Morgunblaðið - 13.04.1999, Blaðsíða 52

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 13. APRÍL 1999
__________UMRÆÐAN
Er ekki nóg
að vera göður?
FYRIR stuttu birt-
ust tvær harðorðar og
athyglisverðar greinar
um Launasjóð rithöf-
unda, eftir Eyvind P.
Eiríksson. Greinamar
vöktu mig enn á ný til
umhugsunar um frama
rithöfunda. Þessir
- '• þankar em gagnslaus-
ir að því leyti að við
spumingunum sem
vakna fást ekki ákveð-
in svör heldur verður
hugurinn ráðvilltari
eftir því sem hann
glímir lengur við þetta.
Nú finnst mér hins
vegar hafa gefíst tilefni
til að viðra þessa þanka, með örfá-
um dæmum, spurningum og loks
áskoran.
Þeir sem fylgjast grannt með bók-
menntalífi kunna að vita að ofan-
greindur Eyvindur hefur hlotið
Bókmenntaverðlaun Halldórs Lax-
ness auk þess að vera tilnefndur til
> Islensku bókmenntaverðlaunanna.
Þá vaknar þessi spuming: Hvers
vegna er Eyvindur ekki þekktur rit-
höfundur? I fyrri grein sinni minnist
Eyvindur á rithöfundinn Bjama
Bjamason sem ég efast um að stór
hluti lesenda Morgunblaðsins þekki.
Eftir að skáldsögu Bjama, Endur-
komu Maríu, hafði verið marghafn-
að af helstu forlögum landsins, og
gefín út af örlitlu fyrirtaeki á Sel-
tjamamesi, var bókin tilnefnd til Is-
lensku bókmenntaverðlaunanna.
jr Tveimur áram síðar hreppti Bjami
síðan Bókmenntaverðlaun Tómasar
Guðmundssonar. Þrátt fyrir þetta er
Bjami ekki ýkja þekktur höfundur.
Hann er t.d. minna þekktur en sum-
ir enn yngri höfundar, sem þrátt
fyrir að vera efnilegir hafa enn ekki
sent frá sér veralega gott verk. Og
ég veit m.a.s. dæmi um
ungan höfund sem er að
verða allþekktur þó að
flestum finnist hann
skrifa illa. En best að
halda ekki lengra inn á
þennan hála ís (og
nefna ekki nöfn), sú
staðreynd að bók-
menntamat er að miklu
leyti afstætt smekksat-
riði krefst nærgætni í
svona umfjöllun.
Eftir sjálfan mig
kom út smásagnasafn
hjá bókaútgáfunni
Skjaldborg árið 1995.
Bókin fékk afbragðs-
góða dóma í öllum fjöl-
miðlum. Engu að síður vakti bókin
litla athygli og höfundurinn jafn
óþekktur eftir sem áður. Nú hef ég
náð samningi við útgefanda um ann-
að smásagnasafn sem kemur út fyr-
Frami
Hvað er það, spyr
Agúst Borgþór
Sverrisson, sem ræður
frama rithöfunda í
nútímanum?
ir næstu jól. Ég veit nú þegar að
bókin mun fá góða dóma, vekja
næstum enga athygli og seljast lítið
þrátt fyrir að vera spennandi og að-
gengileg eins og síðasta smásagna-
safti mitt.
Hvað er það sem ræður frama
rithöfunda í nútímanum? Við þess-
ari spumingu hef ég ekki getað
fundið svar, en veit að það er ekki í
öllum tilfellum gæði verka, ekki rit-
Ágúst Borgþór
Sverrisson
dómar og ekki einu sinni verðlaun
og viðurkenningar. Þess í stað blas-
ir við flókið samspil ýmissa þátta,
auk tilviljana og hluti af þessu telst
með öllu óskýranlegur. Það skiptir
máli hvaða forlag gefur út höfund-
inn (lesendur virðast hafa oftrú á
sumum forlögum og fullkomna van-
trú á öðrum) og hvaða vini hann á
meðal bókmenntafólks, en þó ekki
síður íjölmiðlafólks. Gagnrýnendur
eru misjafnlega háværir og láta að
sér kveða í misjafnlega áleitnum
fjölmiðlum. Ritdómar hafa þó oft lít-
ið vægi einir og sér, önnur og óbein
umfjöllun hefur meiri áhrif, en ei-fítt
er að gera sér grein fyi-ir því hvers
vegna sífellt er fjallað um suma höf-
unda en aldrei um aðra, þegar ekki
er hægt að fínna gæðamun nema þá
þeim síðamefndu í hag.
Hér er hvorki skrifað í reiði né
verið að væna nokkum um mann-
illsku. Ég efa stórlega að meðvitað-
ur vilji haldi góðum höfundum frá
sviðsljósinu, málið er flóknara en
svo. Það er hins vegar nokkuð nöt-
urleg tilhugsun að eiga e.t.v. aldrei
eftir að njóta viðurkenningar, sama
hve vel maður gerir. Jafnvel þó
maður sé ekki svo vitlaus að treysta
á Launasjóð rithöfunda heldur hafí
náð öðram starfsframa sem vissu-
lega bitnar á afköstum í skáldskap.
Hér er þó meira í húfí en eigið
sjálf. Islenskt bókmenntafólk álítur
sig væntanlega vera sjálfstætt í
hugsun. Því tel ég til nokkurs vinn-
andi að skora á það að láta ekki
stjórnast af sjálfvirkum vana og
mötun fjölmiðla. Gagnrýnendur,
fjölmiðlafólk og almenna lesendur
hvet ég til meðvitaðrar og sjálf-
stæðrar skoðunar á bókaframboði,
enda er hún miklu skemmtilegri en
forskriftir sjálfvirkrar, en illskiljan-
legrar fjölmiðlamaskínu jólabóka-
flóðsins. Það er gott fyrir rithöf-
unda, lesendur og bókmenntirnar í
heild að góðar bækur njóti verð-
skuldaðrar viðurkenningar og sá
sem skrifar gott verk geti gengið að
viðurkenningu vísri. Er það ekki
markmið sem við viljum stefna að?
Sýnum það í verld.
Höfundur er framkvæmdastjóri og
smásagnahöfundur.
Auðlind framtíðar
VIRKJUN hugvits-
ins er auðlind framtíð-
ar. Það er gert með því
einu að auka fjárfest-
* ingar í menntun og
menningu. Loforð eru
til lítils nema þeim sé
fylgt eftir í verki og
því verður það eitt
fyrsta verkefni Sam-
fylkingarinnar að efla
menntakerfi landsins.
Samfylkingin vill auka
list- og menningarlífí
kraft með því að veita
aukið fjármagn í
greinina, enda menn-
ingar- og menntalíf
landsmanna verið
skorið við trog í tíð Sjálfstæðis- og
Framsóknarflokks.
* Menntun er
forsenda hagvaxtar
íslendingar verja litlu til mennta-
mála samífflborið við nágrannaþjóð-
ir okkar. Á meðan þær verja 7-9%
af þjóðarframleiðslu sinni til
menntamála er þetta hlutfall 5%
hérlendis. Menntun er ein helsta
forsenda hagvaxtar, enda talið að
hver króna sem varið er til fjárfest-
ingar í menntamálum skili sér
Fasteignir á Netinu
mbl.is
' —ALL.-TAfz E!TTH\/AO tJYTT
fimmfalt til baka.
Þessa staðreynd hafa
Framsóknar- og Sjálf-
stæðisflokkur snið-
gengið og menntakerfí
okkar hefur verið svelt
til tjóns á síðustu miss-
eram og góð ráð dýr.
Jafnrétti til náms er
forsenda þess að vel-
megun ríki á íslandi
og að sú velmegun nái
til allra. Jöfn tækifæri
til allra eru undirstaða
hvers veiferðarþjóðfé-
lags og því hafnar
Samfylkingin algjör-
lega hugmyndum
menntamálaráðherra
um skólagjöld, en hann hefur hald-
ið því fram á heimasíðu sinni að
eðlilegt sé að skólagjöld við Há-
skóla íslands væra um 100.000
krónur. Með því væru jafnrétti til
náms og jöfn tækifæri til allra óháð
efnahag og ytri aðstæðum að engu
höfð í einu vetfangi. Menntastefna
stjórnarflokkanna er að afvopna
Islendinga í samkeppni þjóðanna,
en flestar aðrar vestrænar þjóðir
hafa fyrir löngu áttað sig á því að
fjárfesting í mannauði er það eina
sem getur skilað þeim heilum inn í
framtíðina.
Óbætt hjá garði
Það er brýnt að nú þegar sé haf-
in markviss uppbygging í rann-
sóknarframhaldsnámi í Háskóla ís-
lands. Uppbyggingu í þessum mik-
ilvægu málum hefur ekki verið
sinnt og því hefur Háskólanum
daprast flugið í seinni tíð. Einnig
er brýnt að afnema tekjutengingu
við laun maka í Lánasjóði íslenskra
námsmanna. Á meðan svo er
Stjórnmál
Talið er, segir Björgvin
G. Signrðsson, að hver
króna sem varið er til
fjárfestingar í mennta-
málum skili sér fimm-
falt til baka.
stendur sjóðurinn ekki undir nafni
sem félagslegur jöfnunarsjóður.
Það bitnar að sama skapi mjög
hart á námsmönnum utan af landi,
sem þurfa eðlilega að leigja sér
húsnæði í Reykjavík á meðan á
námi stendur, að húsaleigubætur
koma ekki til frádráttar námslán-
um. Líkt og staðan er í dag er um
grófa mismunun að ræða og rétt-
lætismál á ferðinni.
Mjög brýnt er að efla símenntun
og fjarkennslu. En til að svo megi
verða og allir landsmenn fái notið
þarf að efla tölvukennslu í skólum
og meðal almennings og upplýs-
ingatækninni þannig beitt til hins
ýtrasta í þágu skóla og atvinnulífs.
Tölvukostur Háskóla Islands er af-
leitur eins og staðan er í dag og
tölvukostur framhaldsskólanna
langt í frá að vera viðunandi. Iðn-
og starfsnám hefur legið óbætt hjá
garði í tíð núverandi ríkisstjórnar
og auka þarf framboð á styttra
starfsnámi hið fyrsta. Allt eru
þetta brýn verkefni sem Samfylk-
ingin setur á oddinn við endurreisn
íslenska menntakerfisins.
Höfundur er frambjóðandi Samfylk-
ingarinnar á Suðurlandi.
Björgvin G.
Sigurðsson
I heljargreip-
um Karpovs
SKAK
Spánn
DOS HERMANAS
5.-18. aprfl
VLADIMIR Kramnik og Michael
Adams era efstir á Dos Hermanas-
skákmótinu þegar fimm umferðum
er lokið. Anand hefur hins vegar
gengið afleitlega á mótinu og er
neðstur ásamt þeim
Peter Svidler og Judit
Polgar.
Þriðja umferðin á
mótinu var mjög
spennandi og einung-
is varð jafntefli í
einni skák. Anand
tapaði fyrir Kramnik
og Judit tapaði
annarri skákinni í
röð, fyrir Illesca
Cordoba. Fjórða um-
ferðin var tíðindalítil
og jafntefli varð i öll-
um skákunum. í
fimmtu umferð, sem
tefld var á sunnudag,
tapaði Judit fyrir
Topalov og Kramnik
vann Ulescas Cordoba, en aðrar
skákir urðu jafntefli. Anand
mátti þakka fyrir að ná jafntefli
gegn Svidler eftir að hafa lent í
miklum erfiðleikum. Frídagur
var í gær, en sjötta umferðin
verður tefld í dag.
I eftirfarandi skák, sem tefld var
í þriðju umferð, fer Karpov í smiðju
til Kasparovs. Svidler tekst að ein-
falda taílið, en eftir standa peða-
veikleikar sem Karpov er snillingur
í að meðhöndla. Dæmigerð skák
fyrir Karpov þar sem hann heldur
andstæðingnum í heljargreipum
meðan hann innbyrðir vinninginn í
rólegheitum.
Hvítt: Anatoly Karpov (2710)
Svart: Peter Svidler (2713)
Grunfeldvöm [D97]
I. d4 Rf6 2. c4 g6 3. Rc3 d5 4. Rf3
Bg7 5. Db3 Þetta er eitt fióknasta
afbrigði Grúnfeldvarnar. 5... dxc4
6. Dxc4 0-0 7. e4 a6 8. e5 b5 9. Db3
Rfd7 10. e6 fxe6 11. Be3!? Mun al-
gengara er 11. Dxe6+ eins og Kar-
pov lék t.d. í fímmtu skákinni í ein-
vígi sínu við Gata Kamsky 1996.
II. .. Rf6 Skák Kasparovs og
Svidlers í Wijk aan Zee 1999 tefldist
þannig: 11... Rb6 12. h4! Rc6 13. h5
Hxf3 14. gxf3 Rxd4 15. Hdl! og Ka-
sparov náði að sigra
eftir miklar sviptingar.
12. a4 bxa4 13. Hxa4
Rc6 Vafasamt er
13.. . Rd5 14. Bc4 c6 15.
h4! með sókn. 14. Bc4
Hb8 15. Bxe6+ Kh8
16. Dc4 Bxe6 17. Dxe6
Dd6 18. Rg5 Hxb2 19.
0-0! Kannski hefur
svartur einungis reikn-
að með 19. Rf7+? Hxf7
20. Dxf7 e5! og hvítur
er illa beygður, því eft-
ir 21. Hxa6 exd4 22.
Ha8+ Rb8! fær svart-
ur tvo menn fyrir hrók.
19.. . Rd8 20. Dh3 Dd7
21. Dxd7 Rxd7 22.
Hxa6.
Línur hafa skýrst. í fljótu bragði
virðist svartur ekki eiga við teljandi
erfiðleika að etja, en annað kemur á
daginn! 22... Rb6 23. h4 Mikilvæg-
Anatoly
Karpov
Dagbók
WWÍJ Háskóla
íslands
DAGBÓK Háskóla íslands 14.-17.
apríl:
Miðvikudagur 14. apríl:
Páll Harðarson, Ekonomika hag-
fræðiráðgjöf, flytur fyrirlestur á
málstofu viðskipta- og hagfræði-
deildar. Fyrirlesturinn neftiist:
„Verðlagseftirlit með rafveitum í
Bandaríkjunum á áttunda og ní-
unda áratugnum" og hefst kl.l6:15
á kaffistofu kennara á 3. hæð í
Odda.
Fimmtudaginn 15. aprfl:
Sigurlaug Sveinbjömsdóttir, sér-
fræðingur í taugasjúkdómum, flyt-
ur fyrirlestur á málstofu í lækna-
deild sem nefnist: „Parkinsonsveiki
á Islandi". Málstofan fer fram í sal
Krabbameinsfélags Islands, Skóg-
arhlíð 8, efstu hæð og hefst kl. 16
með kaffiveitingum.
Guðmundur Georgsson forstöðu-
maður, Keldum, flytur fyrirlestur á
fræðslufundi Keldna sem hann
nefnir: „Heilinn og ónæmiskerfíð".
Fræðslufundurinn verður haldinn á
bókasafni Keldna og hefst kl. 12.30.
Námskeið á vegum Endur-
menntunarstofnunar H1 vikuna
12.-17. apríl:
12.-15. apríl kl. 8.30-12.30. Verk-
efnastjómun í hugbúnaðargerð.
Kennari: Helga Sigurjónsdóttir,
tölvunarfræðingur hjá Navís-Land-
steinum.
12. apríl kl. 13-17 og 13. apríl kl.
13-16. Steinsteyputækni. Umsjón:
Dr. Ólafur H. Wallevik, Rann-
sóknastofnun byggingariðnaðarins.
Kennarar: Auk Dr. Ólafs, Helgi
Hauksson verkfræðingur og Bjami
Rúnar Þórðarson, tæknifræðingur
hjá Rannsóknastofnun byggingar-
iðnaðarins.
12. og 13. apríl kl. 8.30-12.00. St-
arfsmat sem leið til fyrirtækja-
samninga og í dreifistýrt launakerfi
(ENSÍM). Kennari: Svali H. Björg-
vinsson M.A., deildarstjóri starfs-
mannaráðgjafar Pricewaterhouse
Coopers.
12. aprfl kl. 13.00-17.00 og 13.
apríl kl. 9.00-13.00. Þjónustugæði
og mælingar. Kennari: Sigrún
Magnúsdóttir, yfirbókavörður við
Háskólann á Akureyri, Mlib í
stjómun.
12., 15. og 19. aprfl kl. 20.05-
22.30. Áhrifameiri málflutningur -
betri árangur. Kennari: Gísli Blön-
dal, markaðs- og þjónusturáðgjafi.
12. og 13. aprfl kl. 8.30-12.30.
ATM gagnanet fyrir kröfur fram-
tíðar. Kennarar: Davíð Gunnarsson
og Sæmundur E. Þorsteinsson,
fjarskiptaverkfræðingar hjá
Landssímanum hf., og Örn Orra-
son, verkfræðingur hjá Flugleiðum
hf.
13. og 14. apríl kl. 9.00-17.00. Au-
toCAD - íramhaldsnámskeið.
Kennari: Magnús Þór Jónsson,
prófessor við HI.
13., 15. og 27. apríl kl.13.15-17.15.
Upplýsingatækni. Kennari: Anita
Björk Lund, tölvunarfræðingur og
sérfræðingur Kerfisverkfræðistofu
HÍ, og Ebba Þóra Hvannberg, lekt-
or við HI.
13. og 14. apríl kl. 8.30-12.30.
Hópvinnulausnir í Exchange/Out-
look hópvinnuumhverfinu. Kennar-
ar: Heimir Fannar Gunnlaugsson
og Sigurður Hilmarsson, kerfis-
fræðingar B.Sc hjá VKS.