Morgunblaðið - 13.04.1999, Blaðsíða 39

38 ÞRIÐJUDAGUR 13. APRÍL 1999
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 13. APRÍL 1999 39*
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HARÐSTJORAR
OG FÓLKIÐ
FRÉTTUM og umræðum um stríðsátökin í Júgóslavíu og
Kosovo sérstaklega hafa spjótin beinzt mjög að Serbum
og segja má, að serbneska þjóðin liggi undir fordæmingu
umheimsins vegna þeirra atburða, sem gerzt hafa í fyrrum
lýðveldum Júgóslavíu bæði nú og á undanförnum árum.
Þetta er ósanngjarnt vegna þess, að í þessum efnum verður
að gera greinarmun á fólkinu sjálfu og þeim harðstjórum,
sem í krafti hers og lögreglu hafa öll undirtök í landinu.
Milosevic er afsprengi kommúnískrar harðstjórnar í
Júgóslavíu. Þótt Tító nyti hylli á Vesturlöndum vegna þess,
að hann stóð upp í hárinu á Stalín má ekki gleyma því að
Tító og nokkrir félagar hans stjórnuðu Júgóslavíu með ein-
ræði og kúgun og beittu til þess bæði her og lögreglu. Þegar
Djilas, einn af nánustu samstarfsmönnum Títós hóf gagn-
rýni á stjórnarhætti hans, var hann dæmdur til fangelsis-
vistar og var í fangelsi í 9 ár og bjó í útlegð og einangrun í
Belgrad það sem eftir var ævinnar. Milosevic er arftaki
þessara manna. Þess vegna má halda því fram, að kommún-
ísk einræðisstjórn sé enn til staðar í Júgóslavíu.
Hinar ólíku þjóðir og þjóðarbrot á Balkanskaga hafa búið
saman í sæmilegri sátt um árabil. Venjulegt fólk vill lifa
þannig. Það þarf eitthvað óvenjulegt að gerast til þess að
það breyti um svip og tón. Milosevie og samherjar hans hafa
beitt öllu áróðursafli ríkisstjórnar og fjölmiðla til þess að
kynda undir hatur og úlfúð á milli þessara þjóðarbrota. Þeir
hafa búið til hatursfullt andrúmsloft, sem ekki var til staðar.
Hið sama gerðu nazistar í Þýzkalandi. Þeir bjuggu til hat-
ur í garð gyðinga, sem ekki var til staðar í Þýzkalandi í
þeim mæli, þótt þar kunni að hafa verið jarðvegur fyrir slík-
an áróður gegn gyðingum vegna áhrifa þeirra í viðskipta- og
menningarlífi á fyrri hluta aldarinnar. Hið sama gerðu
kommúnistar í Sovétríkjunum, sem framan af valdatíma
sínum bjuggu til hatur í garð andstæðinga sinna með gífur-
legum áróðri, þar sem engar aðrar skoðanir fengu að koma
fram. Eftir því sem leið á valdatíma þeirra notuðu þeir út-
hugsaðri aðferðir en þær byggðust á að búa til „andrúmsloft
morðs“ í kringum andstæðinga sína, eins og Vladimir
Búkovskí lýsti í eftirminnilegri heimsókn til Islands fyrr á
árum. Þá þurfti ekki lengur að drepa þá með köldu blóði
heldur dugði með þessum hætti að einangra þá í eigin landi.
Ef tekst að einangra ríki eins og nazistum tókst og eins
og kommúnistum tókst og halda síðan uppi linnulausum
áróðri og útiloka öll önnur sjónarmið hefur reynslan sýnt,
að það er hægt að heilaþvo heilar þjóðir. Það hefur tekizt í
Júgóslavíu alveg eins og það tókst í Þýzkalandi og Sovét-
ríkjunum á sínum tíma.
Hinum almenna borgara í Sovétríkjunum var ekki
kennt um ógnarstjórn Stalíns. Það var einræðisherrann
sjálfur, lögregluveldi hans og Rauði herinn, sem báru þá
ábyrgð. Hinum almenna borgara í Þýzkalandi var ekki
kennt um ofbeldi nazista. Hitler og samherjar hans báru
ábyrgð á því, þótt eftir stríð hafi að vísu hafizt umræður um
það, hvort hugsanlegt væri að almenningur hafi ekkert vit-
að um hvað var að gerast.
í þessu ljósi er nauðsynlegt að skoða atburðina í Jú-
góslavíu. Flóttamennirnir frá Kosovo, sem hingað eru
komnir hafa lýst því hvernig friðsamir nágrannar hafi
breytzt í grimmdarlega lögreglumenn, eftir að búið var að
kalla þá til starfa í lögreglu Serba. Hvað veldur slíkri breyt-
ingu? Eru þessir menn hræddir um eigið líf?
Það er nauðsynlegt að íhuga þessi mál vel. Fordæming
þjóða heims á ekki að beinast að serbnesku þjóðinni sem
slíkri. Hún á með réttu að beinast að þeim mönnum, sem í
krafti vopna og kúgunar hafa hrifsað til sín völdin og beita
þeim á þennan veg. Harðstjórarnir í Júgóslavíu munu ekki
sigra í þessum átökum. Þeir eru þvert á móti dæmdir til að
tapa. Og það á að láta þá sæta ábyrgð vegna þeirra voða-
verka, sem þeir hafa látið annað fólk fremja í sínu nafni.
Aðildarríki Atlantshafsbandalagsins eiga ekkert sökótt við
serbnesku þjóðina. En þau eiga ýmislegt vantalað við Milos-
evic og liðsmenn hans.
Það er nauðsynieg forsenda fyrir því að skapa frið á
Balkanskaga um langa framtíð að gera þennan greinarmun
á. Hinn almenni borgari í Serbíu hefur ekki áhuga á stríði.
Hann hefur áhuga á að fá að lifa í friði. Það á við um allt
fólk, hvar sem það býr. Sagan sýnir að það er alltaf lítill
minnihluti, sem ræður ferðinni þegar efnt er til stríðsátaka.
Qrlof húsmæðra lögbundið í nær 40 ár
Tímaskekkja
eða sjálfsögð
réttíndi?
FRÁ orlofsferð á vegum orlofsnefndar Reykjavíkur.
Mikil hreyfing á fasteignamarkaði
Fara þarf aftur
fyrir 1976 til að
fínna lfkt ástand
Orlof húsmæðra hefur
verið við lýði í nærfellt
40 ár en raddir eru uppi
um að það beri að af-
nema. Geir Svansson
kynnti sér þessi réttindi
sem voru í upphafi hugs-
uð sem viðurkenning á
heimilisstörfum.
ORLOF húsmæðra sem þótti
réttlætismál þegar það
kom til framkvæmda fyrir
um 40 árum, hefur lengi
verið umdeilt. Ýmsir halda því fram
að fyrirbærið sé úrelt og að í mörgum
tilfellum sé um að ræða munað sem
efnaðar konur nýti sér, til dæmis til
niðurgreiddra utanlandsferða. Verj-
endur orlofsins telja hins vegar að að-
stæður kvenna hafi ekki breyst að því
marki að ástæða sé til að afnema það.
Fyrstu lög um orlof húsmæðra
voru samþykkt á Alþingi árið 1960 en
endurskoðuð 1972. Tilgangur þeirra
var að lögfesta viðurkenningu á þjóð-
félagslegu mikilvægi ólaunaðra starfa
sem unnin eru á heimili. Með því
fengju húsmæður sömu réttindi og
aðrir launþegar í landinu. En rétt til
orlofsins hefur „sérhver kona, sem
veitir eða hefur veitt heimili forstöðu,
án launagreiðslu íyrir það starf‘, eins
og segir í 6. grein laganna.
Sveitarstjórnir greiða
árvissa upphæð
Með setningu laganna var ríki
skuldbundið til að greiða árlega upp-
hæð fyrir hverja húsmóður í landinu.
Við endurskoðun 1975 var þetta
ákvæði laganna fellt út og þar með
ríkisframlag á fjárlögum. Sveitarsjóð-
ir skyldu framvegis gi'eiða til orlofs
húsmæðra.
Árið 1978 var þessu breytt í þá
veiu að sveitarsjóðum bæri upp frá
því að greiða árlega upphæð fyrir
hvern íbúa sveitarfélagsins til að
standa straum af kostnaði við orlof
húsmæðra. Mestu skipti þó að fjár-
hæðin skyldi taka breytingum eftir
vísitölu framfærslukostnaðar. Sveit-
arstjórnum er enn skylt að greiða or-
lofsnefnd viðkomandi orlofssvæðis
umrætt framlag fyrir 15. maí á hverju
ári.
Þannig var heildarframlag Reykja-
víkurborgar til orlofsnefndar borgar-
innar 4.597.968 krónur fyrir árið
1998, samkvæmt upplýsingum sem
fengust hjá Gísla Ragnari Pétursson
fulltrúa í fjármála- og rekstrardeild
félagsþjónustusviðs Reykjavíkur-
borgar. Greiddar voru 43,60 krónur
fyrir hvern íbúa sveitarfélagsins en
miðað var við íbúafjölda 1. desember
1996 og ft'amfærsluvísitölu eins og
hún var 1. febrúar 1997.
Allar konur eiga rétt
á orlofí húsmæðra
Orlof húsmæðra á sér nokkra for-
sögu en árið 1935 byrjaði Mæðra-
styrksnefnd Reykjavíkur að reka
sumarheimili fyrir mæður og börn.
Katrín Pálsdóttir, formaður Mæðra-
félagsins, fór fram á orlof fyrir hús-
mæður í grein sem hún skrifaði 1944
en orlof fyrir almenna launþega hafði
verið lögfest árið á undan. Fyrsta rík-
isstyrkta orlof húsmæðra kom til
framkvæmda árið 1958. Þáverandi fé-
lagsmálaráðherra, Hannibal Valdi-
marsson, hafði tekið upp fjárveitingu
„til orlofs og sumardvalar húsmæðra
frá barnmörgum heimilum".
Eftir lögunum er landinu skipt í
orlofssvæði að tilhlutan Kvenfélaga-
sambands Islands og kjósa héraðs-
sambönd KI orlofsnefndir fyrir
svæðin, hver í sínu umdæmi. Hús-
mæður sækja síðan um til orlofs-
nefnda. Það geta allar konur gert,
hvort sem þær vinna launuð störf ut-
an heimilis eða ekki. í lögunum er
ennfremur ákvæði sem túlka má
þannig að réttur til húsmæðraorlofs
skerðist ekki þótt þegið sé orlof
vegna annarrar launavinnu.
Nátttröll misheppnaðrar
efnahagsstefnu?
í nýlegi'i grein í Morgunblaðinu
líkti Þórarinn V. Þórarinsson, stjórn-
arformaður Landssímans og fram-
kvæmdastjóri Vinnuveitendasam-
bandsins, orlofsferðum húsmæðra,
ásamt sjómannaafslætti, við minnis-
varða um „misheppnaða efnahags-
stefnu sjötta áratugarins, nátttröll
sem dagað hefur uppi af athugunar-
eða dugleysi stjórnmálamanna“. Þó
að Þórarinn viðurkenni að hvort
tveggja kunni að hafa átt rétt á sér á
sínum tíma kveður hann forsendurn-
ar ;,löngu á bak og burt“.
I ræðu sem Steinunn Finnboga-
dóttir hélt á ráðstefnu á vegum lands-
nefndar orlofs húsmæðra, hinn 10.
nóvember 1985 taldi hún að orlofið
héldi enn gildi sínu, þrátt fyrir aukna
útivinnu kvenna, vegna þess hve
margar húsmæður vinna „heimilis-
störfin að auki og hafa þannig tvöfalt
vinnuálag".
Þeir sem eru á móti orlofi hús-
mæðra telja það skekkju á líkum
forsendum, að þjóðfélagið sé gjör-
breytt frá því sem var þegar lögin
voru sett. Bæði kynin vinni úti og
karlar taki nú þátt í störfum heimil-
isins. Þó að fáum detti í hug að halda
því fram að karlar taki núorðið
,jafnan“ þátt í téðum störfum er víst
að til eru „húsfeður“ með rentu en
þeir hafa hins vegar ekki rétt á sam-
bærilegu orlofi.
Enn full þörf á orlofinu
Dröfn Farestveit, formaður orlofs-
nefndar húsmæðra í Reykjavík, er
þeirrar skoðunar að breytingar hafi
orðið og að þvl komi að orlof hús-
mæðra verði lagt af. Það sé hins veg-
ar fráleitt tímabært. „Það er ennþá
full þörf á orlofinu. Ég gæti ímyndað
mér að innan tíu ára yrði tímabært að
breyta þessu vegna breyttra þjóðfé-
Iagsaðsta->ðna.“
Astæðuna fyrir þessu segir Dröfn
þá að enn sé til hópur kvenna í þjóðfé-
laginu sem vinni ekki og hafi ekki
unnið utan heimilis og njóti því ekki
orlofs af neinu tagi. „í þessum hópi
eru konur sem nú eru milli sextugs og
sjötugs og þær eru í meirihluta þeirra
sem nýta sér orlofið.“
Orlofið sem konum gefst kostur á
eru ferðir innanland og utan sem eru
yfirleitt frá tveimur og upp í tíu daga
langar. Orlofsnefndin í Reykjavík
býður t.a.m. í sumar upp á fjórar
ferðir innanlands en þrjár til útlanda.
Ferðirnar eru niðurgreiddar en sem
dæmi um verð má nefna að vikuferð á
Hvanneyri kostar 12.000 krónur en
tíu daga ferð til Portúgal 44.900 krón-
ur fyrir einstaka konu.
Mestmegnis eldri konur
Að sögn Drafnar eru það mest-
megnis eldri konur sem fara í ferðirn-
ar. „Það má segja að þær séu svona á
bilinu 55 til 92, sem er sú elsta sem
hefur slegist með í för. Þær sem hafa
komist á bragðið vilja gjarnan koma
aftur. Flestar okkar ferðir núna eru
fullar en í hverjum hópi eru 40-45
konur.“ Hún kannast ekki við að ferð-
irnar sæki einkum heldri konur, eins
og haldið hefur verið fram.
Dröfn segir allt starf í kringum or-
lofsnefndir unnið í sjálfboðavinnu.
Kostnaði öllum er haldið í lágmarki
og ferðir eru farnar á vorin og
snemmsumars, utan háannatíma.
„Boðið er upp á einhverja líkams-
rækt á hverjum degi og á kvöldvökur
með heimatilbúnum atriðum," segir
Dröfn.
Dröfn minnir á að í fyrra þegar upp
hafi komið kröfur um að leggja orlof
húsmæðra niður hafi verið efnt til
undirskriftasöfnunar. „Á mjög
skömmum tíma söfnuðust 6.000 und-
irskriftir í Reykjavík og það voru
jafnt karlmenn sem konur sem skrif-
uðu undir það,“ segir Dröfn. „Orlofs-
ferðir húsmæðra eru ótrúlega gefandi
og að okkar mati, sem höfum verið að
vinna við þetta, þá væri það sorgleg
tímaskekkja að leggja orlof hús-
mæðra niður á þessari stundu."
Fasteignasalar telja að
verðhækkun frá áramót-
um sé um 10%.
Pétur Gunnarsson ræddi
við nokkra fasteignasala
og kom m.a. fram í máli
þeirra að áður óseljan-
legar eignir seldust nú
oft án erfiðleika.
MJÖG mikil hreyfing er á
fasteignamarkaði um þess-
ar mundir og eftirspurn
svo mikil að algengt er að
ekki þurfi að auglýsa eignir til þess að
þær seljist, jafnvel yfir ásettu verði.
Runólfur Gunnlaugsson, fasteignasali
á Höfða, segir að í greininni tali menn
um að fara þurfi aftur fyrh' árið 1976
til að finna samanburðarhæft ástand
við það sem nú ríkir.
Fasteignasalar telja að verðhækkun
frá áramótum sé um 10% á góðum
eignum, sums staðar meúa en það.
Fyrir um ári hafi verið algengt að
5-+00 eignir væru á söluskrá hjá
stærri fasteignasölum en nú þyki gott
að hafa um 200 eignir á skrá.
Lóðaskortur í höfuðborg?
„Það er almenn velsæld, aukið
framboð á lánsfé og síðast en ekki síst
flutningur fólks til höfuðborgarsvæðis-
ins,“ segir Ingólfur Gissurarson, fast-
eignasali hjá Valhöll, spurður um skýr-
ingar á mikilli sölu. Hann segir einnig
að þess sé nú farið að gæta að minna
framboð sé á nýbyggingum en var í
fyrra og segist ekki frá því að áhrifa
lóðaskorts í höfuðborginni sé farið að
gæta. Einkum skorti á venjulegar íjöl-
býlishúsaíbúðir í nýjum húsum en hins
vegar sé talsvert framboð á nýjum,
glæsilegum og dýrum fjölbýlishúsum.
Góðai' eignh' seljast einatt yfir ásettu
verði og í öllu falli er söluverð nú mjög
nálægt ásettu verði, segir Franz
Jezorski, fasteignasali hjá Hóli. Hann
segir að fyi'h' nokkrum árum hafi eignir
yfir 170 fermetra lítið hreyfst en nú sé
komin mikil hreyfing á 2-300 fermetra
hús og eignir sem erfitt hafi verið að
selja fyrh' nokki-um misserum rjúki út.
Áðrh' viðmælendur taka undir það
að söluverð sé yfirleitt nálægt ásettu
verði og stundum myndist uppboðs-
stemmning um einstakar eignir.
Þá sé ekki óalgengt að eignir sem
áður þurfti að auglýsa í 10-20 skipti
fari nú eftir fyi’stu auglýsingu. „Það er
enginn kostnaður fyrir seljendur við
söluna miðað við það sem var fyrir
ekki löngu,“ segir Franz.
Efth- sem áður er eftirspurnin mest
og verðið hæst í eftirsóttustu hverfun-
um, t.d. vesturbæ, Hlíðum og ákveðn-
um stöðum í austurbæ, svo og í Smára-
hvammslandi, á Seltjarnarnesi og í
Garðabæ. „Andstæðurnar hafa skerpst,
kostir og gallar ákveðinna hverfa og
innan ákveðinna hverfa,“ segir Ingólfur
en segir að jafnvel í hverfunum þar sem
tugir íbúða hafi verið á skrá misserum
saman sé salan nú mun betri en áður.
Uppsöfnuð hækkunarþörf
„Það ber að líta á það að fasteigna-
verð hafði nánast ekkert hækkað allan
þennan áratug. Hækkunin sem hefur
orðið er vegna uppsafnaðrar hækkun-
arþarfar frá árunum 1995-1996,“ sagði
Ingólfur. Hann sagði að aukið framboð
á lánsfé og hærra lánshlutfall en áður
hefði haft þau áhrif að fjölga kaupend-
um en einnig hefði fólk einfaldlega
meiri peninga milli handanna en áður.
Hann kvaðst þó telja að enn mætti
hækka lánshlutfallið. Ungt fólk sem
kaupir sína fyrstu íbúð taki einatt um *
90% lán, þá að hluta til með sjálf-
skuldaábyrgðum eða gegn veði í eign-
um foreldra. I nágrannalöndum sé
hins vegar lánshlutfall við veðsetningu
eigna víða um 85-90%.
Áður óseljanlegar eignir
seljast auðveldlega
„Ég er búinn að vera í þessu í 10 ár
og man ekki eftir annarri eins eftir-
spurn og núna. Það selst allur
andsk...,“ sagði Runólfur Gunnlaugs-
son, fasteignasali á Höfða. „Eignir sem
voru taldar óseljanlegar í kreppunni
fara nú eftir 2-3 auglýsingar. Vikulega
koma upp dæmi þar sem menn eru að
berjast um ákveðna eign og fara um og
yfir ásett verð til að ná í réttu eignina.“
Ingólfur Gissurarson segh' að fast-
eignasalar telji yfirleitt að þessi þróun
hafi nú náð hámarki og Franz tekur í
sama streng en Runólfur Gunnlaugs-
son býst við áframhaldandi hækkunum
út þetta ár og segir að staðan nú sé
enn til marks um að hækkanir og
lækkanir á fasteignamai'kaði séu á eft-
ir almennum hagsveiflum hér á landi.
Þó minnir Ingólfur á að þróunin næstu
misseri muni m.a. ráðast af því hvernig
staðið verði að skipulagningu og lóða-
framboði á Arnarneslandinu, sem Jón
Ólafsson keypti um ái'amótin.
Rétti tíminn til að minnka við sig
Franz Jezorski segir áberandi hve
mikil breyting hafi orðið frá kaupenda-
markaði í átt að seljendamarkaði á -
skömmum tíma. ,Aður gat fólk boðið í
eignir niður úr öllu valdi en nú þakka
menn fyrir að fá eignir á ásettu verði.
Það er mjög mikil spenna á öllum svið-
um á þessum markaði. Eignir á bestu
stöðum þarf varla að auglýsa lengur;
þegai’ þær koma inn er hringt í kaup-
endur eftir lista og menn finna kaup-
endui' um leið. Það er mikið innstreymi
á eignum loksins núna, t.d. er eldra fólk
að átta sig á því að stóru eignimar, sem
ekki vai' hægt að selja á árum áður en
nú hægt að selja á góðu verði og þetta
er rétti tíminn til að minnka við sig.“
Fasteignasalamh- era sammála um -
að aukið framboð á lánsfé greiði fyrir
því ástandi sem nú er á markaðnum.
Runólfur segir þó að félagsleg viðbótar-
lán valdi ekki teljandi eftirspum á
markaðnum en íbúðalán Landsbankans
séu greinilega samkeppnisfær við
íbúðalánasjóð. Hins vegar telur hann
að reglur um greiðslumat vinni gegn
því að fólk reisi sér hurðarás um öxT*
þrátt fyrir mikið íramboð á peningum.
Birkir Rúnar Gunnarsson hyggst ljúka námi við Yale Háskóla á þremur og hálfu ári
Hyggst taka frí frá Yale til
að synda á Olympíuleikum
Birkir Rúnar Gunnarsson, 21 árs
blindur stúdent, hóf nám við Yale Há-
skóla í Bandaríkjunum síðastliðið
haust. Örlygur Steinn Sigurjónsson
ræddi við Birki um námsframvinduna
og framtíðaráformin.
BIRKIR Rúnar Gunnarsson lýkur fyrsta skóla-
ári sínu í Yale 10. maí nk. er hann þreytir sitt
síðasta próf. Hann er væntanlegur til Islands
fljótlega að því Ioknu, en í fyrravetur stund-
aði Birkir nám í tölvunarfræði við Háskóla fslands.
Þó svo að Birkir sé blindur lætur hann það ekki aftra
sér og er auk þess að vera duglegur námsmaður er
hann góður sundmaður og áhugamaður um tónlist.
Hann samdi nýlega tónlist við söngleik ásamt öðrum
og er meðal annars trommuleikari í lúðrasveit í Yale.
Birkir stundar fornám á fyrsta ári, þar sem skylt er
að taka tvær námsgreinar úr öllum flokkum náms-
greina sem kenndar eru við skólann áður en valin er
aðalnámsgrein. Á þessu ári reiknar Birkir með að
Ijúka 13 námseiningum af 36 á fyrsta ári, sem hann
telur nokkuð gott.
„Ég stefni á að taka B.Sc.-próf í tölvunar- og hag-
fræði,“ segir Birkir um nám sitt að loknu skyldunám-
inu. Hann segist þó óviss um framtíðina þar sem ekki
sé enn víst hvort honum takist að fjármagna næsta
skólaár.
„Ég veit ekkert um framtíðina og ég bíð eftir svari
frá ríkisstjórninni um hvort hún styrki mig á næsta
ári,“ segir hann. Auk ríkisstjórnarinnar veittu fyrir-
tæki, sjóðir og sveitarfélög Birki námsstyrk í fyrra og
einnig hefur liann notað námslán sín í vetur.
„Skólagjöldin eru ævintýralega há en með áfram-
haldandi styrkjum auk fullra námslána ætti ég að
geta náð endum saman og þetta er eina leiðin sem ég
sé í bili til að geta lokið námi á háskólastigi."
Ákveðin vandamál í upphafi
Um gengi sitt í náminu segir Birkir að í upphafi
hafi komið upp ákveðin vandamál varðandi tölvu-
tæknina, sem hafi seinkað sér um einn mánuð. Það
kom þó ekki að sök þar sem honum tókst að vinna upp
glataðan tíma og lauk fjórum námskeiðum á tveim
mánuðum í stað þriggja mánaða.
„Ég bjóst alveg við því að upp kæmu einhver tækni-
vandamál og ég var ekki búinn að setja upp minn eig-
in tölvubúnað fyrr en í byrjun október og svo þurfti
ég að klára Ijögur námskeið á tveimur mánuðum í
stað þriggja því ég vann enga heimavinnu fyrsta mán-
uðinn. Eftir áramót, tók ég sex námsgreinar svo ég
gæti klárað eins mikið og ég gæti til að geta tekið mér
hálft ár í frí seinna. En þetta er búið að vera gaman,“
segir Birkir.
En hvernig er aðstaðan fyrir blinda i Yale Háskól-
anum?
„Hér er skrifstofa sem hefur yfirumsjón með fötluð-
um nemendum og það er treyst mikið á að nemend-
urnir eigi sjálfir frumkvæði að því að koma á skrif-
stofuna og geri grein fyrir sérþörfum sínum. I skólan-
um er fólk á launaskrá við að aðstoða blinda nemend-
ur, eins og lesarar, aðstoðar- og leiðsögumenn og
slíkt. Skrifstofan sér um að útvega námsbækur, sem
hún hefur reyndar staðið sig nokkuð vel í og sér um
að hjálpa til við samskiptin við kennarana."
Kennararnir að mestu hjálplegir
Að sögn Birkis eru flestir kennararnir vel meðvit-
andi um að þeir þurfi að eiga samskipti við fatlaða
nemendur og segir hann að þeir hafi verið að mestu
hjálplegir.
„Aðalmunurinn hér og í Háskóla íslands liggur í því
að prófessorunum hérna er borgað fyrir átta tíma
vinnu dag hvern þannig að maður getur náð í þá fyrir
utan kennslustundirnar. Heima eru kennararnir oft
að vinna lijá tölvufyrirtækjum og maður nær aldrei að
seljast niður með þeim þar sem þeir þurfa að hverfa
til annarra starfa um leið og fyrirlestrinum lýkur, sem
er svo sem skiljanlegt þar sem launin eru margfalt
hærri á fýrirtækjamarkaðnum heldur en í kennslunni.
Það eina sem maður þarf er oft ekki nema að setjast
niður með kennara sínum í klukkustund og skipu-
leggja hvernig heimavinnu er skilað eða gera honum
grein fyrir að maður þurfi annað snið á verkefnum
Morgunblaðið/Árni Sæberg
BIRKIR segir að í Yale Háskóla sé treyst á að fatl-
aðir nemendur hafi sjálfir frumkvæði að því að gera
grein fyrir sérþörfum sínum, en þar er rekin skrif-
stofa sem sér um aðstoð við fatlaða nemendur.
Myndin var tekin áður en Birkir hélt utan til náms.
eða að fá verkefnin t.d. með þriggja daga fyrirvara,"
tekur Birkir sem dæmi.
Mjög menningarlega sinnað fólk
Fyrir utan nám sitt er Birkir á kafi í félagslífi skól-
ans sem hann segir vera mjög öflugt og áhugavert,
enda er það vel skipulagt.
„Þetta er mjög menningarlega sinnað fólk og það
má reikna með að það séu sýningar af hvers kyns tagi
um hveija helgi á vegum hinna ýmsu deilda skólans.
Auk þess eru tónleikar haldnir mjög oft, leikrit sett
upp og söngleikir sýndir, þá sem hluti af lokaverkefn-
um útskriftarnema í leiklist og tónlist."
Heimavistinni í Yale er skipt í tólf byggingar þar
sem 5.700 nemendur, sem eru í B.Sc.-námi búa og seg-
J_
ir Birkir að innan hverrar byggingar sé mjög sterkt
félagslíf meðal þeirra tæplega 500 íbúa sem búa í
hverri byggingu. Hverjum 500 manna hópi er síðan
skipt niður í 20 manna hópa og allir nýnemar í skól-
anum eru settir undir sljórn eins útskriftarnemanda.
„Þetta er mjög vel skipulagt og maður endar á því
að tilheyra 5-10 manna hópi sem maður á eitthvað
sameiginlegt með, t.d. námið sjálft, áhugamál eða
annað.“
Þrátt fyrir þá ákvörðun sína um að taka námið eins
föstum tökum og mögulegt er, hefur Birkir gefið sér
tíma til að sinna ýmsu öðru, einkum þó tónlist. Hann
hefur ásamt öðrum verið að semja tónlist við söngleik
sem var frumsýndur laugardaginn 10. apríl.
„Þetta er mjög áhugavert og það hafa farið um 2-3
klukkustundir á dag í þessa vinnu síðastliðnar 2 vik-
ur. Það er einstakt að fá að vinna með svo hæfileika-
ríku fólki, einkum söngvurum,“ segir Birkir. Hann
hefur ennfremur leikið á trommur um árabil og er
trommuleikari 50 manna lúðrasveitar skólans.
„Það er þó meira gert vegna félagsskaparins. Við
spilum á íshokkíleikjum, körfuboltaleikjum og fót-
boltaleikjum þegar lið skólans keppa og komum líka
fram við önnur tækifæri. Við fáum einnig að ferðast
með liðum skólans til ýmissa borga í nágrenninu sem
er einnig góð tilbreyting frá daglega lífinu hér.“
Lyfti lóðum í vetur
Námsmaðurinn og tónlistarmaðurinn Birkir Rúnar
Gunnarsson verður ekki kvaddur án þess að vera
spurður að Iokum út í það hvað hann ætli sér í enn
einni sérgrein sinni sem er sundið, en hann á glæsi-
legan feril að baki sem keppnismaður í sundi fatl-
aðra.
„Ég hef verið að lyfta lóðum í vetur til að massa
mig upp og ætla að sjá til hver verður mín aðalsund-
grein á næsta ári. Það getur verið að ég fari í styttri
vegalengdir, en aðalgreinar mínar hingað til hafa
verið millivegalengdir í skriðsundi. Ég ætla að reyna
að ljúka náminu á þremur og hálfu ári og reyna að
komast á Ólympíúleika fatlaðra í Ástralíu í október
árið 2000 og taka mér frí frá námi þá önn. Ennfremur
er liugsanlegt að ég taki tvær greinar í Háskóla Is-
lands á haustönn 2000, sem ég get fengið metnar til
náms í Yale.“
Birkir kveður með þakklætisorðum til fyrirtækja
og annarra aðila sem styrktu hann til námsins í Yale
Háskóla. „Mig langar einnig að koma á framfæri
þökkum til vina ininna og íjölskyldu sem hafa alltaf
verið til staðar þegar ég hef þurft á þeim að lialda, án
þeirra hefði þetta ekki verið hægt,“ segir hann að
endingu.