Morgunblaðið - 22.06.1999, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞRIÐJUDAGUR 22. JÚNÍ 1999 41
Réttindi skipulags-
fræðinga - réttindi
almennings
FYRIR nokkru
skrifuðu tveir lögmenn
sem vinna hjá um-
hverfisráðuneytinu
grein í Mbl. sem bar
yfirskriftina „Réttindi
skipulagsfræðinga
samkvæmt lögum og
reglugerð“. Tilefnið
voru nokkur orð sem
ég hafði ritað um nauð-
synlega þekkingu og
starfsreynslu þeirra
sem vinna og árita
skipulagsuppdrætti og
bera á þeim faglega
ábyrgð, - þegar ég tók
upp hanskann íyrir
Hafstein Númason,
fyrrum íbúa á Súðavík.
Nú er það svo að allir þeir sem
hafa heimild til að nota hið lög-
Skipulagsmál
Það er nauðsynlegt að
líta heildrænt á þessi
mál, segír Gestur
Ólafsson, ef við eigum
að geta búist við varan-
legum árangri.
verndaða starfsheiti „skipulags-
fræðingur" hér á landi hafa há-
skólapróf í skipulagslögum þar sem
þeir lærðu. Einnig má ganga út frá
því að þeir þekki vel íslensk skipu-
lagslög og reglugerð og þau rétt-
indi og skyldur sem þar eru skil-
greind. Það mál sem hér er til um-
ræðu snýst annars ekki mikið um
réttindi skipulagsfræðinga. Kjarni
þess er hin sjálfsagða krafa allra
Islendinga að þeir sem fá heimild
til að skipuleggja og móta byggð á
íslandi og taka faglega ábyrgð á
þeirri vinnu hafi hlotið þá lág-
marksmenntun í skipulagsfræðum
og nauðsynlega starfsreynslu sem
Evrópusamband skipulagsfræðinga
hefur skilgreint. Þetta er ekki að
ástæðulausu. Flest skipulag hefur
mikil og oft afgerandi áhrif á líf
okkar og heilsu, verðmæti fast-
eigna, rekstur fyrirtækja, sam-
skipti, samgöngur og möguleika á
að vernda og varðveita umhvei-fið.
Skipulagsfræðingafélag Islands tel-
ur ekki neinar forsendur fyrir því
að íslenskur löggjafi geri hér minni
kröfur. Samt veita íslensk skipu-
lagslög og reglugerð íslenskum al-
menningi ekki ennþá þessa sjálf-
sögðu vernd.
Aldrei skal ég segja neitt ljótt
um íslenskt brjóstvit. Að mörgu
leyti hefur það dugað okkur vel og
aldrei megum við gleyma því þótt
við öflum okkur þekkingar á ólíkum
sviðum. Skipulag og stjórnun nú-
tíma samfélags er samt orðin það
flókin, ef vel á að vera, að einstakar
sérfræðigi'einar hafa ekki getað
ráðið fram úr mörgum aðsteðjandi
viðfangsefnum svo vel sé. Þess
vegna urðu skipulagsvísindi til í
upphafi þessarar aldar - sem fjöl-
fræðigrein.
Þegar við stöndum frammi fyrir
öflum eða viðfangsefnum sem við
virðumst ekki hafa al-
mennilegt tak á - hvað
er þá til ráða? Þegar
við finnum fyrir vaxt-
arverkjum byggðar á
höfuðborgarsvæðinu,
þégar „byggðastefnan“
skilar litlum árangri
þrátt fyi-ir mikil fjárút-
lát, þegar fólk fiykkist
á suðvesturhornið svo
þúsundum skiptir á
hverju ári, þegar botn-
inn dettur úr rótgrón-
um verslunarhverfum
eins og við Eddufell í
Reykjavík og þegar við
getum ekki einu sinni
sldpulagt þjóðhátíð
skammlaust á Þingvöllum - viljum
við þá nýta tiltæka þekkingu eða
viljum við bjargast áfram á brjóst-
vitinu eða einni og einni sérfræði-
grein? Hvað segjum við aðstand-
endum þeirra sem týna lífinu á illa
skipulögðu og hættulegu sam-
gönguneti eða í byggð sem hefur
verið valinn staður á hættusvæð-
um? Hvað segjum við fólki sem nú
situr uppi með verðlausar eða verð-
litlar eignir um allt land? Getur
verið að skipulagsfræðingar kunni
hér einhver ráð sem duga?
Auðvitað sjá menn líka, án þess
að vera langskólagengnir, að það er
nauðsynlegt að líta heildrænt á
þessi mál ef við eigum að geta búist
við varanlegum árangri. Skipulag
snýst ekki bara um að búa til lóð og
skilmála fyrir eitt og eitt hús.
Glöggir stjórnmálamenn eru m.a.s.
farnir að sjá að kvótamálið snýst
ekki bara um kvóta, heldur er þetta
miklu flóknara mál sem teygir anga
sína inn á mörg önnur svið. Þetta er
einmitt það sem skipulagsfræðing-
ar hafa verið að segja um áratuga
skeið og um þetta snýst m.a. þeirra
sérgrein.
Að mínu mati þurfa íslenskir
skipulagsfræðingar annars ekki að
hafa miklar áhyggjur af sinni eigin
framtíð. Aðrar þjóðir hafa fyrir
löngu viðurkennt þeirra þekkingar-
svið og mikilvægi þess fyrir allan
almenning. An efa munu þeim líka
áfram bjóðast góð störf í þessum
löndum á meðan íslenskir alþingis-
menn og þeir sem „sinna skipulagi“
hér á landi telja að hag íslendinga
sé best borgið með því að láta
brjóstvitið ráða. Islenskur almenn-
ingur ætti hins vegar að hafa af því
vaxandi áhyggjur að byggð og land-
notkun hér á landi sé ekki skipu-
lögð af fólki með lágmarks þekk-
ingu og reynslu á skipulagsmálum,
sem vill og getur axlað faglega
ábyrgð á sínum verkum.
Höfundur er formaður Skipulags-
fræðingafélags ísiands.
http://www.rit.cc
enskar þýðingar
og textagerð

VEIAH
Ármúla 29 - Rvk. Sími 588 4699
Vefsíða: www.oba.is
Gestur
Olafsson
Gaddavírsvæddar
einstefnuleiðir
í BÆNDABLAÐINU 30. mars
er grein eftir Sigvalda Asgeirsson
undir nafninu „Lausaganga eða
varsla". Greinin er mjög tímabær
því hún er skrifuð í tilefni af frétt-
um af niðurstöðu einnar nefndar
landbúnaðarráðuneytisins sem
fjallaði um lausagöngu búfjár. Ég
ætla mér að vitna aðeins í hana, því
ég var hjartanlega sammála að á
þessu vandræða miðaldafyrirkomu-
lagi lausagöngu búfjár verði að
taka. Nefndarmenn komust að
þeirri niðurstöðu að ekki væri tíma-
bært að setja þá almennu reglu að
lausaganga búfjár yrði bönnuð.
Greinarhöfundi finnst það skelfileg
niðurstaða og finnst víst fleirum
eftir öll þau slys sem orðið hafa af
völdum búfjár á vegum, bæði lands-
mönnum og ferðamönnum, eins og
dæmin sýna.
Ekki eykur það hagsæld í ferða-
menningu okkar að fólk skuli farast
í bflslysum vegna þess að sauðfé
valsar um landið að vild.
Nefndin komst einnig að þeirri
niðurstöðu að nánst engu sé hægt
að breyta hvað varðar búféð, en
þess í stað leggur hún til að vega-
gerðin verði skylduð til að girða
meðfram þjóðvegum og kostnaður-
inn yrði reiknaður inn á vegfram-
kvæmdir, sem sé; á kostnað skatt-
borgarans. Hvað skyldi vegagerðin
vera búin að greiða margar milljón-
ir kflómetra í gegnum árin á okkar
kostnað? Samt er alltaf slangur af
fé fyrir utan þessar dýru girðingar,
því þeim er oft beitt á nýgróður á
vegköntum. EF tjón eða slys hlýst
af verður sá sem fyrir slysinu verð-
ur að borga allan kostnað af farar-
tækinu og e.t.v. sjúkra-
húslegu, þrátt fyrir að
girðingar séu beggja
vegna vegar. En bónd-
inn fær borgað fyrir
dýrið. Eru þetta mann-
sæmandi lög í dag?
ÞEir sem eru að
reyna að rækta bletti á
þessu berangurslega
landi þurfa að víggirða
á eigin kostnað, en
hann er oft meiri en
það sem lagt er í gróð-
urinn. Oft kemst samt
sauðfé inn fyrir og
veldur tjóni (jafnvel
hleypt inn af fjáreig-
endum, - því miður eru
mörg dæmi um slíkt, samanber
gróðurreit skátanna á Reykjanes-
inu, svo dæmi sé tekið). Það er nán-
Lausaganga
Nefndin komst einnig
að þeirri niðurstöðu,
segir Herdfs Þorvalds-
dóttir, að nánast engu
sé hægt að breyta hvað
varðar búféð.
ast ógerningur fyrir tjónþola að ná
rétti sínum því fjáreigandi ber enga
ábyrgð á fé sínu.
Hverjir eru það svo sem verja
þetta miðaldafyrirkomulag í bú-
skap í dag? Það er miklu fremur
landbúnaðarmafían, hópar kerfis-
karla sem óttast um
embætti sín ef hróflað
er við reglum. Bændur
eru yfirleitt orðnir
þreyttir á að vera
álitnir landníðingar og
trassar af öðrum
landsmönnum og vildu
gjarnan geta búið
ræktunarbúskap og
með ábyrgð á sínu bú-"
fé. Það sýnir m.a. að þó
nokkrir bændur
hringdu í Sigvalda,
höfund greinarinnar,
til þess að láta hann
vita að þeir væru sam-
mála flestu í hans rök-
semdarfærslu, - en
enginn hringdi til að mótmæla.
Aðalrökin gegn því að girða af
búfé í beitarhögum og girða heima-
jarðir eni þau, að það sé svo kostn-
aðarsamt. Auðvitað kostar það
ótaldar milljónir og ríkið þyrfti að
styrkja þær framkvæmdir í byrjun.
En þegar til lengdar lætur yrði það
margfalt ódýrara en að halda áfram
að girða meðfram vegum, ásamt
endalausu viðhaldi á gömlum girð-
ingum, sem gerir landið að gadda-
vírsvæddum einstefnuleiðum.
Hvort skyldi vera hagkvæmara fyr-
ir bændur og þjóðarbúið; - að girða
af búpeninginn, - eða girða af allt
annað, svo sem landgræðslusvæði,
skógræktarsvæði, sumarbústaðar-
lönd, bæjarlönd og hvern einasta
reit sem menn vilja rækta?
Hvað haldið þið, góðir lands-
menn?
Höfundur er leikari.
Herdís
Þorvaldsdóttir
Á ferð um Vestfirði
og Vesturland

y i IJJH L) JJEiJiLJUJJ2J
iSnil'úisf jjbt-ijálilr
m
Katrín Rós, í heimabæ
sínum, Akranesi
Kiitittir

eioinitiyfnat
ftaiitia
bílstiéruiti
í háðealmi
yjsiÉMwá
- jjiiijjíiD-j/iiiJJiJ/ íjjj ÍJBJJJJJJJ'-Iö
J lífsreynslusaga: Besta helgi ævirtnar rmjji