Morgunblaðið - 05.05.1999, Page 8

8 MIÐVIKUDAGUR 5. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
ÞAÐ hlaut að koma að því fyrr en seinna að Dóri hrasaði um einhverja Breiðdalsvíkina.
Ölfusfórir
- Fugla-
verndar-
svæði
Eyrarbal
'orlákshöfn
Friðland fugla
við Ölfusá
Útivistar-
svæði fyrir
almenning
Erfðabreytt mat-
væli verði merkt
FYRIRHUGAÐ friðland fugla við
Ölfusá í Árborg verður um 400
hektarar að stærð samkvæmt aðal-
skipulagi hins nýja sveitarfélags.
Svæðið er vestan við Eyrarbakka
og liggur þaðan upp með Ölfusá.
Verkefninu var ýtt úr vör 1996 í
samstarfi Eyrarbakkahrepps og
Fuglavemdai*félags Islands en
styrkur til þess var veittur úr um-
hverfissjóði Verslunarinnar, að
sögn Magnúsar Karels Hannesson-
ar, fyrrverandi oddvita Eyrar-
bakkahrepps. Friðlandið sem um
ræðir var sett inn í nýtt aðalskipu-
lag Eyrarbakkahrepps 1997. Nýja
sveitarfélagið Árborg tók síðan við
verkefninu. Þegar er byrjað að
undirbúa hluta svæðisins og er
lagning stíga hafin.
SAMKVÆMT reglugerð, sem ráð-
gert er að taki gildi innan skamms,
verður skylt að merkja sérstaklega
öll erfðabreytt matvæli af fyrstu
kynslóð, það er að segja önnur en
þau sem seld em blönduð öðrum
matvælum.
Ríkisstjórnin samþykkti á fundi
sínum í gærmorgun tillögu Guð-
mundar Bjarnasonar umhverfis-
ráðherra þessa efnis. Ingimar Sig-
urðsson, skrifstofustjóri í umhverf-
isráðuneytinu, segir að reglugerðin
muni taka gildi innan fárra daga
eða vikna en að líklega verði veitt-
ur aðlögunarfrestur fram að ára-
mótum. Hann segir að heimild sé í
lögum frá 1995 fyrir því að krefjast
umbúðamerkinga vegna fram-
leiðsluaðferða.
Mikil umræða hefur farið fram í
Evrópulöndum vegna sölu á erfða-
breyttum matvælum undanfarin ár
og hefur andstaða gegn þeim verið
einna hörðust í Bretlandi. Nokkrar
af stærstu matvöruverslanakeðjum
Bretlands hafa á síðustu vikum
ákveðið að hætta sölu á erfða-
breyttum matvælum.
Að sögn Ingimars gengur sú
reglugerð sem ráðgert er að setja
hér ekki lengra en gert er í ná-
grannalöndunum og Evrópusam-
bandinu, en í Bandaríkjunum og
Kanada eru erfðabreytt matvæli
ekki merkt sérstaklega.
Málþing gjörgæsluhjúkrunarfræðinga
Reynsla
sjúklinga og
aðstandenda
Rósa Þorsteinsdóttir
HAGDEILD gjör-
gæsluhj úkrunar-
fræðinga hélt sl.
föstudag málþing um líð-
an sjúklinga og aðstand-
enda á gjörgæsludeild-
um. Þing þetta var liður í
fastri starfsemi Deildar
gjörgæsluhjúkrunar-
fræðinga innan Félags ís-
lenskra hjúkrunarfræð-
inga og var því ætlað að
gera skil reynslu sjúk-
linga og aðstandenda
sem þurft hafa að njóta
aðstoðar á gjörgæslu-
deildum. Á málþinginu
sögðu tveir sjúklingar og
einn aðstandandi frá
reynslu sinni, einnig
drógu þrír hjúknmar-
fræðingar saman fræði-
legar niðurstöður. Rósa
Þorsteinsdóttir er for-
maður fagdeildar gjörgæslu-
hjúkrunaríræðinga. Þótti henni
þessar reynslusögur mikilvægar
fyrir starfsfólk gjörgæsludeilda?
„Já, þetta var áhugavert efni og
fræðandi. Sérstaða sjúklinga-
hóps sem lendir á gjörgæsludeild
og aðstandenda þein-a felst í því
að yfirleitt er um að ræða bráða-
innlagnir vegna alvarlegra veik-
inda og slysa. Sjúklingur getur
verið mjög illa leikinn t.d. eftir
slys, meðvitundarlaus, hann get-
ur orðið í sumum tilvikum mjög
persónuleikabreyttur. Bæði
sjúklingur og aðstandendur eru
ofurseldir aðstæðum og alger-
lega háðir öðrum. Gjörgæslu-
deildir eru mjög tæknivæddar,
umhverfið getur því verið trufl-
andi, hljóð berast frá tækjum,
starfsfólk þarf að sinna öðrum
sjúklingum. Hjúkrunarfræðing-
ur sem starfar á gjörgæslu þarf
að sinna sjúklingum sínum og
aðstandendum þeirra stöðugt
allan tímann sem þeir standa
vaktir á deildinni. Hjúkrunar-
fræðingar þurfa að geta túlkað
allar þarfir sjúklings sem ekki
getur tjáð sig og aðstandenda
sem oft eru illa haldnir af
„sjokki“ sem gjaman fylgir í
kjölfar alvarlega veikinda ná-
komins fólks. Markmið gjör-
gæsluhjúkrunarfræðinga er m.a.
að draga eins og unnt er úr áreiti
umhverfisins.“
- Hvað fannst fyrrverandi
sjúklingum markverðast í
reynslu sinni á gjörgæsludeild?
„Peir nefndu sérstaklega báðir
hin wörgu „ævintýri", sem þeir
lentu stöðugt í. Veruleikaskyn
þeirra var mjög brenglað og þeir
upplifðu ofskynjanir í bland við
veruleikann. Litabrenglanir voru
þeim eftirminnilegar og einnig
það að finnast þeir
vera fangar í eigin lík-
ama. Einnig að að-
stæður væru allt aðrar
en þær raunverulega
voru og fólkið í kring
virtist einnig allt annað en það er
í veruleikanum. Þeir sem þurfa
að vera í öndunarvélum eiga sér-
lega eríitt með að tala og þeim
gengur oft illa að koma hjúkrun-
arfræðingum í skilning um þarfir
sínar. Þetta upplifðu báðir sjúk-
lingarnir sem töluðu á málþing-
inu. Þorsti og munnþurrkur var
algengur og olli miklu hugar-
angri.“
- Hvað kom markverðast
fram í máli aðstandandans sem
talaði á umræddu þingi?
„Að hann veitti athygli að álagið
á deildinni var mjög mikið og að
það kom niður á hjúkruninni.
► Rósa Þorsteinsddttir er fædd
árið 1955 á Fáskrúðsfirði. Hún
lauk BS-prdfi í hjúkrunarfræði
frá Háskdla íslands 1996.
Hjúkrunarprdf tók hún fyrst í
Tönsberg í Noregi 1977 og lauk
prdfi við sérmenntun í gjör-
gæsluhjúkrun á sama stað 1978.
Rdsa hefur starfað við gjör-
gæsluhjúkrun erlendis og hér á
landi. Hún hefur starfað m.a. í
Noregi, Svíþjdð og Saudi-Ara-
bíu. Einnig hefur Rdsa starfað
sem hjúkrunardeildarstjóri og
hjúkrunarframkvæmdastjóri.
Nú starfar hún sem hjúkrunar-
fræðingur við Hrafnistu en er
jafnframt formaður Deildar
gjörgæsluhjúkrunarfræðinga
innan Félags íslenskra hjúkrun-
arfræðinga. Einnig er hún
fundarritari Evrdpusamtaka
gjörgæslufélaga. Rósa er dgift
og barnlaus.
Honum þótti hún ekki eins góð
og hún hefði getað verið hefði
álagið verið minna. Þetta teljum
við mjög alvarlegt. Einnig veitti
hann því athygli að starfsaðstað-
an var að hans mati mjög léleg.“
- Komu fram hugmyndir um
úrbætur?
„Já, til dæmis í sambandi við erf-
iðleika sjúklinga við að tjá sig.
Annar sjúklinganna fyrrverandi
lagði til að stafaspjöld yrðu end-
urbætt og þjálfun starfsfólk í að
nota þau verði aukin. í sambandi
við litabrenglanir kom fram að
sjúklingar skilgi-eina á stundum
gulan lit sem „vondan“ og ótta-
legan og ráðlegt er því að mála
ekki veggi sjúkrastofa á gjör-
gæsludeildum gula. Meðal ann-
ars getur svona martraðarástand
orsakast af streitu og lyfjagjöf-
um.“
- Er hægt að
minnka meira en gert
er hin neikvæðu áhrif
sem sjúklingar verða
fyrir í alvarlegum
veikindum á gjörgæsludeildum?
„Við getum ekki komið í veg fyr-
ir þessi neikvæðu áhrif en senni-
lega minnkað áhrif þeirra með
því t.d. að stuðla að betri svefni
og hvíld. Einnig hefur góð
reynsla fengist af því erlendis að
hjúkrunarfræðingar og aðstand-
endur haldi dagbók um það sem
gerist í lífi sjúklingsins á gjör-
gæsludeildinni. Þegar sjúkling-
urinn hefur hlotið bata og er far-
inn heim getur hann lesið um
það sem gerðist og það getur aft-
ur haft jákvæð áhrif í þá átt t.d.
að sjúklingurinn skilji betur hvað
fyrir hann hafi komið.“
Veruleika-
skynið ofl
brenglað