Morgunblaðið - 05.05.1999, Blaðsíða 4

4 MIÐVIKUDAGUR 5. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Bændur í uppsveitum Árnessýslu ósáttir við kröfur óbyggðanefndar
Sönnunarbyrð-
inni snúið við
Bændur jafnsettir ríkisvaldinu,
segir formaður ó bvggðanefndar
BÆNDUR á jörðum í uppsveitum
Árnessýslu, sem land eiga að afrétt-
inum, eru ósáttir við að þuifa að lýsa
landakröfum fyrir óbyggðanefnd og
telja að með því sé sönnunarbyrð-
inni snúið við. Kristján Torfason,
formaður óbyggðanefndar, segir að
þessi framgangsmáti sé í samræmi
við ákvæði laganna og bændur séu
jafnsettir ríkisvaldinu í þessum efn-
um, sem einnig þurfi að lýsa kröfum
sínum.
Margeú- Ingólfsson, formaður
hreppsráðs Biskupstungnahrepps,
segir að bændur séu mjög ósáttir við
það að óbyggðanefnd fari fram á að
eigendur efstu jarða og hreppnum,
sem sé eigandi að afréttinum, sé gert
að leggja í heilmikinn kostnað til
þess að sanna eign sína á landinu í
stað þess að óbyggðanefnd geri
ákveðnar kröfur og bændur verji sig.
Sönnunarbyrðinni sé snúið við.
Allt í einu þurfí bændur að sækja
eignarrétt á lawndi sínu til þess að
hann haldist. Þeir þui-fí að fá sér lög-
fræðinga til að lýsa kröfum sínum,
en kröfur bænda séu ekki aðrar en
þær að fá að eiga lönd sín áfram sem
þeir séu þinglýstir eigendur að. Þeim
fínnist það öfugsnúið að þurfa að
sækja rétt sinn með þessum hætti.
Óbyggðanefnd auglýsti í Lögbirt-
ingablaðinu 5. mars síðastliðinn eftir
kröfum bænda á öllum bæjum í upp-
sveitum Arnessýslu, sem eiga land
að hálendinu og er gefínn þriggja
mánaða frestur til þess. Um er að
ræða þrjá aðila í Þingvallasveit, 13 í
Grímsnes- og Grafningshreppi, 19 í
Laugardalshreppi, 22 í Biskups-
tungnahreppi, 8 í Hrunamanna-
hreppi og 14 í Gnúpverjahreppi.
Nefndin byrjar starf sitt í Árnes-
sýslu, en aðrar sýslur landsins munu
fylgja í kjölfarið.
Kristján Torfason, formaður
óbyggðanefndar, segir að sam-
kvæmt lögunum um þjóðlendur og
ákvörðun marka eignarlanda, þjóð-
lendna og afrétta sé gert ráð fyrir
því að menn lýsi kröfum sínum.
Hvað þetta snertir séu bændur jafn-
settir ríkisvaldinu sem einnig þurfi
að lýsa sínum kröfum. Nefndinni sé
ætlað að skera úr ágreiningi um
eignarmörk milli ríkisins og ein-
stakra bænda eða jarðeigenda. Til
þess verði að koma fram hvað menn
telji sig eiga þannig að hægt sé að
taka afstöðu til þess hvort farið sé
með rétt mál eða ekki. Alveg það
sama eigi við um fjármálaráðuneytið
sem fari með þessa hagsmunagæslu
af hálfu ríkisins.
Kristján sagði aðspurður hvort
ekki væri um hreinar og klárar
eignaheimildir að ræða í þessum
efnum í mörgum tilfellum að um
gæti verið að ræða svokölluð landa-
merkjabref sem flestöll hefðu verið
samin á áranum 1880-90. í sumum
tilvikum væri vafamál hvaða örnefni
væri miðað við og annað þess háttar.
Þá væri samkvæmt landamerkjalög-
unum gert ráð fyrir að þeir sem
ættu aðliggjandi land samþykktu
landamerkjalínuna, en enginn hefði
verið til þess að samþykkja línuna
upp til fjalla. Það væri sú lína sem
óbyggðanefnd væri uppálagt að
fínna.
Hann sagði að upphaflega hefði
verið gert ráð fýrir að kröfur bænda
yrðu hnitasettar, en þeir hefðu séð
að það yrði erfiðleikum bundið og
mikill kostnaður því samfara fyrir
bændur og þess vegna hefði verið
ákveðið að þeir skiluðu sínum kröf-
um dregnum inn á kort, þar sem til-
greind væru þau kennileiti sem
mörkin væra miðuð við.
Krían
komin
í ósinn
KRIAN er komin í ós Blöndu og
er hún að sögn kunnugra frekar
snemma á ferðínni í ár, en til
hennar sást 3. maí. í huga
margra er koma kríunnar end-
anleg staðfesting á því að vorið
sé komið og eins og viðrað hef-
ur að undanförnu er á því eng-
inn vafí. Flestir farfuglar eru
komnir í Húnaþing og blómstr-
ar ástin í náttúrunni sem aldrei
fyrr og ef fram heldur sem
horfír kemst margur fuglinn á
legg með hækkandi sól. Það er
mál manna að bæði hafí fjöl-
breytni fuglategunda aukist og
fjöldinn hafí sjaldan verið meiri
hin allra síðustu ár. Glaðbeittur
Húnvetningur hafði á orði að
fuglunum fjölgaði á landsbyggð-
inni þrátt fyrir fólksflóttann á
suðvesturhornið.
Ríkið sýknað af
skaðabötakröfu
Franklíns Steiners
ÍSLENSKA ríkið var sýknað af
einnar milljónar króna skaðabóta-
kröfu Franklíns Kristins Steiners í
Héraðsdómi Reykjavíkur í gær.
Krafðist stefnandi bóta vegna
ólögmætrar handtöku og ólögmætr-
ar líkamsleitar og leitar í bifreið, svo
og ólögmæts og ástæðulauss harð-
ræðis við framkvæmd handtökunnar
að kvöldi hins 3. október 1997.
Fallist á álit ríkissaksóknara
Stefnandi hélt því fram að hand-
takan hefði farið fram á grófan og
harðneskjulegan hátt enda þótt
stefnandi hefði ekki veitt neina and-
spyi’nu og raunar lagt sig allan fram
um að sýna lögreglumönnunum
fyllstu kurteisi. Hafí stefnandi verið
með þriggja ára gamlan son sinn í
bifreiðinni. Hafi barnið orðið skelf-
ingu lostið við aðfarir lögreglumanna
en þeir hafi ekki sýnt því neina nær-
gætni og hafí þeir virst ætla að skilja
það eftir umhirðulaust á götunni.
Svo heppilega hafí viljað til að kona,
sem stefnandi þekkir, tók bamið að
sér á heimili sitt hjá vettvangi hand-
tökunnar.
Þótt dómari féllist á álit ríkissak-
sóknara sem kom fram í bréfí hans
hinn 10. ágúst, að lögreglunni hafí
ekki verið heimilt að handtaka stefn-
anda í þetta sinn með visan til 1.
mgr. 97. gr laga nr. 19/1991 komst
dómari að þeirri niðurstöðu að á hitt
bæri að líta, að stefnandi væri marg-
dæmdur fíkniefnasali og haií ekki
viljað upplýsa fvrir rétti af hverju
hann hefði framfæri sitt.
í læknisvottorði sem lagt var fram
í málinu af hálfu stefnanda, sagði
m.a. að roði um úlnliði stefnanda
gæti samrýmst minni háttar blæð-
ingu en áverkamir hefðu ekki þarfn-
ast meðferðar. Þeir lögreglumenn
sem sáu um handtökuna og leit á
honum sögðu að stefnandi hefði ekki
verið beittui- neinum hrottaskap. Af
þessu var ályktað að athafnir lög-
reglunnar hefðu ekki verið harðari
en gengur og gerist við handtöku
fíkniefnasala og nauðsynlegai' eru til
öryggis.
Morgunblaðið/Jón Sigurðsson
Verðfall á æðardún
Ekki séð fyrir endann á verðlækkun
„FYRIR síðustu sölu fékk ég 37
þúsund krónur á hvert kíló en það
var um 60 þúsund þegar það var
sem hæst,“ segir Jónas Helgason,
æðarbóndi og stjórnarmaður í Æð-
arræktarfélagi Islands. Undanfarið
hefur borið á verðfalli á dún, sem
sumir vilja kalla verðhrun. Verð á
dún er sveiflukennt, en Sigtryggur
Rósmar Eyþórsson, formaður Fé-
lags æðardúnsútflytjenda, telur
verðfallið nú einkum stafa af því að
hópur útflytjenda hafí verið of
fljótur á sér að bjóða lægra verð,
auk þess sem kreppan í Asíu hafí
haft einhver áhrif.
„Þetta er þriðja verðfallið á þeim
tuttugu árum sem ég hef verið við
dúnsölu," segir Sigtryggur. Dún-
verð komst í hámark fyrir rúmu ári
og segir Sigtryggur að verðið hafí
verið komið í sögulegt hámark og
því ljóst að það héldist ekki að ei-
lífu.
„Eg hafði hins vegar vonast til
að það héldist lengur en raun varð
á. Við höfum ekki gert upp við
bændur fyrir lægra verð en 45 þús-
und krónur á kíló og höfum því
ekki getað selt, en aðrir útflytjend-
ur hafa greitt lægra verð til
bænda.“ Sigtryggur sagðist vona
að hreyfíng kæmist á söluna ekki
seinna en í haust en þá taka sæng-
urframleiðendur að undirbúa sig
fyrir jólasöluna sem er vertíð
sængursala.
Ársframleiðsla af dún á íslandi
er venjulega um 3 þúsund kíló á ári
en í fyrra vora aðeins flutt út 2.100
kíló sem að sögn Sigtryggs stafar
af því að kreppunnar tók að gæta
síðari hluta ársins. Samdrátturinn
nam því um 30 prósentum.
Nú í upphafi dúntekjuvertíðar
eru enn eftir óseld í landinu um 900
kfló. Ekki era þó allir, sem sitja
uppi með óseldan dún, heldur álíta
sig hafa selt dún á verði sem mark-
aðurinn geti sætt sig við.
400 jarðir með æðarvarp
Um þriðjungur útflutningsins
fer til Japans og álíka mikið til
Þýskalands. Japansmarkaður er
mikilvægastur því þýsku kaupend-
urnir selja á Japansmarkað. Dúnn
er munaðarvara og þar með við-
kvæmur fyrir aðstæðum á mark-
aðssvæðunum.
“í góðu ári kemst dúntekjan í
70-80 kíló hjá mér,“ segir Jónas,
sem að mestu byggir afkomu sína
á dúntekju í Æðey. „Eg er aðeins
með sýnishorn af búskap þess ut-
an.“ Þegar allt er talið eru um
400 jarðir með eitthvað æðarvarp
en sumar þeirra eru í eigu fleiri
en eins aðila og dúntekjan mis-
mikil.
Til að sleppa við verðsveifiur
segir Jónas að æskilegt sé að koma
á fastara verði. Um það séu við-
ræður í gangi og segist hann vona
að um þetta náist samningar við
erlenda kaupendur.
Aðeins fáir stórir aðilar í heim-
inum versla með dún. Þeir hafa
með sér sölusamtök, International
Down & Feather Bureau, IDFB.
Islensku sölusamtökin voru stofn-
uð 1997, er IDFB héldu hér árs-
fund sinn og starfa þau innan Sam-
taka verslunarinnar. Alls fást um
tíu íslenskir aðilar við útflutning
æðardúns. Fimm þeirra eru í sölu-
samtökunum.
SAN Francisco-ballett-
inn undir stjórn Helga
Tómassonar sýnir upp-
færslu Helga á Svana-
vatninu á Listahátíð í
Reykjavík í maí árið
2000. Hingaðkoma ball-
ettsins er samstarfs-
verkefni Reykjavíkur -
menningarborgar Evr-
ópu og Listahátíðar.
Um sjötíu manna
hópur kemur hingað til
lands frá San
Francisco, þar af rúm-
lega fimmtíu dansarar.
Fimm sýningar eru
ráðgerðar á ballettin-
um í Borgarleikhúsinu,
dagana 26.-28. maí
2000.
Viðburðurinn er einn
af hápunktum menningarborgar-
ársins og einn sá stærsti, ef ekki sá
allra stærsti á Listahátíð, að sögn
Svanhildar Konráðsdóttur, kynn-
ingarstjóra menningar-
borgarinnar. Hún segir
að hér sé á ferð eitt af
þeim verkefnum sem
Listahátíð hefði að öllu
jöfnu ekki getað staðið
í, þar sem það sé dýrt
og umfangsmikið, en
með fjárstuðningi
menningarborgarinnar
reynist unnt að gera
drauminn að veruleika.
Ballettinn Svanavatn-
ið við tónlist Tsja-
kovskijs var frumflutt-
ur í Bolsjoi leikhúsinu í
Moskvu árið 1877.
Nokkrir þekktir dans-
höfundar hafa koinið
við sögu hans síðan, en
uppfærsla Helga Tóm-
assonar á Svanavatn-
inu, sem frumsýnd var í San
Francisco árið 1988, er ein allra
vinsælasta uppfærsla San
Francisco-ballettsins.
San Francisco-ballettinn
á Listahátíð í Reykjavík 2000
Sýnir Svanavatnið
í Borgarleikhúsinu
Helgi Tómasson,
listrænn stjórnandi
San Francisco-
ballettsins.