Morgunblaðið - 22.06.1999, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN
Ungdómsskólar/Þegar í ljós kom fyrir nokkrum árum að þrjátíu þúsund dönsk ungmenni á framhaldsskóla-
aldri voru ekki í námi varð mönnum mikilvægi þess ljóst að fínna nýjar námsleiðir. Sigrún Davíðsdóttir ræddi
við J0rgen Sams námsráðgjafa um nýstárlegar námsleiðir, sem gefíð hafa góða raun, og ungmennamenntun.
Menntun
vinnur á
atvinnuleysi
• Danir gripu til þriggja námsleiða til að
bregðast við atvinnuleysi ungmenna
• Námsleiðir framtíðarinnar verða
sniðnar að þörfum hvers og eins
ATVINNULEYSI ungs
fólks er eitthvert mesta
böl sem Vesturlöndin búa
við. Það hefur sýnt sig að
mikilvægt er að halda krökkum í
skóla og fá þá til að læra eitthvað
því það verður æ minni þörf fyrir þá
sem ekkert kunna. Danir hafa haft
augun á þessum vanda eins og fleiri
og dottið niður á leiðir sem virðast
gefa góða raun.
Ungdómsskólar eru tengiliður
grunnskólastigs og framhalds-
skólastigs og eiga sér fyrirmynd í
dönsku lýðháskólunum og hug-
myndum danska prestsins Grund-
tvigs, sem á síðustu öld hélt á lofti
gildi alþýðufræðslu. Þangað eru
teknir krakkar, sem ekki hafa
grunnskólapróf, reynt að sjá til að
þeir nái því og komist síðan á skrið
með annað.
„Den frie ungdomsuddannelse“,
FUU, frjálsa ungmennamenntunin,
er önnur leið. Takmarkið er að gefa
þeim krökkum tækifæri, sem af ein-
hverjum ástæðum vilja ekki eða
geta ekki tekið stúdentspróf eða
sambærileg próf er byggjast á fóstu
skipulagi í nokkur ár. Námsleiðin er
meðal annars vinsæl hjá krökkum
sem hyggja á listnám þar sem þeir
geta með henni kynnst þeirri grein
sem þeir hafa huga á.
Jorgen Sams vinnur í ungdóms-
skóla í stórri múrsteinsskólabygg-
ingu frá fyrri hluta aldarinnar úti á
ytri Austurbrú. Hann er menntaður
framhaldsskólakennari en hefur
valið að sinna þeim sem einmitt ekki
geta eða vilja farið þá leið. Hann
starfar í starfshóp á vegum
kennslumálaráðuneytisins danska
sem vinnur að því að fá yfirlit yfir
hvað í boði er fyrir nemendur sem
vegnar illa í skóla og hvað sé til ráða
á því sviði auk þess að vera ráðgef-
andi um FUU.
Krökkunutn fylgt eftir
Ungdómsskólar eru í boði fyrir
krakka á aldrinum 13-18 ára, en til-
boð eru ólík fyrir mismunandi ald-
urshópa. í Kaupmannahöfn starfa
nokkrir slíkir skólar og er misjafnt
á hvað er lögð áhersla á hverjum
stað svo ekki er um að ræða sam-
ræmdan skóla á við grunnskóla eða
menntaskóla. Tilgangurinn er að
styrkja möguleika krakka sem eru
utanveltu í skólakerfinu og vekja
áhuga á frekara námi.
„I ungdómsskólunum tökum við á
hlutunum á annan hátt en í hefð-
bundum skólum, tökum mið af þörf-
um hvers og eins nemanda," segir
Jprgen Sams. „Krakkar, sem ekki
geta klárað grunnskólann eru oft
illa á sig komnir af einhverjum
ástæðum, koma kannski frá erfið-
leikaheimilum og við þurfum oft
einfaldlega að kenna þeim að ganga
í skóla og hegða sér innan um aðra.
Við reynum að koma einhverju já-
kvæðu til leiðar í þroska krakkanna
og vama því að þeir lendi í vit-
leysu.“
Mikilvægt hlutverk ungdóms-
Ungmenni oft svikin
af þeim fullorðnu
Ohefðbundnar
leiðir í danska
skólakerfínu
Þegar í ljós kom fyrir nokkrum
árum að þrjátíu þúsund dönsk
ungmenni á framhaldsskólaaldri
voru ekki í námi var ákveðið að
huga betur að þessum hópi. Upp
úr því var gripið til þriggja
leiða.
10. bekkur: brú úr
grunnskóla yfir í annað
Danska grunnskólanum lýkur
með 9. bekk, sem er sambæri-
legur íslenskum 10. bekk. Ofan
á grunnskólann var bætt við
einum bekk, 10. bekk, sem hægt
er að velja eftir grunnskóla-
próf. 10. bekk er ætlað að vera
nokkurs konar brú yfír í annað
nám, hvort sem er menntaskóli
eða annað, fyrir þá sem vita
ekki hvað þeir vilja eftir grunn-
skóla. Skólarnir geta boðið upp
á ólíka möguleika. Hluti af
náminu er stutt námskeið, til
dæmis í verslunar- eða tækni-
skóla, til að athuga hvort það
veki áhuga.
Iðngrunnnám
Iðngrunnnám er tveggja ára
nám eftir grunnskóla, þar sem
2/3 hlutar námsins er verklegir
og 1/3 bóklegur. Eftir þetta nám
geta krakkar unnið sem aðstoð-
armenn hjá iðnaðarmönnum, til
dæmis á bifvélaverkstæði, við
hliðstæð störf eða haldið áfram í
iðnnám.
FUU
Þriðja leiðin er „Den frie
ungdomsuddannelse" sem tíu
þúsund krakkar hafa valið siðan
hún bauðst fyrst í janúar 1995. í
heildina er þetta þó aðeins 1,5
prósent af hveijum árgangi en 35
prósent fara í menntaskóla. Um
tíu þúsund hafa gert námsáætlun
og 900 hafa þegar lokið námi.
FUU getur staðið í 2-3 ár. Skil-
yrði eru um að námið skuli telj-
ast fullur skólatúni, það getur
bæði verið bóklegt og verklegt
og ferlið er skipulagt í samvinnu
námsráðgjafa og nemanda.
„Að þora er að missa fótanna eitt
andartak, en að þora ekki er að
missa sjálfan sig,“ er tilvitnun í
danska heimspekinginn Soren Kir-
kegaard sem Sams grípur gjama til
þegar hina frjálsu ungdómsmennt-
un, FUU, ger á góma.
FUU er ný námsbraut sem hefur
vakið athygli heima og heiman.
„FUU er ekki fyrir alla, heldur fyr-
ir þá sem vilja eitthvað sérstakt,"
undirstrikar Sams. „Tilboðið er
bæði til þeirra, sem standa illa bók-
lega, eða vilja fara eigin leiðir, til
dæmis í skapandi nám og nota þá
tímann til að undirbúa sig, fremur
en að fara í menntaskóla. Sumir
geta einfaldlega ekki látið vera að
fara eigin leiðir. En krakkamir
verða að hafa fmmkvæði og þeir
sem eiga erfitt með að mæta í skól-
ann eiga lítið erindi í FUU.“
Krakkar sem velja FUU verða að
byrja á því að finna námsráðgjafa
sem tekur að sér FUU-ráðgjöf og
þá er að finna í viðurkenndum
FUU-skólum. Það geta verið ein-
hvers konar tækni- eða verslunar-
skólar, málaskólar eða aðrir skólar í
fjölbreyttri skólaflóru Dana.
Nemandinn kemur venjulega
með einhverja hugmynd um hvað
hann vilji gera og ráðgjafinn hjálpar
honum að setja sér markmið sem
hann ætli sér að uppfylla. Ef við-
komandi hefur áhuga á að verða
leikari gengur menntunin út á að
auka þekkingu og menntun á því
sviði og það sama gildir um annað. I
sameiningu leita nemandinn og ráð-
gjafinn að hvað í boði sé og gera
FUU er ekki nám í sama skiln- |
ingi og menntaskólanám sem lýkur
með prófi er veitir réttindi til há- p
skólanáms eða sambærilegs náms.
FUU lýkur ekki með prófi, heldur
fá krakkamir möppu sem þeir safna
í vitnisburði um það nám eða þau
störf sem þeir hafa stundað á náms-
leiðinni. Möppuna geta þeir notað
þegar þeir sækja um nám, til dæmis
í listaskólum, þar sem ákveðið próf
er ekki skilyrði.
FUU hefur verið umdeilt í Dan- jj
mörku og fjölmiðlar gjarnan sagt
frá krökkum, sem hafa lært dans á 9
Bali með FUU-peninga en hægt er
að sækja um tæpar níu þúsund ís-
lenskar krónur á viku til að greiða
fyrir að vera í læri. „Það er dæmi
um þekkingarskort að benda á
FUU sem leið til að skemmta sér,“
segir Sams.
„Margir halda að allir geti farið
hefðbundnar menntunarleiðir en |
það er fjarri lagi. Það verða alltaf !
einhverjir sem geta það ekki eða
vilja velja sjálfir. FUU er fyrir þá. ?
Hið gleðilega er að margir krakkar
ná því takmarki sem þeir setja sér í
upphafi með FUU og geta notað
möppuna sína til að halda áfram í
námi eða fengið vinnu."
Sá möguleiki sem FUU veitir til
að finna hvað hentar hverjum og
einum og sem leiðir til einhvers er í
huga Jorgen Sams þungamiðjan í |
FUU. „Ég er ekki í vafa um að j
kjarninn í menntun framtíðarinnar j
er að finna leiðir sem eru sniðnar :
að þörfum og óskum hvers og
eins.“
skóla er að fylgja krökkunum eftir
næstu tvö árin eftir að þeir ljúka
grunnskólaprófi. „Ef þau byrja til
dæmis í einhverju námi og gefast
upp eða hætta fær ungdómsskól-
inn sem þau voru í að vita það.
Krakkar sem hafa verið hér koma
til mín og við reynum þá í samein-
ingu að finna nýja leið,“ segir
Jprgen Sams og á honum má skilja
að það gildir að halda fast í krakk-
ana. „Ungdómsskólinn er gott
verkfæri til að koma af stað þeim
sem standa illa.“
Félagsmálastofnanir eru fastur
samvinnuaðili Sams og annarra
danskra námsráðgjafa. Margir
krakkanna, sem hann er í sambandi
við, eru skjólstæðingar félagsmála-
stofnunar af ýmsum ástæðum.
„Hingað koma krakkar sem koma
frá dapurlega slæmum heimilum,"
segir Sams. „Margt ungt fólk er
hreinlega svikið af þeim eldri sem
ekki láta krakkana vita hvað má og
hvað ekki.“
Samstarfið við þessa krakka
beinist oft að því að kenna þeim ein-
földustu atriði í mannlegum sam-
skiptum. „Krakkamir búa oft við að
enginn setur þeim nein mörk svo
Morgunblaðið/Sigrún Davíðsdóttir
MARGIR halda að allir geti farið hefðbundnar menntunarleiðir en það er fjarri lagi,“ segir Jörgen Sams,
„það verða alltaf einhverjir sem geta það ekki eða vilja velja sjáifir."
námsráðgjafamir lenda oft í að það
er ekki aðeins ráð um nám sem
krakkamir em að leita eftir heldur
ráð um einföldustu hluti úr daglega
lífinu.“
Oftast eru þetta krakkar sem
koma frá félagslega illa stæðum
foreldrum er eiga erfitt með að
hugsa um sjálfa sig hvað þá
krakka. „Það er eins og foreldrana
skorti áhuga á krökkunum sem fá
þá ekki þá athygli og uppörvun
sem öll börn þurfa á að halda.
Þessir krakkar hafa ekki fengið að
vita að þeir stæðu sig, að foreldr-
arnir mætu þá,“ segir Jorgen
Sams. „Það er nánast að foreldr-
arnir vísi bara á félagsmálastofnun,
því þar geti krakkarnir fengið pen-
inga til framfærslu. Ég ætla ekki
að mála skrattann á vegginn en því
miður búa margir krakkar við dap-
urlegar aðstæður sem bitna þá á
náminu og uppörvun til að standa
sig þar.“
FUU ekki fyrir alla
námsætlun sem uppfyllir tilskildar
kröfur.
„Það kemur svo í hlut krakkanna
að heimsækja þá skóla sem til
greina koma eða vinnustaði sem
geta tekið á móti þeim,“ segir
Sams. „Þau verða því að hafa í sér
drift til þess. Áætluninni má síðan
breyta í samvinnu við námsráð-
gjafann meðan á námsferlinu
stendur svo þetta er mjög sveigj-
anlegt."
Ekki próf
heldur reynsla
«—i..........._ ...