í snatri. Augun
loguðu af angist. Annar fóturinn
hafði skorðast fastur við hlið kist-
unnar og þegai' hún reyndi að klóra
sig upp hrundi yfír hana mold. Þeir,
sem voru ekki famir úr kirkjugarð-
inum, sneru við þegar þeir heyrðu
óhljóðin. Gabríel gat ekki hugsað sér
að stökkva niður á kistu afa síns til
að losa Andreu og Sævai’ reyndi ár-
angurslaust að toga í hana. Hann
lagðist flatur til að eiga síður á hættu
að fara sömu leið og hún.
Ur Nóttin lifnar við
Fjölbreytt
ævintýri
Reuters
Grassófi í
Weimar
SVISSNESKI listamaðurinn Dani-
el Spörri er höfundurinn að þess-
um grassófa, sem ber yfirskriftina
„Ekki ganga á grasinu". Sófinn
náttúruvæni er í garði við „Villa
Haar“ í Weimar í Þýzkalandi.
„Listagarðurinn" verður meðal
þess sem verður á dagskránni á
næsta ári, þegar borgin ber titil-
inn „Menningarborg Evrópu“.
BÆKUR
It a r n a h ó k
SEX ÆVINTÝRI
eftir Áslaugu Jónsdóttur
Mál og menning, Reykjavík, 1998
NAFN bókarinnar, Sex ævin-
týri, segir ekki margt annað en að
í henni séu einmitt sex ævintýri en
ef vandlega er að gáð segir það
nokkuð til um innihaldið. Bókin er
nefnilega látlaus eins og nafnið. I
henni eni sagðar sögur af ein-
manaleikanum og mönnum sem
hafa misgaman af að elda í söng-
elskum potti, af snobbuðum trefli
og öðram gráum og lúnum, af
galdanorn að raða töfrapúsluspili
og lítilli stúlku sem bræðir úrillt
hjarta í risa. I lokin er síðan jóla-
saga af drambsamri klukku og lít-
illátu grenitré.
Sögurnar eru óiíkar innbyi'ðis,
sumar era ljúfar og renna áfram
áreynslulaust en aðrar era þandar
spennu. Þær eru skemmtilegar af-
lestrar og þær vekja mann til um-
hugsunar um mannlegt eðli og
breytni. Það er þó ekki víst að það
hafi verið tilgangur höfundar og
ekki ólíklegt að hann hafi frekar
skrifað þær af hreinræktaðri frá-
sagnargleði. Síðasta sagan er sér-
lega góð og satt að segja greip
undirrituð andann á lofti í sögulok,
svo óvænt eru þau.
Aslaug myndskreytii' sögurnar
sjálf með afar fallegum klippi-
myndum. Og hún lætur ekki þar
við sitja, því hún brýtur bókina
einnig um.
Sex ævintýri er eiguleg bók
sem gott er að grípa til og lesa
upp úr fyrir börn. Svo er tilvalið
að spjalla um sögurnar og örlög
söguhetjanna að lestrinum lokn-
um.
María Hrönn Gunnarsdóttir
Heimþrá tröllastráks
BÆKUR
Baniabók
TÁR ÚR STEINI
eftir Sveinbjörn I. Baldvinsson, Anna
Vilborg Gunnarsdóttir myndskreytti.
Mál og menning, Reykjavík, 1998.
KVIKMYND Hilmars Oddsson-
ar, Tár úr steini, vakti verðskuldaða
athygli þegar hún var frumsýnd á
sínum tíma. I kvikmyndinni gefur
Jón Leifs dóttur sinni Líf fiðlu og
þar sem þau ganga heim í gegnum
skóginn, með hijóðfærið, segir Jón
sögu af litlum tröllastrák. Atriðið er
listavel gert og sagan spennandi og
harmræn í túikun Þrastar Leós
Gunnarssonar. Nú er sagan, sem
kvikmyndin dregur nafn sitt af,
komin út á fallegri bók. Höfundur-
inn er auðvitað sá sami, Sveinbjörn
I. Baldvinsson, en það er Anna Vil-
borg Gunnarsdóttir sem mynd-
skreytir.
Sagan af tröilastráknum, sem var
haldinn svo mikilli útþrá að hann
stalst að heiman eina nóttina, er
tregafull en um leið yndisleg. Und-
irrituð undrast ekki að hún skildi
enda á bók. Hún er byggð á þjóð-
tránni um að tröll verði að steinum
þegar sólin skín á þau og það verða
einmitt örlög söguhetjunnar úr
tröllheimum. Trölladrengurinn
fyllist sorg þegar hann gerir sér
gi-ein fyrir örlögum sínum og lítið
tár hrynur af vanga hans í þann
mund sem fyrsti sólargeislinn
vermir kollinn. Þá hafði honum tek-
ist að sjá yfir allan heiminn og svala
brennandi forvitninni.
Utan um söguna af tröllastrákn-
um er saga af öðram strák, mennsk-
um. Pabbi hans gefur honum litla
gjöf en þó svo stóra, tár úr steini.
Hann gefur honum veganesti, sem
aldrei gengur á, sama hvert lífið
leiðir hann, vegna þess að „Inni í
þessu eina tári er fólgin öll þrá
tröllastráksins eftir því að komast
heim í hellinn til pabba og mömmu
og þess vegna mun sá sem á það,
alltaf rata heim til sín,“ eins og seg-
ir undir bókarlok.
Tár úr steini er vel skrifuð bók og
fallega myndskreytt. Stíllinn er lát-
laus og lýsingarorð yfirleitt vel valin
og oft svo skemmtileg að eftirtekt
vekur. Náttúra landsins lifnar við
og puntstráin hlusta, hrossagaukur
leikur á fiðlu og sumardagurinn
fyrsti með sólrjóðar kinnar fer í
sparifötunum inn í myndaalbúm. Og
klettadrangar fara að lokum heim
til sín.
María Hrönn Gunnarsdóttir