Morgunblaðið - 28.10.2000, Síða 42

42 LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Lyf
Sagt frá nýju náttúrulyfi
unnu úr garðabrúðu.
Sykursýki
Vonir eru bundnar við
innöndun insúlíns.
Andlát ungrar konu eftir langa flugferð vekur mikla athygli
Eru þrengslin hættuleg?
Lundúnum. Reuters. AP.
Reuters
Einhvers staðar segir að þröngt megi sáttir sitja en gildir sú speki á lengri flugleiðum?
FLUGFARÞEGAR hafa verið varaðir við
þeirri hættu sem stafað getur af ban-
vænni segamyndun í langflugi eftir aö
28 ára gömul kona lést af þessum
völdum. Konan hafði setiö í þrengsl-
um á almennu farrými á leiðinni frá
Ástralíu til Bretlands, alls rúma 19
þúsund kílómetra.
„Farrýmis-heilkenni“
Konan hét Emma Christoffersen.
Hún kvartaði undan vanlíðan þegar
hún kom úr flugi frá Ástralíu, þar sem
hún hafði dvalist í þrjár vikur, og missti
meðvitund í komusalnum á Heathrow-
flugvelli. Hún lést á leiö á sjúkrahús.
Talið er að banamein hennar hafi verið
svonefnd „almenns-farrýmisheil-
kenni", en árlega þjást margir flug-
farþegar af þeim.
Rannsókn leiddi í Ijós djúpæða-
segamyndun (DVT), þ.e., blóðtappi
myndast í æð, yfirleitt í fótum, og flyst
í hjarta eða lungu þar sem hann veld-
ur dauða. Hafa foreldrar konunnar
hvatt flugfélögtil þess að vara farþega
viö hættunni á DVT áður en lagt er af
stað. „Okkur var sagt að hún hefði dá-
ið vegna þess að hún sat í þrengslum
svo lengi,“ sagði móðir konunnar.
Mælt með blóðþynnandi lyfjum
Unnusti konunnar sagði hana hafa
verið í góðu líkamlegu ásigkomulagi
og aö þau heföu oft áður flogiö langar
leiðir. Læknar segja að taki farþegar
eina aspiríntöflu nokkrum klukku-
stundum áður en þeir leggja af stað
þynnist blóöiö og dragi það verulega
úr hættunni á DVT.
Virka efnið í aspiríni nefnist
acetýlsalicýlsýra og er það að finna í
algengum lyfjum á borð við Magnýl og
Aspirin (sjá fróöleik um Magnýl hértil
hliðar).
Mínna pláss á milli sætaraða
Farrol Kahn, yfirmaður breskrar
stofnunar sem rannsakar flug- og heil-
brigðismál (The Aviation Health Inst-
itute), segir að flugfélög ættu að út-
hluta slíkum töflum með hverjum
flugmiða.
Hann segir að tilfellum DVT hafi
fjölgað á undanliönum árum og hafi
sú þróun haldist í hendur við að flugfé-
lög hafi minnkað pláss á milli sæta-
raða á almennum farrýmum. „Rugfé-
lögin eiga að vara við þessari hættu
alveg eins og fýrirtæki eru í ákveönum
tilfellum skylduð til að birta viðvaranir
á umbúöum utan um vörur sínar,“
segir Kahn.
Tim Goodyear, starfsmaöur Farf-
lugsamtakanna (Air Transport
Association), segir að upp komi
nokkrirtugirsvonatilfella á ári.
„Þetta hefur veriö kennt við al-
mennt farrými, en sannleikurinn er sá
að þetta veröur jafnt í öllum farrým-
um.“
Talsmaður British Airways sagöi að
farþegar á öllum farrýmum ættu á
hættu að fá DVT. Hann hafnaöi og
þeirri tillögu að farþegum yrði boöiö
upp á blóðþynnandi lyf fyrir flugtak.
Emma Christoffersen var aðeins
28 ára er hún lést. Það er ein-
mitt ungur aldur hennar sem
vakið hefur mesta athygli en
hún féll án vafa utan skil-
greindra áhættuhópa.
Löngu þekkt fyrirbrigði
Paul Giangrande, breskur læknir og
sérfræðingur um DVT, sagði að þetta
fyrirbrigöi væri þekkt allt frá fimmta
áratugnum. Hann sagði að á lengri
flugleiöum væru eldri borgarar, þeir
sem væru of þungir, ófrískar konur,
þeir sem þjáðust af DVT og farþegar á
almennu farrými í mestri hættu.
Á föstudag greindu síðan hollenskir
vísindamenn frá niðurstöðum rann-
sóknar í þá veru að ekki væru greinan-
leg tengsl á milli DVT og langra flug-
feröa. Af 788 þátttakendum reyndist
flórðungur þjást af DVT en þaö ástand
var ekki unnt að tengja löngum flug-
feröum viðkomandi.
Fyrrnefndur Farrol Kahn kvað rann-
sóknina gallaða og hafnaöi niður-
stöðum hennar.
TENGLAR
The Aviation Health Institute:
www.aviation-health.org/
Úr íslensku
lyfjabókinni
Magnýl
Inníhaldsefni: Acetýlsalicýlsýra
og magnesíumhídroxíð.
Lyfjaform: Töflur: 150 mg eða
500 mg.
Notkun: Acetýlsalicýlsýra hefur
margbreytilega verkun á ýmis
líffærakerfi þótt hún sé þekktust
fyrir verkjastillandi eiginleika.
Lyfið er oft notað við höfuðverk,
tíðaverk, gigtarverk og tann-
verk. Auk þessa hefur það hita-
lækkandi og bólgueyðandi áhrif
og er því notað t.d. við liðagigt.
Það hefur einnig áhiif á storkn-
unarþætti blóðsins og getur
þannig í vissum tilfellum dregið
úr hættu á blóðtappamyndun.
Skammtar: Venjulegur
skammtur fyiir fullorðna við
verkjum og bólgu er 500-1000
mg, 3^1 sinnum á dag. Oft eru
notaðir minni skammtar, sér-
staklega þegar lyfið er ætlað til
langtímanotkunar til að koma í
veg fyrir blóðtappa.
Athugið: Þegar acetýlsalicýl-
sýra er gefin fólki sem er með
veirusýkingu, svo sem inflúensu
eða hlaupabólu, kemur einstaka
sinnum fyrir svo kallaðm-
Reyes-sjúkdómur, sérstaklega
hjá bömum og unglingum.
Meðganga og bijóstagjöf: Ekki
hefur verið sýnt fram á að lyfið
hafi nein skaðleg áhrif á fóstur.
Samheitalyf: Globentyl.
Tll fróðleiks: Acetýlsalicýlsýra
er unnin úr salisýlsýru sem finnst
í nokkrum jurtum, m.a. í berki
sumra víðitegunda. Lækninga-
máttur þessara jurta hefur verið
þekktur í þúsundir ára. Asetýls-
alicýlsýra var fyrst búin til hjá
Bayer-lyfjafyrirtækinu árið 1853
en enginn sýndi því áhuga og efn-
inu var ekki sinnt í hálfa öld. Upp
úr aldamótum varð lyfið mjög
vinsælt, undir nafninu Aspirin, og
hefur verið notað mikið síðan.
• Nánar á Netinu:
www.netdoktor.is
j PurJun/n
Föstutíagínn £7 aktúber til
sunnutíagsínsi s. núvember
Mú endurtðkum við l&lkinn frá þvi i vor med
„nutlnt“ stílu að bantíarfkri fyrirmyntí
Efngtíngu merkj&vara ug vnrtí
smm varla tmfnr sést áður á fslandi
Opnun&rtimi
l'irklr tíugar: frá kl. 14-18
Heignr: frá kl. 10.38-18.
Upplijfáinqasími Stt
U)
U)i£ðon
adidas gear
CRA6
HAPPERS
l N Tfc R N -A I iON Al
Sundföt