Morgunblaðið - 14.05.2000, Blaðsíða 33

32 SUNNUDAGUR 14. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 14. MAÍ 2000 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
AUKNAR VEGA-
FRAMKVÆMDIR
AÐ ER ánægjulegt, að
fjárhagsstaða þjóðarbús-
ins er svo sterk um þessar
mundir, að Alþingi telur fært
að auka verulega fjárframlög
til vegamála á næstu árum. A
kynningarfundi Sturlu Böð-
varssonar samgönguráðherra
og samgöngunefndar Alþingis
sl. fimmtudag, kom fram, að á
næstu fimm árum verður rúm-
lega 60 milljörðum króna varið
til framkvæmda í vegamálum.
Þar er um margar þýðingar-
miklar framkvæmdir að ræða.
I fyrsta lagi er ætlunin að
hefjast handa um undirbúning
að gerð jarðganga á milli
Siglufjarðar og Ólafsfjarðar og
milli Reyðarfjarðar og Fá-
skrúðsfjarðar. I báðum tilvik-
um er um mikla samgöngubót
að ræða. Siglufjörður tengist
vaxandi byggð á Eyjafjarðar-
svæðinu og reynslan af Hval-
fjarðargöngunum sýnir að slík
tenging þýðir, að þessi svæði
renna smátt og smátt saman
sem eitt atvinnusvæði.
Jarðgöngin á Austurlandi
bæta samgöngur þar mjög og
koma ekki bara Austfirðingum
til góða heldur öllum lands-
mönnum.
Verulegar vegaframkvæmd-
ir verða á Vestfjörðum og
Vesturlandi og mikilvægar
ákvarðanir eru teknar um
vegaframkvæmdir á suðvest-
urhorni landsins. Undirbún-
ingur að framkvæmdum við
svonefnda Sundabraut verður
hafinn af fullum krafti, tvöföld-
un Reykjanesbrautar verður
hraðað og aukið fé er sett í
hinn svonefnda Suðurstrand-
arveg.
Árni Johnsen, alþingismað-
ur og formaður samgöngu-
nefndar Alþingis, segir um
þessar ákvarðanir í grein hér í
blaðinu í fyrradag:
„Með ákvörðun ríkisstjórn-
arinnar um viðbótarfjármagn á
vegaáætlun 2000-2004 er verið
að stíga eitt stærsta skrefið í
sögu íslenzka lýðveldisins um
sérstakt átak í vegagerð á
landinu eða vegafé upp á 9
milljarða króna og er þá ótalið
það sem vænta má sem fyrstu
framlög til Sundabrautar eftir
tvö ár en reikna má með a.m.k.
tveimur milljörðum á fyrstu
tveimur árum þess verkefnis,
þegar það kemur til fram-
kvæmda vonandi á árinu 2003
eða2004.“
Þau verkefni í vegamálum,
sem hér hafa verið nefnd, hafa
mikla þýðingu. Morgunblaðið
hvatti til þess fyrir skömmu í
forystugrein, að framkvæmd-
um við tvöföldun Reykjanes-
brautar yrði hraðað. Það er svo
augljóst öryggisatriði vegna
stóraukinnar umferðar á þess-
ari leið, að ekki þarf að færa
frekari rök fyrir því.
Mörgum þótti í upphafi frá-
leitt að leggja fjármagn í svo-
nefndan Suðurstrandarveg.
Við nánari athugun kemur þó í
ljós, að sú vegagerð mun
tengja saman sjávarbyggðirn-
ar á Suðurlandi og Suðurnesj-
um, auðvelda flutninga þar á
milli og stuðla að auknum
krafti í fiskvinnslu á þessum
stöðum. Jafnframt er augljóst
að Suðurstrandarvegur mun
nýtast ferðaþjónustunni vel og
almennt stuðla að aukinni
tengingu á milli byggðanna á
Suðurlandi og Suðurnesjum.
Margir hafa tilhneigingu til
að fjargviðrast út af jarð-
gangagerð. Reynslan af slíkum
framkvæmdum ýtir þó undir
þær frekar en hitt. Staðreynd
er, að byggðirnar á norðan-
verðum Vestfjörðum eru orðn-
ar að einu atvinnusvæði, þótt
enn eimi eftir af gömlum sjón-
armiðum hjá íbúunum einsog
fram hefur komið í umræðum
um skólamál.
Hvalfjarðargöngin sýndu
nánast í einu vetfangi að þau
mundu stuðla að því að Borgar-
fjarðarsvæðið og höfuðborgar-
svæðið mundu smátt og smátt
vaxa saman með gagnkvæmum
styrk fyrir báða aðila. Það er
auðvelt að sækja vinnu til
Reykjavíkur og nágranna-
byggða daglega frá Akranesi
og úr Borgarfirði og öfugt og
ekki er ólíklegt að íbúar höfuð-
borgarsvæðisins muni í vax-
andi mæli leita sér búsetu í
Borgarfirði til þess að njóta í
senn sveitakyrrðarinnar og ná-
grennisins við þéttbýlið.
Það er ákaflega mikilvægt
að byggja upp á Eyjafjarðar-
svæðinu mótvægi við höfuð-
borgarsvæðið. Það er smátt og
smátt að takast. Samgöngur
við Eyjafjörð eru með þeim
hætti að telja verður að um
eina byggð sé að ræða. Göngin
á milli Eyjafjarðar og Ólafs-
fjarðar tengja Ólafsfjörð við
þetta svæði og valda því, að þar
er nánast um að ræða samruna
þessara byggða.
Með jarðgöngum á milli
Siglufjarðar og Ólafsfjarðar
verður einangrun Siglufjarðar
rofin og Siglufjörður tengist
Eyjafjarðarsvæðinu með sama
hætti og Borgarfjörður höfuð-
borgarsvæðinu. Jafnframt má
búast við því að Eyjafjörður,
Ólafsfjörður og Siglufjörður
verði nánast eitt atvinnusvæði.
Þessi tengsl munu færa
þessum byggðum aukinn styrk
og opna þeim alveg nýja vídd.
Þess vegna er jarðgangagerð á
þessu svæði líkleg til að hafa
mikla þýðingu í byggðaþróun á
landinu almennt.
Austfirðingar eru í sárum
eftir síðustu atburði í virkjana-
og stóriðjumálum. Nýjar
ákvarðanir í samgöngumálum
skipta hins vegar verulegu
máli fyrir Austfirðinga og eiga
að geta átt verulegan þátt í
nýrri eflingu byggðanna þar.
GUNNLAUGUR
kom einnig til Grinda-
víkur að sumarlagi,
„en þá bar minna á
háfinu og meira á
grænum blettum, sem
gaman var að mála.
Eg fann alltaf nóg af fyrirmyndum í
Grindavík. Þar var gömul búð, eins
og algengar voru í Reykjavík upp úr
aldamótum. Eg málaði hana nokkr-
um sinnum.“
í Grindavík þótti Gunnlaugi alltaf
eitthvað mikið vera að gerast á sjón-
um. „Einu sinni að vorlagi, í apríl
minnir mig, kom ógurlegt veltubrim,
þó veðrið væri gott. Þá greip um sig
ótti í bænum, því að brimið var stór-
hættulegt og lendingin ófær. Þá var
dreginn upp línubelgur á einu hús-
inu. Það var merki um, að sundið
væri ófært. Ég var að mála uppi á
lofti í húsi, glugginn var opinn og
tvær konur stóðu undir húsveggnum
og mændu út á sjóinn. Þá heyrði ég
að önnur konan sagði: „Ég er búin að
horfa svo lengi út á sjóinn, að mér
finnst ég alltaf sjá skip, en samt er
ekkert skip.“ Þó að hún hefði séð
skip, hefði það ekki orðið nein lausn
á málinu, eins og á stóð. En ekkert
skip varð lognbriminu að bráð, sem
betur fór, því að þau sigldu annað,
flest fyrir Reykjanes. Síðar spurði
ég sjómann um þetta brim og hann
sagði, að það hefði hjálpað þeim, hve
lognið var mikið: fyrir
bragðið hefði aldan
ekki verið eins kröpp."
Gunnlaugur vann úr
Grindavíkurskissun-
um, þegar hann kom
heim til Reykjavíkur,
en gekk misjafnlega fyrst í stað, þótt
betur gengi þegar fram í sótti. Hann
átti nóg af teikningum af bátum og
mönnum, sem voru að vinnu í sjó-
stökkum og með sjóhatta, bláum og
svörtum línubelgjum og rauðum
flöggum, gulum bambusstöngum og
borðstokkum á bátum, sem voru ým-
ist hvítir, grænir eða rauðir, „stund-
um sá ég þá á daginn í björtum litum
í sólskininu eða í gráum litum á sigl-
ingu, og undir dimmumót sást ekk-
ert nema ljósið í lugtunum. Þetta
voru miklar kræsingar fyrir mig, og
mér fannst ég lifa í vellystingum
praktuglega að hafa alla þessa fal-
legu liti fyrir augum og þessi marg-
breytilegu form, ljós og skugga. Eg
hef aldrei getað málað mynd nema
hafa einhverjar fyrirmyndir, samt
vil ég ekki mála eftir fyrinnynd. Ég
vil safna efni til að nota í myndir.
Mér er ekki eðlilegt að mála eftir
fyrirmynd, eins og ég sé hana, held-
ur eins og ég sé hana, þegar ég loka
augunum. Það er endurminningin,
sem mér er eðlilegt að mála. Ég hef
alltaf, einkum á sumrin, málað
vatnslitamyndir eftir náttúrunni, en
það hefur aldrei komið fyrir, að ég
hafi lokið við myndina úti. Þegar ég
hef málað hana til hálfs, fer ég með
hana heim og lýk við hana eftir
minni. Það má ekki rugla saman fyr-
irmyndinni í náttúrunni og mynd-
inni, sem ég er að mála, því að það
eru tveir ólíkir heimar, fyrirmyndin
truflar myndheildina. Listamenn
hafa alltaf þurft að glíma við þetta
tvennt, annars vegar náttúruna og
hins vegar abstraktsjónina. En þeg-
ar áherzla er lögð á annan þessara
þátta og hinum kastað fyrir borð,
kemur það niður á listinni.“
Þessi orð minna á ummæli Picass-
os eitthvað á þá leið, að hann hafi
alltaf byrjað með einhverja fyrir-
mynd, stól, reykjarpípu, tóbaks-
pakka. En þegar farið er að mála
myndina sé smátt og smátt hægt að
þurrka út einkenni veruleikans,
þangað til lítið eða ekkert er eftir af
fyrirmyndinni. í abstrakt - eða
óhlutkenndum myndum þurrkast
veruleikinn út og eftir standa aðeins
línur og litir, sem áhorfandinn getur
ekki tengt neinni fyrirmynd eða end-
urminningu. Og kannski eiga fæstar
þessara mynda sér rætur í hlut-
kenndri veröld fyrirmyndanna, held-
ur í huga, skynjun og tilfinningu
listamannsins. Þær minna á öldurn-
ar, sem eru hver annarri líkar, en
engar tvær eins.
M.
HELGI
spjall
r
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 13. maí.
SL. MIÐVIKUDAG urðu
nokkrar umræður á Al-
þingi um hugsanlega töku
skólagjalda vegna MBA-
náms, sem fyrirhugað er
að taka upp á vegum við-
skipta- og hagfræðideildar
Háskóla íslands í sam-
vinnu við Endurmenntunarstofnun. Að
hluta til snerust þær deilur, sem upp komu í
umræðunum um það, hvort Háskólinn hefði
lagaheimild til þess að taka upp skólagjöld
en í núgildandi lögum er stofnuninni veitt
heimild til gjaldtöku fyrir endurmenntun.
Hér skal ekki fjallað um þennan þátt máls-
ins eða dómur lagður á hann. En að öðru
leyti virðast þessar umræður hafa snúizt um
það, hvort yfirleitt ætti að taka upp skóla-
gjöld við Háskóla íslands, þ.e.a.s. um
grundvallaratriði málsins.
Svanfríður Jónasdóttir, alþingismaður
Samfylkingar, sem hóf þessar umræður,
lýsti djúpum áhyggjum yfir þeirri viðleitni,
sem í þessum áformum fælist til að taka upp
skólagjöld við Háskólann. Olafur Orn Har-
aldsson, alþingismaður Framsóknarflokks,
taldi, að vilji beggja stjórnarflokkanna lægi
ljós fyrir um það, að ekki skyldi taka upp
skólagjöld en vildi koma til móts við þarfir
Háskólans með auknum fjárframlögum og
Ossur Skarphéðinsson, formaður Samfylk-
ingarinnar, lýsti þeirri skoðun, að gjá væri
að myndast á milli stjórnarflokkanna, Sjálf-
stæðisflokkurinn væri að gera tilraun til
þess að smygla skólagjöldum inn bakdyra-
megin og innleiða einkavæðingu í skólakerf-
ið.
Þessu mótmæltu Sigríður Anna Þórðar-
dóttir, formaður menntamálanefndar Al-
þingis, og Sturla Böðvarsson, sem var stað-
gengill Björns Bjarnasonar mennta-
málaráðherra í þessum umræðum. Bæði
sögðu þau, að Háskóli íslands væri sjálf-
stæð stofnun og með nýjum lögum hefði
sjálfstæði hans verið aukið. Tveir þingmenn
Vinstri grænna, þau Steingrímur J. Sigfús-
son og Kolbrún Halldórsdóttir, mótmæltu
hugmyndum um gjaldtöku vegna MBA-
náms.
Þetta eru athyglisverð skoðanaskipti og
tímabært að umræður hefjist um það, hvort
taka eigi upp skólagjöld við Háskóla ís-
lands. Raunar er það svo, að háskólum hefur
fjölgað hér á landi og sumir þeirra taka
skólagjöld, þannig að nú þegar er fyrir
hendi háskólanám, þar sem skólagjöld eru
greidd.
Um langan aldur hefur tíðkazt að taka
skólagjöld við háskóla í Bandaríkjunum. Við
einkarekna háskóla eru þau mjög há og í
sumum tilvikum jafnvel um 25 þúsund
Bandaríkjadalir á ári en við ríkisháskóla þar
í landi eru þau mun lægri. Að einhverju leyti
eru skólagjöld tekin við háskóla í Bretlandi
og í Evrópu eru nú reknir nokkrir háskólar,
þar sem skólagjöld eru tekin, m.a. vegna
MBA-náms.
I Þýzkalandi hefur verið mjög svipað
kerfi og hér, þ.e. að háskólarnir hafa verið
öllum opnir og engin skólagjöld tekin. Um-
ræður þar í landi benda til þess, að fullkom-
ið öngþveiti ríki í mjög mörgum háskólum.
Það er ekki til húsnæði til þess að hýsa
starfsemina, nemendur komast ekki að í
tímum vegna húsnæðisleysis, skólunum
helzt ekki á kennurum, nemendur ljúka
náminu seint og sitja kannski á skólabekk í
áratug að ástæðulausu og svo mætti lengi
telja. Lýsingar þýzkra blaða og tímarita á
ástandinu í háskólunum þar eru lýsing á
stjórnleysi og öngþveiti.
íslenzkir námsmenn, sem sótt hafa há-
skólanám til annarra landa, hafa kynnzt
skólagjaldakerfinu, ekki sízt í Bandaríkjun-
um, og hafa í sumum tilvikum fjármagnað
skólagjöldin með lántökum hjá Lánasjóði
námsmanna.
Afstaðan til
skólagjalda
við háskóla
ÞAÐ er auðvelt að
skilja afstöðu þeirra,
sem hafa áhyggjur af
því, ef skólagjöld
yrðu tekin upp við
Háskóla Islands.
Grundvallarsjónamiðið í sambandi við
menntakerfi okkar á síðari hluta aldarinnar
hefur verið, að allir ættu að hafa jafna að-
stöðu til að afla sér menntunar. í því fælist,
að hvorki ætti að taka skólagjöld við háskóla
né aðra skóla. Ef tekin yrðu upp skólagjöld
yrði það til þess, að börn efnalítilla foreldra
gætu ekki farið í langskólanám. Þar með
yrði til stéttaskipting í þessu þjóðfélagi,
sem við gætum ekki þolað. Allt eru þetta
fullgild rök.
Nú er það að vísu svo, að þrátt fyrir hina
almennu stefnu hafa skólagjöld áratugum
saman verið tekin við suma skóla á íslandi.
Verzlunarskólinn er sennilega þekktasta
dæmið um skóla, þar sem skólagjöld hafa
verið tekin í langan tíma. Fyrr á árum var
því haldið fram, að þar stunduðu fyrst og
fremst nám börn efnamikilla foreldra, en
það sjónarmið heyrist ekki lengur. Skóla-
gjöld hafa jafnan verið tekin við þá fjöl-
mörgu tónlistarskóla, sem hér hafa verið
reknir, og raunar við ýmsa aðra skóla.
Skólagjöld eru því ekki óþekkt fyrirbrigði á
íslandi.
Háskólar, sem ekki taka skólagjöld, hafa
lent í margvíslegum hremmingum. Þeir
hafa yfirleitt átt við erfiðleika að etja í
rekstri vegna þess, að fjárveitingavaldið, í
hvaða landi sem er, hefur verið tregt til að
samþykkja allar fjárveitingar, sem skólarn-
ir hafa farið fram á. Ein afleiðingin er sú, að
þeir hafa ekki verið samkeppnisfærir við
einkarekna háskóla um beztu kennarana. Af
því hefur svo leitt, að beztu nemendurnir
hafa sótt í þá háskóla, þar sem beztu kenn-
ararnir eru.
Þegar kennarar eru illa launaðir geta
nemendur ekki gert sömu kröfur til þeirra
og þeir gera við einkarekna háskóla. Þótt
launakjör háskólakennara hér hafi batnað á
síðustu árum er það á almannavitorði, að
margir þeirra hafa vegna launakjara litið á
háskólakennsluna sem hlutastarf og aflað
sér tekna með öðrum störfum, sem auðvitað
hefur komið niður á kennslu þeirra og rann-
sóknarstörfum.
Til viðbótar kemur, að mikill munur er á
öllum aðbúnaði við einkarekna háskóla, þar
sem skólagjöld eru tekin, og ríkisrekna há-
skóla, þar sem engin skólagjöld eru greidd.
Þar á það sama við, að ríkisreknu skólarnir
hafa ekki fjármagn til að keppa við einka-
reknu háskólana um að skapa nemendum og
kennurum sem bezta aðstöðu.
Þessi erfiða samkeppnisstaða gagnvart
einkareknum háskólum hefur orðið til þess
að bæði hér og annars staðar hefur sú
spurning orðið áleitnari, hvort taka ætti upp
skólagjöld.
Það er auðvitað ljóst, að nemandi, sem
greiðir gjald fyrir háskólamenntun, leggur
meiri áherzlu á að ljúka námi sínu á tilskild-
um tíma. Sá nemandi eyðir ekki áratug í
námið, ef hann getur lokið því á fimm árum,
eða þremur árum í framhaldsnám, ef hann
getur lokið því á tveimur árum.
Ef gæðamunur á námi við skóla, sem tek-
ur skólagjöld, og skóla, sem tekur engin
skólagjöld, verður of mikill, m.a. vegna þess,
að fyrrnefndi skólinn hefur yfir að ráða
betri kennurum, er aðstaða nemendanna,
þegar þeir hafa lokið námi, mjög misjöfn.
Verulegar h'kur eru á því, að sá nemandi,
sem útskrifast frá „betri“ skólanum, hafi
meiri möguleika til þess að fá vel launaða
vinnu en sá, sem lýkur námi frá þeim skóla,
sem talinn er bjóða upp á lakari menntun.
Aðstaða
efnalítilla
nemenda
EN HVAÐA tæki-
færi hafa efnalitlir
nemendur til þess að
stunda nám við hina
dýru háskóla í
Bandaríkjunum?
Útiloka skólagjöldin þessa nemendur frá
slíku námi? Því fer fjarri. Við einkareknu
háskólana í Bandaríkjunum hefur verið
byggt upp viðamikið styrkjakerfi, sem gerir
það að verkum, að efnilegir nemendur, sem
hafa sýnt námshæfni sína í verki á fyrri
skólastigum, hafa alla möguleika á að fá
styrki til greiðslu skólagjalda þannig, að
aðstaða þeirra til að stunda nám við dýru
háskólana er ekki verri en annarra. Fjöl-
margir íslendingar hafa stundað nám við
bandaríska háskóla einmitt í skjóli þessa
styrkjakerfis. Jafnframt er ljóst að þetta
kerfi er þannig uppbyggt, að þeir nemend-
ur, sem fyrirfram fá ekki slíka styrki, geta
aflað þeirra með frammistöðu í námi að
hluta til eða öllu leyti.
En hér kemur fleira til. I mörgum grein-
um háskólanáms er það svo, að eftir að BA-
námi lýkur er ákveðin starfsreynsla talin
æskileg og það á m.a. við um MBA-nám. Oft
eru nemendur hvattir til að starfa í atvinnu-
lífinu í nokkur ár áður en þeir hefja MBA-
wm,
Mi 'llSfl«A^rÍ|iÍÍ
■ ' :
■
j-r.I
' i

Morgunblaðið/Ómar
Lóuþræll á Seltjarnamesi.
nám. íslendingur, sem stundaði MBA-nám
við erlendan háskóla, komst að raun um, að
margir skólafélagar hans voru í því námi á
kostnað fyrirtækjanna, sem þeir höfðu
starfað hjá að loknu BA-námi. Fyrirtækin
töldu sér hag í því að kosta framhaldsnám
viðkomandi starfsmanns með skilyrðum um,
að sá hinn sarrii yrði í starfi hjá fyrirtækinu í
ákveðinn tíma að námi loknu.
Þess vegna er það svo, að margir þeirra,
sem stundað hafa framhaldsnám við einka-
rekna háskóla í Bandaríkjunum og Evrópu
sem taka há skólagjöld, hafa aldrei borgað
einn eyri af þeim háu skólagjöldum. Kerfið
er hins vegar þannig uppbyggt, að skólarnir
fá þessi skólagjöld með einum eða öðrum
hætti, hvort sem er frá fyrirtækjum eða
sjóðum og sækjast þess vegna eftir að fá til
sín beztu nemendurna.
Sumir þeirra sjóða, sem standa undir
kostnaði við styrki til efnalítilla nemenda,
eru settir upp af einstaklingum, sem ráða
yfir miklum fjármunum. í Bandaríkjunum
eru þeir margir. Á þessum áratug hefur orð-
ið til hópur Islendinga, sem hefur komizt í
mikil efni, a.m.k. á okkar mælikvarða. Einn
þeirra, Gunnar Björgvinsson flugvélasali,
hefur nú sett upp kennarastöðu í frum-
kvöðlafræðum við Háskóla íslands, sem
hann greiðir allan kostnað af. Ekki er ólík-
legt að fleiri íslenzkir eignamenn muni á
næstu árum fylgja í kjölfar Gunnars
Björgvinssonar og greiða kostnað við
kennarastöður eða setja upp sjóði til þess að
styrkja nemendur til náms.
Vegna þessa kerfis einkarekinna háskóla
með há skólagjöld hafa fjölmargir efnalitlir
nemendur með mikla námshæfileika fengið
betri menntun en þeir hefðu nokkru sinni
átt kost á, ef leið þeirra hefði legið til ríkis-
rekinna háskóla, sem taka engin skólagjöld.
Það er þess vegna ekki allt, sem sýnist, í
þessum umræðum og þingmenn skyldu var-
ast að gerast málsvarar gamalla röksemda,
sem kannski áttu að einhverju leyti við fyrr
á tíð en nú má færa rök að að geti verið há-
skólamenntuninni fjötur um fót.
Á að taka
upp skdla-
gjöld við
Háskóla
Islands?
SÚ HUGSUN og af-
staða er mjög rót-
gróin hér á Islandi,
að ekki eigi að taka
gjald fyrir skólanám.
Háskóli íslands hef-
ur hins vegar staðið
frammi fyrir vaxandi
vanda. Fram á síðustu ár hafa launakjör
prófessora verið svo léleg, að háskólanum
hefur ekki haldizt á beztu kennurunum og
þeir hafa farið til annarra starfa. í því felst
auðvitað, að þeir nemendur, sem stunda
nám við Háskóla íslands, eiga það á hættu
að fá ekki jafngóða menntun og jafnaldrar
þeirra, sem sækja á önnur mið.
Rökin fyrir því að gera tilraun með annað
kerfi, eins og t.d. það að taka upp skólagjöld
við framhaldsdeildir, eru því sterk. Og erfitt
er að finna námsgrein, sem auðveldara er að
gera slíka tilraun með en einmitt MBA-nám.
Eins og staðan á vinnumarkaðnum er nú
hafa þeir, sem stundað hafa slíkt nám, mikla
möguleika á mun hærri launum en flestir
aðrir háskólaborgarar. Hvers vegna ekki að
prófa þetta kerfi við slíkar aðstæður?
í því sambandi þarf þó að hafa tvennt í
huga. í fyrsta lagi er hæpið, að Háskóli ís-
lands geti leyft sér að verðleggja þetta nám
svo hátt í byrjun, að skólagjöldin nálgist það
sem er við dýrustu háskóla í Bandaríkjun-
um og Evrópu. Það er einfaldlega ekki kom-
in nein reynsla á slíkt nám hér og engan
veginn víst að nemendur fái hér sambæri-
lega menntun í upphafi og við hina erlendu
skóla. Þurfi þeir að borga nánast jafn há
skólagjöld hér eins og annars staðar gætu
þeir hneigst til þess að segja sem svo, að þá
sé alveg eins gott að stunda þetta nám við
viðurkennda skóla á þessu sviði. M.ö.o. Há-
skóli íslands má ekki verðleggja sig út af
markaðnum.
í öðru lagi þarf að tryggja, að þeir nem-
endur, sem sannanlega hafa ekki efni á að
fjármagna slíkt nám beint, fái tækifæri til
þess í gegnum Lánasjóð námsmanna eða
með öðrum hætti.
I þriðja lagi þarf að byggja upp skilning á
því hjá fyrirtækjum, að það getur verið
þeirra hagur að greiða skólagjöld fyrir
starfsmenn sína með ákveðnum skilmálum
um starf í þágu fyrirtækjanna í kjölfar slíks
náms um ákveðinn tíma.
Það er ekki við öðru að búast en að það
verði pólitískar deilur um það, hvort taka
eigi upp skólagjöld við Háskóla íslands al-
mennt. En menn ættu að geta orðið sam-
mála um, að það veldur engum skaða, þótt
þessi tilraun sé gerð á takmörkuðu sviði í
framhaldsnámi við Háskólann, þannig að
nokkur reynsla fáist af slíku kerfi. Þeir
nemendur, sem líklegir eru til að stunda
nám við Háskóla Islands í þessari grein,
mundu örugglega leita eftir slíku námi í öðr-
um löndum og greiða þar umtalsverð skóla-
gjöld. En fyrir fjölskyldufólk t.d. er augljós-
lega hagkvæmara að geta stundað þetta
nám á Islandi og komast þannig hjá því
raski, sem fylgir búferlaflutningum til ann-
arra landa. Það er þess vegna verið að auð-
velda fólki að stunda þetta nám en ekki að
gera því erfiðara fyrir með því að gera slíka
tilraun við Háskóla íslands.
Viðhorfin til menntunar eiga áreiðanlega
eftir að breytast á næstu árum. Bandaríkja-
menn hafa frá fyrri tíð vanið sig á það að
hefja sparnað við fæðingu barns til þess að
kosta skólagöngu þess síðar á ævinni. Þessi
sami siður verður tekinn upp hér og ekki
ólíklegt að unga fólkið, sem nú er að koma
sér upp fjölskyldu, hafi þegar tekið hann
upp eftir að hafa kynnzt skólakerfinu hér
heima og erlendis af eigin raun. Raunar
væri ástæða til að auðvelda fólki slíkan
sparnað með skattalegum ráðstöfunum.
Þau tækifæri, sem ungt fólk hefur í lífinu,
byggjast ekki sízt á góðri menntun.
Þess vegna er það
svo, að margir
þeirra, sem stund-
að hafa fram-
haldsnám við
einkarekna há-
skóla í Banda-
ríkjunum og
Evrópu sem taka
há skólagjöld,
hafa aidrei borgað
einn eyri af þeim
háu skólagjöldum.
Kerfið er hins
vegar þannig upp-
byggt, að skólam-
ir fá þessi skóla-
gjöld með einum
eða öðrum hætti,
hvort sem er frá
fyrirtækjum eða
sjóðum, og sækj-
ast þess vegna eft-
ir að fá til srn
beztu nemend-
uma.
w
f