Morgunblaðið - 20.08.2000, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 20. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Arvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
JÓN LEIFS OG BALDUR
s
APÁSKUM árið 1991 var Bald-
ur Jóns Leifs fluttur í fyrsta
sinn. Það var Sinfóníuhljóm-
sveit æskunnar, sem flutti verkið
undir stjórn Paul Zukofskys. í þeirri
ákvörðun að fiytja verkið fólst ein-
stakur metnaður og flutningur Sin-
fóníuhljómsveitar æskunnar verður
jafnan minnisstæður öllum þeim,
sem á hlýddu.
í fyrradag var Baldur fluttur á ný
og nú var það Sinfóníuhljómsveit ís-
lands, sem flutti verkið. Um tónlist-
ina og flutninginn segir Jón Ásgeirs-
son, tónskáld og tónlistargagn-
rýnandi Morgunblaðsins, í blaðinu í
gær: „Menn mega muna að um alda-
mótin var ómstreitan, sem markmið,
mjög illa liðin, en er nú orðin það
allra venjulegasta í tónlist nútímans.
Þrátt fyrir það hefur tónlist Jóns
ekki átt samleið með tónlist annarra
ómstreitusnillinga og hefur Jón því
verið eins og útlagi, sem nú er boðið
til húsa og gerðar stórar veizlur. Má
að því leyti líkja honum við menn eins
og Mandela og Havel... Ekki er vafi á
að þessi atburður mun umbreytast í
sterka og ljóslifandi minningu um
mikinn listviðburð, þar sem fengist
var við mikilvægar spurningar um
baráttu hins góða og illa, sem fylgt
hefur manninum frá örófi alda.“
Um dansinn segir listdansgagn-
rýnandi Morgunblaðsins, Lilja Ivars-
dóttir, m.a.: „Mikið fór fyrir tónlist-
inni í flutningnum á Baldri. Hún var
mögnuð og aðgengileg áheyrnar.
Dansinn var samofinn tónlistinni en
tónlistin er vel til þess fallin að dansa
við. Á dramatískustu köflunum, þeg-
ar allt ætlar um koll að keyra, kýs
danshöfundur að láta dansarana
hreyfa sig í andstöðu við tónlistina,
þ.e. rólega eða ekki. Það kom vel út
enda ógerningur fyrir fámennan hóp
dansara að fylgja og keppa við þann
mikla kraft sem býr í tónlistinni. Til
þess þyrfti margfalt fleiri dansara og
stærra og dýpra svið. Ofurkrafturinn
í tónlistinni og viðkvæmni hennar
skiluðu sér því vel í dansinum.“
Þegar Jón Ásgeirsson líkir Jóni
Leifs við Mandela og Havel hefur
hann rétt fyrir sér að því leyti til að
Jón Leifs var á meðan hann lifði eins
konar utangarðsmaður í íslenzku
menningarlífi, þótt hann hafi átt sína
fylgismenn og aðdáendur, m.a. hér á
blaðinu. Það er fyrst nú á síðustu ár-
um, sem bæði við Islendingar og aðr-
ir erum að byrja að gera okkur grein
fyrir því, að þarna var á ferð eitt af
fremstu tónskáldum Norður-Evrópu
á þessari öld, eins og Jóni Leifs hefur
verið lýst.
Flutningur Sinfóníunnar á Baldri
var mikill atburður í menningarlífi
okkar Islendinga. Tónlistin er mikil-
fengleg og sviðsetningin sterk og
áhrifamikil.
Jafnframt voru tónleikarnir í
fyrradag undirstrikun á því, að okkur
Islendinga skortir tilfinnanlega hús
sem hæfir til flutnings slíkra verka.
Það gerir Laugardalshöllin að sjálf-
sögðu ekki. En væntanlega verður
þar breyting á, því að undirbúningur
að byggingu tónlistarhúss er kominn
vel á veg. Vonandi eigum við eftir að
upplifa flutning Baldurs í því húsi.
Baldur verður fluttur í öðrum lönd-
um í framhaldi af tónleikunum hér en
tónleikarnir í fyrradag ættu að verða
forráðamönnum í menningarmálum
hvatning til þess að stuðla að enn
frekari útflutningi þessa verks, ef
svo má að orði komast. Það á ekki sízt
við um Þýzkaland, þar sem tónskáld-
ið bjó lengi og starfaði eins og menn
muna. Við þurfum að koma þessu
mikla verki, sem og öðrum verkum
Jóns Leifs, á framfæri við aðrar þjóð-
ir. Ekki bara til þess að auka veg tón-
skáldsins heldur ekki síður til að
minna aðrar þjóðir á, að hér í norður-
höfum býr menningarþjóð, sem hefur
á að skipa sérstæðum tónskáldum og
getur nú státað af miklum tónlista-
fjársjóði.
Forystugreinar Morgunblaðsins
20. ágíisl 1950: „En hvaða
leiðir á þá að fara til þess að
tryggja rekstur atvinnulífsins
og lífskjör almennings?
Við eigum þar ekki um
neitt annað að velja en að
mæta örðugleikunum af festu
og raunsæi, leggja allt kapp á
framleiðsluna til lands og
sjávar, freista þess að vinna
nýja markaði og gera afurðir
okkar samkeppnisfærar þar.
Þetta er leiðin til bjargálna
o g velmegunar fyrir allan al-
menning. Hitt er leiðin til
hruns og ógæfu. Við verðum
að koma togurunum á veiðar.
Það er þjóðarskömm að þeir
skuli liggja bundnir yfir há-
bjargræðistímann í höfnum
við Faxaflóa meðan togarar
Akureyrar stunda karfaveið-
ar með góðum árangri fyrir
skipverja og útgerðaríyrir-
tæki. Sættir í togaradeilunni
eru fyrsta krafan, sem verður
að fullnægja og það strax.“
20. ágúst 1960: „Um allan
heim hefur af miklum áhuga
verið fylgzt með hinum svo-
kölluðu Powers-réttarhöldum
í Moskvu. Mikill fjöldi frétta-
manna hefur verið þar eystra,
þar á meðal 100 fréttamenn,
sem Rússar virðast hafa sér-
staka velþóknun á, boðnir af
sovézkum ráðamönnum.
Einn þeirra er Þórarinn Þór-
arinsson, ritstjóri Tímans,
sem kunnugt er.
Rússar hafa hagað réttar-
höldunum þannig í flestum
greinum, að allar líkur eru til
þess að þau reynist þeim
nokkur styrkur í
áróðursbaráttunni. Þannig
virðast þeir ekki ætla að gera
endasleppt við að hagnýta sér
flug U-2 fíugvélarinnar til
áróðurs. Réttarhöldunum yf-
ir Powers sem einstaklingi er
hagað þannig, að erfitt sé að
benda á að öðru vísi sé að far-
ið en vera mundi í réttarríki.
Þegar hins vegar kemur að
séríræðilegum spumingum
eða þeim, sem beinlínis
snerta yfirboðara flugmanns-
ins, vii'ðist verjandi hans hafa
fyrirmæli um að trufla ekki
framburð rússnesku sérfræð-
inganna."
20. ágúst 1970: „Kommúnist-
ar hafa verið áhrifaafl í ís-
lenzkum stjómmálum um
þriggja áratuga skeið. En á
síðustu árum hefur fylgi
þeirra hrakað mjög og stöð-
ugt hefur saxazt á fylgi þeirra
meðal almennings og full-
trúatölu þeirra á Alþingi og í
sveitarstjórnum. Ekki em
mörg ár frá því, að kommún-
istar höfðu fjóra borgar-
fulltrúa í Reykjavík og þrjá
alþingismenn. Nú hafa þeir
tvo borgarfulltrúa og einn
kjördæmakjörinn þingmann í
Reykjavik. Það er þessi
mynd, sem blasir við komm-
únistum í dag, og hún veldur
nú þeirri hitasótt, sem ríkir í
herbúðum kommúnista og
skapar taugaveiklunarkennd
viðbrögð við umtali um kosn-
ingar í haust.“

EIR SEM ferðast um ísland
að sumarlagi fara ekki í
grafgötur um að landið hef-
ur mikið aðdráttarafl sem
ferðamannaland; hingað
þyrpast erlendir ferðamenn
svo þúsundum skiptir og það
er varla til orðið á landinu
nokkur sá kimi eða krókur þar sem ekki er
ferðamanna von yfir sumartímann. Þeir sem
hafa ekið eitthvað að ráði um landið í sumar eða
heimsótt helztu ferðamannastaði, hvort sem er í
byggð eða á öræfum, hafa óhjákvæmilega rekizt
á fjölda erlendra ferðamanna sem eru ýmist í
hópum eða einir sér; sumir gangandi, aðrir á
hjólum, enn aðrir í bflaleigubflum eða rútum.
Állt gengur þetta fólk heldur vel um landið og
lætur sér augsýnilega annt um gróður og um-
hverfi og þá er ekki heldur hægt að setja neitt út
á akstur þessa fólks á þjóðvegum úti, erlendir
ferðamenn aka a.m.k. ekki verr en en Islending-
ar. Þeir útlendingar sem sækja Island heim eru
að öllum líkindum mjög frábrugðnir því fólki
sem sækir til sólarlanda og harla augljóst að
þessir erlendu ferðamenn vita nákvæmlega hvað
þeir vilja og hvert þeir ætla sér. Þeir hafa
augsýnilega fengið góðar lýsingar á þeim stöð-
um sem ætlað er að heimsækja og sýna mikinn
áhuga á umhverfi og mannvirkjum. Þegar komið
er á staði eins og Kröflu, Akureyri eða Atlavík
má sjá fjöldann allan af bflum með erlendum
númerum og augljóst að þar er á ferð einka-
bflafólk sem hefur tekið bifreið sína með sér í
ferðalagið og þá væntanlega komið til Seyðis-
fjarðar með Norrænu.
Augljóst er af því sem fjallað var um hér í
blaðinu ekki alls fyrir löngu að þessum ferða-
mönnum mun fjölga stórlega í nánustu framtíð
því nú er hafinn undirbúningur að smíði 40 þús-
und tonna ferju milli Islands, Færeyja og ann-
arra nágrannalanda og enginn vafi á því að
sóknin verður hert á þessum vígstöðvum og um-
ferð mun stóraukast á íslenzkum vegum en jafn-
líklegt að vegakerfið muni ekki þola þá miklu
umferðaraukningu. Ekki er ráð nema í tíma sé
tekið. Þess vegna er nauðsynlegt að huga að
framtíðaráformum í vegagerð um landið. Það
þýðir ekki að skera neitt við nögl í þeim efnum
af þeirri einföldu ástæðu að ferðamannastraum-
ur hingað er ein mesta tekjulind landsmanna nú
um stundir og ferðamannaiðnaðurinn svonefndi
verður æ arðbærari eftir því sem áróðurinn í
þeim efnum verður hertur. Okkur munar um
minna en þá milljarða sem þessi nýja atvinnu-
grein gefur af sér, svo að ekki sé talað um öll
þau störf sem hún krefst.
ÞAÐ GETUR verið fróð-
legt að fylgjast með
þessu erlenda fólki,
t.a.m. hópferð Tékka um
landið en óhætt er að fullyrða að engir upplifðu
Kröflu betur og jarðeldasvæði hennar en tékk-
nesku ferðalangarnir. Þegar kom að því að
skoða vélahúsið var áhugi þeirra svo mikill að
þeir gleyptu í sig myndband með fyrri eldgosum
og skoðuðu vélar og annan útbúnað af eftir-
minnilegum áhuga. Þarna var fólk á öllum aldri,
karlar og konur, og augljóst að allt var það nýja-
brum sem fyrir augu bar, hinar mestu kræsing-
ar ef marka má áhugann.
Landsvirkjun tekur mjög vel á móti gestum
sínum, allt umhverfi fyrirtækisins er til sóma
hvar sem er á landinu og þá ekki sízt við Kröflu
þar sem jarðorkan hefur verið beizluð mengun-
arlaust og með eftirminnilegum hætti. Það var
augljóst að ferðamennirnir, hvort sem þeir voru
Tékkar eða aðrir, gleyptu umhverfið í sig, ef svo
mætti segja, og skoðuðu það allt gaumgæfilega,
frá Víti til upphimins; margir þeirra gengu á hið
svarta nýja hraun, skröngluðust upp á hæðir og
virtu fyrir sér þær nýju orkumyndanir í storkn-
uðu hrauni sem við blöstu; en í næsta nágrenni
stigu gufustrókamir til himins og útlendingum
áreiðanlega ógleymanlegir eins og sumarveðrið
hefur leikið við land og lýð.
Það er afar athyglisvert að fylgjast með þess-
um áhuga svo augljóst sem hann er hvort sem
dvalizt er á Kröflusvæðinu, við Námaskarð,
Mývatn eða Dettifoss eða annars staðar þar sem
ísland leikur listir sínar og má þá að sjálfsögðu
ekki gleyma öræfunum, Gullfossi, Geysissvæð-
inu eða þeim sérstæðu andstæðum sem hvar-
vetna blasa við undir Vatnajökli, Snæfellsjökli
eða hvað þessir staðir allir heita sem draga að
sér ferðamennina eins og segull. Líklegt má
telja að margir erlendir ferðamenn hafi ekki enn
uppgötvað ýmsa þá staði sem hafa hvað mest
upp á að bjóða og má þar t.a.m. nefna Breiða-
fjarðareyjar en skoðunarferð frá Stykkishólmi
um Breiðafjörð er ógleymanleg; flóðið, fuglarn-
Áhugasamir
ferðalangar
ir, eyjamar. Eftirminnilegri ferð getur vart í
góðu veðri og í næsta nágrenni Dalasýsla eða
Snorrungagoðorð sem kalla má vöggu íslenzkr-
ar menningar vegna þeirrar sagnalistar sem þar
á dýpri rætur en nokkurs staðar annars í land-
inu.
wmmmmmmm útlendingar sækj-
Náttúran Og ast UJega einna helzt
eftii' stórbrotinni nátt-
Sd,gíin úrufegurð landsins, síður
söguslóðum. En nú hafa íslendingasögur verið
gefnar út á ensku í frábæru safni svo að ætla má
að áhugi íslandsfarans á söguslóðum sagnanna
aukizt til muna. Þá verður sögulegt landslag
ekki síður hið mikla aðdráttarafl. Það var þetta
landslag sem danska skáldiðMartin A. Hansen,
sem skrifaði Rejse pá Island, sóttist einna helzt
eftir en síður náttúran sjálf. Það var aftur á móti
í hana sem danska ljóðskáldið Björnvig sótti
þegar hann var að leita að hinum guðlega inn-
blæstri í nýsköpun íslenzkrar náttúru.
Margt hefur verið gert til að efla þessa mikil-
vægu atvinnugrein þjóðarinnar og standa efni til
þess að enn verði róðurinn hertur, þó að ferða-
mannastraumurinn að sumarlagi sé að nálgast
það sem íslenzkt umhverfi þolir. Með því þarf að
fylgjast rækilega og gæta þess öðru fremur að
þessi mikli fjársjóður okkar, náttúran og um-
hverfið, verði varðveitt og ræktað í samræmi við
siðmenningarlegar kröfur samtímans. Nátengd
þessum kröfum er að sjálfsögðu sú áherzla sem
við verðum að leggja á umferðarmenningu en
hún er forsenda þess að við getum tekið á móti