Morgunblaðið - 30.06.1999, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 30. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Finnur Pétursson
FRÁ sýningunni í Gallerí Dynj-
andi á Bíldudal.
Myndlistar-
sýning á
Bfldudal
Tálknaíirði. Morgunblaðið.
LISTMUNASÝNING var opnuð í
Gallerí Dynjandi á Bíldudal á dög-
unum að viðstöddum fjölmörgum
gestum, m.a. frá vinabæjum Vest-
urbyggðar frá Norðurlöndunum.
Það eru tíu einstaklingar af sunn-
anverðum Vestfjörðum, sem sýna
verk sín. Sýningin er blönduð sýn-
ing af málverkum og handverki. út-
skornir munir úr tré, myndir mál-
aðar á silki, vatnslita- og olíumál-
verk, glerlistmunir, roðskinnsskór
og munir unnir úr fjörugrjóti og
öðrum náttúrulegum efnum eru
meðal þess, sem sýnt er. Það voru
eigendur sýningarsalarins, hjónin
Ásdís Guðjónsdóttir og Jón Þórð-
arson, sem áttu frumkvæðið að
þessari sýningu. Þetta er sölusýn-
ing en sum verkanna eru þó í
einkaeigu. Sýningin verður opin í
sumar.
Gallerí Dynjandi var opnað í
mars 1998 með sýningu á verkum
Steingríms St. Th. Sigurðssonar. I
mars á þessu ári var haldin sam-
sýning sjö myndlistarmanna úr
Vesturbyggð. A þeirri sýningu var
einnig hljómplötu- og tónlistarsafn
Jóns Kr. Ólafssonar á Bfldudal. Að
sögn Jóns Þórðarsonar, hefur að-
sókn að sýningum verið góð og
góður rómur gerður að aðstöðunni,
sem er tfl húsa að Dalbraut 1, á
Bfldudal.
Kammerkórinn í
Fredriksborg í
N orræna húsinu
KAMMERKÓRINN í Fredriks-
borg á Norður-Sjálandi heldur
tónleika í fundarsal Norræna
hússins miðvikudaginn 30. júní
kl. 20.30.
Á söngskránni eru verk frá
ýmsum tímum, og má nefna
tónskáld eins og A. Bruckner,
Mendelssohn-Bartholdy og Edv.
Grieg, en einnig eru með ver-
aldlegir, danskir söngvar, m.a.
eftir C.E.F. Weyse, P. Lange-
Miiller, Per Norgárd og Bjorn
Hjelmborg. Þrjátíu manns eru í
kórnum í þessari ferð.
Kórinn var stofnaður árið
1963 í tengslum við Fredriks-
borgarkirkju og félagar hans
koma víða af Sjálandi og frá
Kaupmannahöfn. Kórinn hefur
sungið víðs vegar um Evrópu.
Kórsljóri er planóleikarinn Lars
Ridder og hefur hann stjórnað
kórnum frá árinu 1996. Hann
lauk námi í pianóleik 1994 frá
Konunglega danska tónlistarhá-
skólanum. Hann hefur auk þess
lært kórstjórn hjá prófessor
Dan Oluf Steenlund.
Kammerkórinn í Frederiks-
borg kemur til íslands frá
Grænlandi þar sem hann tók
meðal annars þátt í árlegri
menningarhátíð í Qaqortoq.
Margir danskir sjóðir styrkja
för kórsins.
KAMMERKÓRINN í Fredriksborg
KAMMERKÓRINN Cantemus heldur þrenna tónleika
hérlendis á næstunni.
Kammerkórinn
Cantemus í tón-
leikaferð til Islands
CANTEMUS-kammerkórinn frá
Hróarskeldu í Danmörku, undir
stjórn Bjarne Strands, kemur í
tónleikaferð til íslands og held-
ur þrenna kirkjutónleika. Hinir
fyrstu verða í Skálholtskirkju
fimmtudagskvöld kl. 21, í Reyk-
holtskirkju föstudagskvöldið 1.
júlf kl. 21 og loks í Grensás-
kirkju sunnudaginn 3. júli kl. 17.
Kórinn mun einnig syngja við
guðsþjónustu í Grensáskirkju kl.
11.
Auk þessara tónleika kom
kórinn fram á Hrafnistu í
Reykjavík á þriðjudagskvöld
með dagskrá í samvinnu við
Fleming Ricck, forstöðumann
fornminjadeildar danska þjóð-
minjasafnsins um sjávarhætti.
Kórinn var stofnaður árið
1982. Kórfélagar eru rúmlega
tíu og eru hafa allir mikla
reynslu í kórsöng. Stjórnandinn
lauk kirkjutónlistar- og kenn-
araprófi frá Konunglega tónlist-
arháskólanum í Kaupmannahöfn
og stundaði framhaldsnám m.a.
hjá Anton HeiIIer og Hans Fagi-
us. Hann er organisti við Sct.
Jörgensberg kirkjuna í Hró-
arskeldu sem er næstelsta kirkja
Danmerkur.
Gylfi Ægisson
sýnir á Húsavík
GYLFI Ægisson opnar mál-
verkasýningu í Safnahúsinu á
Húsavík á fostudaginn. Sýn-
ingin verður opin þann dag til
kl. 21. Laugardag og sunnu-
dag verður opið báða dagana
frá kl. 10-22, en þá lýkur sýn-
ingunni.
BÆKDR
Afmælisrit
í TÍMA OG ÓTÍMA
Ræður og ritgerðir ásamt ritaskrá
1944-1998 eftir Sigurð A. Magnús-
son. Afmælisrit útgefíð í tilefni af 70
ára afmæli hans. Háskólaútgáfan
1998. 461 bls.
AFMÆLISRIT Sigurðar A.
Magnússonar, I tíma og ótíma, hef-
ur eflaust meira bókmennta- og
heimildagildi en mörg slík rit. Rit-
nefnd hefur nefnilega brugðið á
það ráð að láta afmælisbarnið velja
greinar eftir sjálft sig í stað þess að
safna saman ósamstæðum ritgerð-
um, sinni úr hverri áttinni eins og
oft er. Segja má að bókin sé þriðja
greinasafn Sigurðar, auk úrvals
leikdóma (I sviðsljósinu (1982)), en
áður hafa komið út Nýju fötin keis-
arans (1951) og Sáð í vindinn
(1968).
Flestar greinanna, 51 að tölu,
eru frá líðandi áratug og er sú
yngsta skrifuð 1996. Eldri greinar
eru þó nokkrar og er sú elsta skrif-
uð 1961. Greinarnar bera vitni fjöl-
breyttum áhugasviðum höfundar
og yfirgripsmikilli þekkingu á
menningarmálum. Þeim er skipað í
fjóra meginkafla: í fyrsta og veiga-
mesta kaflanum er fjallað um bók-
menntir; í öðrum er tekið á samfé-
lagsmálum; sá þriðji er um kristi-
leg málefni; í þeim fjórða eru
nokkrar greinar á ensku, eins kon-
ar kynning á íslenskum bókmennt-
um og bókmenntaarfí. Aftast er
svo ritaskrá sem nær yfir fímm
tugi ára; lengd og umfang skrár-
innar segir sína sögu um framlag
Sigurðar tfl íslenskra menningar-
mála.
Greinamar í fyrsta hluta eru
flestar eins konar kynning á er-
lendum höfundum, enda fáir jafn
vel til þess fallnir og höfundur að
Eldur, öfgar og trú-
arleg tilvistarspeki
fræða um heimsbók-
menntir, en undirliggj-
andi eru heimspekilég-
ar og bókmenntafræði-
legar spurningar.
Þannig fær harmleik-
urinn (og hið tragíska)
sérstaka umfjöllun í
tveimur greinum; „Um
rætur harmleiksins" og
„Um fomgríska harm-
leiki“. Greinina „Jobs-
bók og Prómeþeifur“
og jafnvel fleiri mætti
setja undir sama hatt.
Kannski fjalla allar
greinamar með einum Sigurður A.
eða öðram hætti um Magnússon
skáldskapinn: Skáld-
skapinn og lífið. Eða „samspuna
lífs og listar" eins og Sigurður kall-
ar veigamikla grein um James
Joyce. Listin er, segir Sigurður,
„tvímælalaust máttugasta tæki
mannsins til að skýra og dýpka til-
finningareynslu sína“.
„Tragísk reynsla eða lífssýn“ er
sjaldan langt undan í skrifum Sig-
urðar - Maðurinn frammi fyrir
hinstu rökum heimsins og leit
hans, vonlaus en nauðsynleg, að
Sannleikanum (þó ekki nema sann-
leika). Og listin er „tæki mannsins
til að nálgast innstu rök lífsins og
tjá þrá sína eftir samrana við guð-
dóminn" (353 ). Lífsviðhorfin sem
birtast í greinunum era þannig
hvort tveggja af tilvistar(speki)leg-
um og trúarlegum toga.
Annar hluti bókarinnar, með
greinum um samfélagsmál, hefst á
fjóram ,,‘68-ádrepum“,
sem birtust á árunum
1967 til 1974, en við
lestur þeirra rifjast
upp andblær kalda-
stríðsára og átök
hægri- og vinstri-
manna þegar þau voru
enn og hétu. Grein-
amar era hvatning til
ungs fólks en bein-
skeytt gagnrýni á öld-
ungasamfélag „ís-
lensks afturhalds".
Ein þessara greina
endar á tilvitnun í
William Fulbright:
„Að gagnrýna þjóð
sína er að gera henni
greiða og slá henni gullhamra".
Með því sé gagnrýnandinn að
hvetja hana til að gera betur og
trúi því jafnframt að þjóðin geti
það. Þessi afstaða er svo sem aug-
ljós í ádeilum Sigurðar, hversu
hvassyrtar sem þær kunna að virð-
ast á stundum.
Þótt sumar greinanna séu nú
einkum áhugaverðar sem heimildir
um tíðaranda eiga aðrar enn full-
gilt erindi. Þannig ætti greinin „ís-
land við aldahvörf1, sem birtist
1991, að vera til í sérprenti á
hverju íslensku heimili. Þau álita-
mál sem velt er upp í þessari „þjóð-
arádrepu aldarinnar", ef svo mætti
að orði komast, í sambandi við ís-
land og Evrópusamfélagið,
komumst við ekki hjá að athuga og
það af fullri alvöra áður en langt
um líður. Sigurður gagnrýnir m.a.
nauðhyggju í sambandi við inn-
göngu í EB og bendir á að þjóðern-
isvitund og alþjóðahyggja feli ekki
í sér neinar andstæður: „Það á að
leyfa þúsund blómum að vaxa og
dafna jafnt í hinu alþjóðlega sem
hinu þjóðlega samfélagi" (288).
í þriðja hluta afmælisritsins era
fimm greinar sem snerta trúmál á
einn eða annan veg. Fyrsta grein-
in, frá 1968, er hrífandi hugleiðing
um séra Friðrik Friðriksson sem
Sigurður segir hafa verið „frábært
skáld í lífí sínu“ og hugsanlega „í
takt við innstu rök tilverunnar"
(351). Síðasta greinin í þessum
hluta er skelegg predikun, „Um
boðun Maríu“, sem Sigurður hélt í
Dómkirkjunni 1994.
„Kirkjuræknin" hindrar trú-
manninn Sigurð ekki í því, í grein-
inni „Hvað virðist yður um Krist?“,
að gagnrýna hina opinbera kirkju
harðlega, m.a. fyrir að „verðleggja
náðarmeðul Krists“. Sigurði er auk-
inheldur „til efs að prelátar og pótin-
tátar þessa heimsbákns [kristinnar
kirkju] mundu kannast við Krist,
hvaðþá veita honum viðtöku, ef hann
öllum að óvöram birtist meðal okkar
einhvem þessara tvísýnu daga yfir-
standandi skálmaldar" (359).
Trúarlegi þátturinn í skrifum
Sigurðar kann í fyrstu að virðast í
mótsögn við hárbeitta samfélags-
rýni og tilvistarspekilega afstöðu,
a.m.k. til bókmennta og lista, en er
e.t.v. í „samræmi" þegar betur er
að gáð. I umfjöllun Sigurðar er
augljóst að trúin og listin eru ná-
skyld fyrirbæri og þar með eru
„mótsagnir" í persónuleika hvers
og eins órjúfanlegur þáttur mann-
legs hlutskiptis. Hugsanlega hefur
Sigurði lánast, eins og hann ætlar
séra Friðriki, að fella sínar innri
andstæður „í ljúfa löð, þannig að
hinir suridurleitu þættir mynda
samræmda heild“ (348).
Bókin er, í stuttu máli, fróðleg
og skemmtilegt lesefni. Ekki sakar
hvað hún er vel úr garði gerð. Á
kápu eru ljósmyndir eftir Vigfús
Birgisson sem gefa tilhlýðilegt yf-
irbragð, virðulegt og þrungið í
senn: Yfirborðið (forsíðan) fallega
gárað (eld)vatn við sólsetur en
undir (á baksíðu) ólgandi ský á
himni - allt eins von á óveðri og
uppstyttu. Þá setur fróðlegur inn-
gangur Ástráðs Eysteinssonar rit-
höfundarferil Sigurðar í samhengi.
Sigurður er einn fárra rithöf-
unda sem (enn) láta sig hafa það að
stinga niður penna um dægurmál
og það gerir hann af ákveðni. Hann
ræður yfir einstökum stfl og þótt
maður sé honum ekki alltaf sam-
mála og stundum á öndverðum
meiði eru greinamar aldrei leiðin-
legar. Engin hálfvelgja þar.
Stundum bregður manni að vísu
hversu hátt hann reiðir beitt stfl-
vopnið til höggs, miðað við tilefni:
Engu er líkara en frægur eldmóð-
ur mannsins taki völdin á stundum.
En kannski er von að manni bregði
á tímum póstmódernískrar deyðar
þegar lifandi gagnrýni, umræður
og deilur, aðal lýðræðis, era á
hverfanda hveli en skoðana-, sinnu-
og afskiptaleysi nærri allsráðandi.
Um Sigurð Á. Magnússon mætti
kannski viðhafa sömu orð og hann
um Halldór Kiljan Laxness í grein
vegna sjötugsafmælis HKL:
„Hann hefur þrásinnis sannað að
hann á enn talsvert af sínum gamla
eldi, ofstopa og öfgum, sem svo
óþyrmilega velgja samferðamönn-
unum undir uggum“ (42).
Geir Svansson