Morgunblaðið - 02.11.2000, Blaðsíða 28

■28 FIMMTUÐAGUR 2. NÓVEMBER 20G0
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Kjósendur leita óvenjulegra leiða til að tryggja hag frambjóðenda
Atkvæða-
skipti á
N etinu
Hver vefsíðan á fætur annarri sprettur upp
í Bandaríkjunum, þar sem stuðningsmenn
Demókrataflokksins og Græning;ia lýsa sig
tilbúna til að skiptast á atkvæðum, til að
tryggja bestu hugsanlega útkomu fyrir
báða frambjóðendur. Ragnhildur Sverris-
Neytendafrömuðurinn Ralph Nader, frambjóðandi Græningjaflokksins.
Atkvæði greidd honum geta haft mikil áhrif á úrslitin 1 kosningunum.
dóttir segir að í Kaliforníu teljist slíkar
vefsíður brjóta í bága við ákvæði kosninga-
laga um sölu atkvæða.
KJÓSENDUR í Bandaríkjunum
virðast sumir hveijir tilbúnir að
grípa til óvenjulegra ráða til að
tryggja frambjóðanda sínum gott
fylgi í forsetakosningunum komandi
þriðjudag. Nú sprettur upp hver
vefsíðan á fætur annarri, þar sem
kjósendum í einu ríki býðst að
skipta á atkvæði sínu við kjósanda í
öðru ríki. Gera eins konar heiðurs-
mannasamkomulag um að fylgis-
maður Naders, t.d. í Oregon, kjósi
Gore gegn því að einhver stuðnings-
maður Gore í Texas kjósi Ralph
Nader, þar sem Gore á hvort sem er
ekki möguleika á sigri.
Frambjóðendur stórflokkanna
tveggja, A1 Gore varaforseti og
George W. Bush ríkisstjóri í Texas,
er enn hnífjafnir í skoðanakönnun-
um. Til að tryggja sér forsetaemb-
ættið þarf frambjóðandi að hafa 270
af 638 kjörmönnum að baki sér.
Bush er nú talinn vera með 225
kjörmenn í 25 ríkjum og Gore með
186 í 13 ríkjum, en óvíst er hvorum
megin hryggjar 127 kjörmenn í 12
ríkjum lenda. í þessum tólf af fimm-
tíu ríkjum Bandaríkjanna verður
barist fram á síðustu stundu.
Þegar jafn mjótt er á mununum
og raun ber vitni skiptir hvert at-
kvæði máli. Ralph Nader, frambjóð-
andi Græningja, mælist aðeins með
um 3% heildarfylgi í skoðanakönn-
unum, en fylgi hans í einstaka ríki
gæti skipt sköpum fyrir A1 Gore.
Enginn vafi leikur á að umhverfis-
verndarsinninn Nader tekur fylgi
sitt frá fólki sem ella myndi flest
kjósa varaforsetann sem skárri kost
í umhverfismálum en Bush. Demó-
kratar halda því enda mjög á lofti að
hvert atkvæði sem greitt sé Ralph
Nader muni í raun teljast sem at-
kvæði greitt Bush, því það grafi
undan fylgi varaforsetans.
Þessu hafa repúblikanar líka átt-
að sig á og hópar stuðningsmanna
Bush hafa greitt sjónvarpsauglýs-
ingar, sem hvetja kjósendur til að
greiða Nader atkvæði sitt. í auglýs-
ingunum er notaður hluti af ræðu
Naders, þar sem hann gagnrýnir
stefnu Gores í umhverfismálum, til
að hnykkja á þvi við stuðningsmenn
Naders að þeir geti ekki með góðu
móti hætt við að kjósa hann og veitt
Gore atkvæði sitt í staðinn.
Oregon er eitt sterkasta vigi
Naders. Hann hefur mælst með allt
upp í 8% fylgi í ríkinu í skoðana-
könnunum og fékk þar 4% fylgi í
kosningunum 1996. Þau atkvæði
geta skipt sköpum núna og tölu-
verður taugatitringur er í hópi
demókrata. Þeir hafa birt opin bréf
og auglýsingar í dagblöðum, þar
sem fylgismenn Naders eru grát-
beðnir um að kjósa Gore. Bill Brad-
ley, fyrrverandi keppinautur Gores
um útnefningu Demókrataflokksins,
hefur hvatt Oregonbúa til að kjósa
ekki Nader, heldur tryggja Gore
sigur. Hið sama gerði femínistinn
Gloria Steinem á dögunum og á
næstunni ætlar blökkumannaleið-
toginn Jesse Jackscon í sams konar
yfirreið.
Lausn fyrir Gore og Nader?
Nýjasta útspilið í þessari baráttu
er vefsíður, þar sem fólki býðst að
skipta á atkvæði sínu og atkvæði
kjósanda í öðru ríki. Á þriðjudag í
síðustu viku birtist grein í vefritinu
Slate, þar sem rætt var um þann
vanda sem blasir við stuðnings-
mönnum Naders í ríkjunum þar
sem úrslit kosninganna munu ráð-
ast. Eiga þeir að kjósa Nader, til að
tryggja að hann nái því 5% fylgi sem
hann þarf til að Græningjar fái opin-
bert framlag til kosningabaráttu
sinnar að fjórum árum liðnum, eða
eiga þeir að kjósa Gore til þess eins
að koma í veg fyrir að Bush sigri?
í greininni er á það bent, að fylg-
ismenn Gores í ríkjum eins og Tex-
as, Virginia og Utah þurfi vart að
ómaka sig á kjörstað, því þar sé
Bush með svo mikla yfirburði.
Lausn höfundar greinarinnar, laga-
prófessorsins Jamin Raskin, er
einföld: Stuðningsmenn Gores í
þessum repúblikanaríkjum og
stuðningsmenn Naders í ríkjum á
borð við Oregon geta gert með sér
heiðursmannasamkomulag. Naders-
menn kjósa Gore, til að tryggja að
Gore nái meirihluta í ríkinu, og
Gore-mennimir í repúblikanaríkj-
unum, eða í þeim ríkjum þar sem
Gore er með mikla yfirburði, kjósa
Nader, til að tryggja honum 5%
heildarfylgið. Með þessu móti eiga
báðir hópar að geta unað glaðir við
sitt.
Hugmynd greinarhöfundar var
snarlega hrundið í framkvæmd af
netveijum og komið var á laggirnar
vefsíðunum voteswap2000.com, nad-
ertrader.org, winwincampaign.org,
Winchell.com/NaderTrader og
VoteExchange.com og hugsanlega
eru síðurnar enn fleiri. Sumar taka
að sér að leiða saman kjósendur, til
dæmis getur John, stuðningsmaður
Naders í Oregon, komist í tölvu-
póstssamband við Peter, stuðnings-
mann Gores í Texas. Aðrar síður út-
skýra bara hugmyndina fyrir
kjósendum og hvetja þá til að hafa
samband við ættingja, vini eða
kunningja í öðrum ríkjum. Demó-
krataflokkurinn, Repúblikanaflokk-
urinn og Græningjar harðneita allir
að eiga nokkum hlut að máli.
Brot gegn kosningalögum
Kalifomíu
I kjölfar þessa risu deilur um
hvort eðlilegt væri að stuðla að
„sölu“ atkvæða með þessum hætti. í
Kalifomíu bmgðust stjórnvöld hart
við og tilkynntu forsvarsmönnum
voteswap2000.com í San Francisco
að vefsíðan bryti gegn kosningalög-
um ríkisins, því ákvæði sem bönn-
uðu sölu atkvæða yrði að túlka á
þann hátt að engu skipti hvaða verð-
mæti kæmu fyrir, peningar eða ann-
að atkvæði. Forsvarsmennimir
ákváðu að hætta starfseminni, sem
hafði falist í að leiða saman stuðn-
ingsmenn Gores og Naders til tölvu-
póstssamskipta. Þeir birtu tilkynn-
ingu á síðunni, þar sem þeir töldu
hvorki sig né það fólk sem hafði nýtt
sér þjónustu síðunnar hafa brotið
lög, en mæltu þó með að fólk gengi
úr skugga um það, hvert í sínu ríki.
í greininni í Slate, sem hratt
þessum atkvæðaskiptum af stað,
segir að ef aðeins 100 þúsund kjós-
endur Gores og 100 þúsund kjós-
endur Naders í lykilríkjunum skuld-
byndu sig til að taka þátt í
atkvæðaskiptum myndi það nægja
til að tryggja Gore forsetastólinn og
Græningjum opinberan fjárstuðning
að fjómm árum liðnum. Greinin
bendir hins vegar á, að margir kjós-
endur muni án efa bregðast illa við
hugmyndum af þessu tagi, því þeim
sé kosningarétturinn of heilagur til
að vilja kjósa einhvem sem er þeim
ekki að skapi, jafnvel þótt heildar-
útkoman eigi að koma þeirra flokki
vel.
Þessar hugmyndir byggjast líka á
að kjósendur standi við loforð sín,
en svíki þau ekki í kjörklefanum.
Líklega mun alltaf einhver hópur
ganga á bak orða sinna, en engin
ástæða er til að ætla að hann sé fjöl-
mennari meðal stuðningsmanna
annars frambjóðandans en hins, svo
það ætti að jafnast út.
Netið og lýðræðið
í grein í dagblaðinu New York
Times á þriðjudag segir, að at-
kvæðaskiptin sýni möguleika Nets-
ins í lýðræðisríkjum. Frambjóðend-
ur og flokkar þeirra hafi sínar
vefsíður og nýti Netið til fjársöfnun-
ar og auglýsinga. Hérna sé hins
vegar nýjung á ferðinni. Blaðið vitn-
ar í Michael B. Comfield, aðstoðar-
prófessor í stjórnmálafræði við
George Washington-háskólann, sem
segir að atkvæðaskiptin muni ekki
hafa mikil áhrif á kosningarnar, en
hann hafi aldrei áður séð kjósendur
eiga slík samskipti án milligöngu
fjölmiðla eða stjórnmálaflokka.
„Kjósendur haga sér eins og þing-
menn, segja ég geri þetta fyrir þig
og þú þetta fyrir mig og við náum
báðir okkar fram,“ segir prófessor-
inn. „Valdastéttin hefur stundað slík
viðskipti áður, ekki almenningur."
Eurobarometer-könnun
Lítill stuðningur við
stækkunaráform
STUÐNINGUR við stækkun
Evröpusambandsins (ESB) til aust-
urs meðal almennings í núverandi
aðildarríkjum er um þessar mundir
ekki meiri en um 38% samkvæmt
niðurstöðum nýjustu Eurobaromet-
er-könnunarinnar sem framkvæmd
er á hálfs árs fresti á vegum fram-
kvæmdastjórnar ESB.
Fyrir hálfu ári mældist stuðn-
ingur við stækkunaráform sam-
bandsins 43%. Hins vegar er mikill
munur á afstöðu fólks eftir löndum.
í Svíþjóð segjast 61% aðspurðra
styðja inngöngu Mið- og Austur-
Evrópuríkjanna í ESB en það gera
aðeins 26% Frakka þar sem hlutfall
fólks með þessa afstöðu mælist
lægst. Auk Sviþjóðar finnst meiri-
blulastuðningur við stækkun ESB
til austurs aðeins í Danmörku (58%)
og Grikklandi (55%). Minnstur
stuðningur mældist, auk Frakk-
lands, í Austurríki (30%), Þýzka-
landi, Lúxemborg (34%) og Bret-
landi (35%).
Afstaðan til inngöngu nýrra ríkja
í sambandið er enn fremur mjög
breytileg eftir því hvaða væntanieg
aðildarríki eiga í hlut. Af þeim 13
ríkjum sem sælgast eftir aðild eins
og er nýtur Malta mests stuðnings
(50%), þá IJngverjaland, Pólland og
Kýpur. Fæstir hafa áhuga á því að
Tyrkland fái inngöngu (30%).
Þótt EFTA-ríkin Noregur og
Sviss sækist sem stendur ekki eftir
aðild að ESB myndu 70% vilja sjá
hið fyrrnefnda og 69% hið síðar-
nefnda fá inngöngu. Fyrir ári
mældist reyndar stuðningur við
ESB-aðild þessara landa einu pró-
sentustigi hærri. Ekki var spurt um
afstöðuna til ESB-inngöngu þriðja
EFTA-landsins, fslands.
Valdaskeið Milosevic-fiölskyldunnar
Vísbendingum um glæpa-
starfsemi fjölgar stöðugt
Belgrad. AP, AFP.
SLOBODAN Milosevic, fyrrverandi
forseti Júgóslavíu, er ásamt eigin-
konu sinni og tveim börnum grunað-
ur um glæpi af margvíslegu tagi, þar
á meðal fjármálaspillingu og aðild að
launmorðum, og líklegt er að þau
verði sótt til saka fyrir dómstólum í
landinu. Fyrrverandi lögregluforingi
í Belgrad, Marko Nicovic, segir að
Milosevic hafi verið „stóri maííufor-
inginn á Balkanskaga". Sjálfur hætti
Nicovic í lögreglunni 1992 til að
þurfa ekki að vera handbendi Milos-
evic.
Zoran Djindjic, einn af helstu
samstarfsmönnum Vojislavs Kost-
unica forseta, segir að hægt verði að
hefja réttarhöld í máli Milosevic
„þegar serbneskir dómstólar verði
farnir að virka“. Búið er að reka
flesta dómarana frá valdaskeiði Mil-
osevic en tímafrekt hefur reynst að
finna menn í þeirra stað.
Óvíst er hvar forsetasonurinn,
hinn 26 ára gamli Marko, heldur sig
en dóttirin Marija og eiginkonan
Mira munu vera í Belgrad með fjöl-
skylduföðurnum. Búa þau enn í húsi
forsetans fyrrverandi í auðmanna-
hverfinu Dedinje í borginni.
Fé inn á leynireikninga
Milosevic eldri er sakaður um að
hafa látið taka fé út úr opinberum
sjóðum og leggja það inn á leyni-
reikninga sína og ættingja sinna er-
lendis. Hann er einnig grunaður um
að hafa látið myrða nokkra pólitíska
andstæðinga sína og eiginkonan er
talin hafa látið leyniþjónustuna
myrða þekktan útgefanda, Slavko
Curuvija, í fyrra. Hann var skotinn
til bana á götu í Belgrad. Marxista-
flokkur hennar er sagður hafa stund-
að fjárkúgun og hann er sagður hafa
þvingað fólk til að ganga í flokkinn,
ella yrði því sagt upp starfi.
Dóttirin rak Kosava-sjónvarps-
stöðina í Belgrad og mun hafa not-
fært sér stöðu föðurins til að fá gríð-
arleg fjárframlög frá mörgum
opinberum stofnunum og fyrirtækj-
um. Yfirmenn þeirra hafi ekki þorað
að hafna slíkum beiðnum. Meðal
stórra gefenda voru Beobanka, en
stofnunin er sögð hafa annast flutn-
ing milljóna dollara af almannafé inn
á leynireikninga Milosevic erlendis,
og ríkisolíufélagið Júgopetrol. Marko
var framan af glaumgosi og bíla-
áhugamaður en gerðist umsvifamik-
ill í viðskiptum með fíkniefni, smygl-
aðar sígarettur, áfengi og bensín.
Hann átti hlut í Bambilandi, stórum
skemmtigarði, og fleiri fyrirtækjum.
Meðal annars eignaðist hann bakarí
og er sagður hafa rekið fyrri eiganda
út með því að beina að honum byssu.
Að sögn lögreglu tengist nafn Mark-
os ýmsum mannskæðum átökum í
undirheimum Júgóslavíu síðustu árin
en alþjóðlegt viðskiptabann sem sett
var á landið 1992 olli því að smygl
varð mjög ábatasamt.
Milosevic er nú í eins konar varð-
haldi, en öflug öryggisgæsla er við
hús hans til að koma í veg fyrir að
reiðir borgarar geri árás á það.