Morgunblaðið - 13.12.2000, Blaðsíða 1

Sveinn Einarsson 2/ Elías Snæland Jónsson 2/ Guðbergur Bergsson 3/ Mikael Torfason 3/Jenna Jensdóttir 4/
lllugi Jökulsson 4/ Sigurjón Magnússon 5/ Ágústína Jónsdóttir 6/ Kjartan Árnason 7/ Aóalsteinn Davíösson 7/
Már Jónsson 8/ Vigdís Grímsdóttir 10/ Þorgrímur Þráinsson 10/ Guórún Guölaugsdóttir 11/Ragna Sigurðardóttir
13/ Guðjón Friöriksson 14/ Þorsteinn J. Vilhjálmsson 15/ Thomas Mann 16 / Atli Heimir Sveinsson 16/

MENNING
LISTIR
ÞIÓÐFRÆÐI
O /I71ZT ID
Ð/CilVUll
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
MIÐVIKUDAGUR 13. DESEMBER 2000
BLAD E
VENJULEGA fer heldur
minna fyrir ljóðabókum á
jólabókamarkaði en öðr-
um bókum. Þetta kemur
einkum til af því að þær seljast
minna en skáldsögur og því eyða út-
gefendur ekki miklu í auglýsingar
þegar ljóðabækur eru annars veg-
ar. Ljóðin eiga samt alltaf sína
tryggu lesendur og ljóðagerð hefur
staðið með blóma á tuttugustu öld.
Að þessu sinni kennir margra grasa
á ljóðabókamarkaði, frumútgefnar
ljóðabækur eru ekki ýkja margar
enda erfitt að fá forlög til að gefa út
bækur sem fæstar gera í blóðið sitt.
Ljóðasöfn
Athygli vekur að endurútgáfur
ljóðasafna eru fyrirferðarmiklar í
ár. Fagna ber endurútgáfu Fjög-
urra ljóðskálda sem Hannes Pét-
ursson gaf út á sínum tíma (1957).
Þetta safn er úrval nýrómantískra
ljóðskálda, fágaður skáldskapur
sem Hannes valdi af smekkvísi og
ritaði auk þess merkan inngang um
hina svokölluðu nýrómantísku
stefnu þar sem grunnur nútímaljóð-
sins íslenska var lagður. Ljóðasafn
Stefáns Harðar Grímssonar inni-
heldur allar sex ljóðabækur skálds-
ins og er fengur að fá ljóð hans öll á
einni bók.
Stefán orti ekki mjög mikið en
vandaði fágætlega til ljóða sinna og
er tvímælalaust eitt helsta skáld
tuttugustu aldar. Yrkisefni hans
eru klassísk; ástin og dauðinn, öf-
ugþróun nútímalífs eða heimsádeila
í víðum skilningi. Þá hefur einnig
verið gefíð út ljóðasafn Steins
Steinars. Þetta er heildarútgáfa
sem geymir allar ljóðabækur hans,
ljóðaúrval hans sjálfs frá 1956 (þ.e.
þau ljóð sem Steinn vildi samþykkja
eftir endurskoðun allra sinna bóka)
og áður óbirt ljóð.
Blómið sem þú gafst mér nefnist
úrval úr ljóðum Nínu Bjarkar Ái-na-
dóttur. Jón Proppé valdi Ijóðin og
ritar eftirmála. Nína Björk setti svo
sannarlega mark sitt á íslenska
ljóðagerð á síðari hluta aldarinnar
með ljóðum sem eru einlæg og til-
finningarík. Skáldkonan lést á
þessu ári og er minningu hennar
sýndur sómi með þessari útgáfu.
Heildarsafn ljóða ísaks Harðarson-
ar hefur einnig verið gefíð út og
geymir það átta bækur, allt frá
Þriggja orða nafni, sem kom út
1982, til Hvíts ísbjarnar frá árinu
1995.
Andri Snær Magnason ritar inn-
gang og gerir glögga grein fyrir
skáldskap ísaks, sem einkennist af
leit, lífsþroska og sköpunargleði.
Frumsamin ljóð
Af ljóðabókum eftir ungskáld
verður fyrst fyrir Hnattflug Sigur-
bjargar Þrastardóttur. Hún yrkir
af miklum krafti og hugmyndaauðgi
í þessari annarri ljóðabók sinni.
Hnattflug lýsir ferðalagi umhverfis
hnöttinn. Mörg ljóðanna eru laus-
Ljóðahaustið 2000
Samkvæmt Bókatíðindum koma út 30 ljóða-
bækur, ljóðasöfn og ljóðaþýðingar á þessu
hausti. Þá eru ótaldar ljóðabækur sem höf-
undar gefa út á eigin vegum og má því ætla
að fjöldinn nálgist 40 þegar allt er talið,
Guðbjöm Sigurmundsson skyggndist í
vörpu ljóðsins 2000.
Gerður Hannes Sigmundur Ernir
Kristný Pétursson Rúnarsson
Jóhann Linda Sigurbjörg
Hjálmarsson Vilhjálmsdóttir Þrastardóttir
Gyrðir Þorsteinn ísak
Elíasson frá Hamri Harðarson
málskennd og í þeim rabbtónn sem
skapar ljóðnánd milli lesanda og
ljóðmælanda. Höfundi tekst vel að
láta ljóðin mynda samfellu þótt bók-
in virðist brotakennd við fyrstu sýn.
Gerður Kristný sendi frá sér at-
hyglisverða bók sem nefnist Laun-
kofi og vísar hún þar til stöðu ljóð-
mælanda sem er einfari og hefur
reist sér kofa í fjöllum, fjarri
mannabyggð. Ljóð Gerðar eru
skemmtileg andstæða ljóða Sigur-
bjargar, þau eru rammíslensk og
staðbundin, vikið er að ættmennum
skáldkonunnar og víða eru þjóð-
trúarminni áberandi. Trúarleg
minni fá einnig nokkurt rúm í bók-
inni. Gerður Kristný er mjög vand-
virk og gædd skáldlegu innsæi.
Styrkur hennar liggur einkum í
knöppum myndhverfingastíl; hún
segir mikið í stuttu máli og engu er
ofaukið í ljóðum hennar.
Áhugaverð er bók Lindu Vil-
hjálmsdóttur, Öll fallegu orðin. Hér
er á ferðinni mjög sterk ljóðabók
þar sem ljóðmælandi er staddur á
ystu nöf, gefið er í skyn að elskhug-
inn hafi framið sjálfsmorð og ein-
hvers konar sturlun eða örvænting
einkennir ljóðheim verksins.
Draumar og skyggnigáfa eru áber-
andi og heilmikið er spáð í eilífð-
armálin. Ýmislegt er skylt með ljóð-
heimi Lindu og Gerðar Kristnýjar
og tengja þær báðar skáldgáfuna
við galdur, líkt og gert var í árdaga.
Miklu meiri rósemi einkennir
ljóðheim Sigmundar Ernis Rúnars-
sonar í ljóðabók hans, Sögum af
aldri og efa. Sigmundur yrkir af
íhugun og er glöggur á mannlegt
eðli og hefur einnig skarpa athygl-
isgáfu. Ljóðin bera þroska höfund-
ar og reynslu vitni, ljóðin eru hlý og
manneskjuleg. En því má bæta við
að ekki sakaði að skáldið léti meiri
átök birtast í ljóðum sínum pvo að
ljóðin yrðu sterkari og snertu les-
andann meir.
Vorflauta eftir Ágústínu Jóns-
dóttur er einnig bók eftir fagurkera
og rómantísk er lífssýn hennar.
Ágústína yrkir af heilindum og ein-
lægni og ástin skipar stóran sess í
Ijóðum hennar. Dekkri hliðar
mannlífsins eru ekki mikið til um-
fjöllunar. Að þessu leyti skilur hún
sig frá t.d. Lindu Vilhjálmsdóttur.
Það er einnig athyglisvert hversu
hefðbundin ljóð Ágústínu eru, hún
yrkir í hnitmiðuðum klassískum stíl
og gerir það býsna vel.
Dálítið óvenjuleg og skemmtileg
er bókin Húsgangar - götumyndir
eftir Gunnar Harðarson. Gunnar
yrkir um götur Reykjavíkur, eink-
um Vesturbæinn. Skáld koma mikið
við sögu, þau lifna í ljóðum Gunn-
ars, sem kann þá list að upphefja
liðin atvik úr ævi þeirra og festa
þau á ljóðfilmu.
Ljóð Gunnars verðskulda athygli
þvi að borgin á sér merka sögu, sem
nútímanum hættir til að gleyma.
Hvað vita unglingar í dag um Suð-
urgötu 7 eða Benedikt Gröndal?
Tvö öndvegisskáld
Að lokum skal nefna hápunkt
ljóðavertíðar nú fyrir jólin. Það eru
bækur tveggja öndvegisskálda, sem
gáfu ungir út fyrstu bækur sínar.
Það eru auðvitað Þorsteinn frá
Hamri og Jóhann Hjálmarsson.
Bók Þorsteins nefnist Vetrarmynd-
in og ber vitni um fágun og vand-
virkni hans. Formskyn hans er
óviðjafnanlegt og tökin á málinu
nálgast fullkomnun. Þorsteinn yrk-
ir um svipaða hluti og áður, tálsýnir
ýmsar og óvægin örlög. Þjóðsagna-
minni hafa alltaf verið honum töm
og hann notar þau á snjallan hátt til
að sjá sammannlega reynslu. Tónn-
inn er jákvæðari en oft áður, vissu-
lega eru ljóð hans margræð og
myrkrið ekki langt undan, en ljóðin
tjá engu að síður ást til lífsins og
skáldið yrkir jafnvel um töfra
hversdagsins. Bók Jóhanns Hjálm-
arssonar nefnist Hljóðleikar og er
titillinn sóttur til Eyrbyggju.
Þessi sérstæða íslendingasaga
sem gerist á heimaslóðum Jóhanns,
Snæfellsnesi, er honum mjög hug-
leikin því að titill síðustu bókar,
Marlíðendur, er einnig þaðan. Eyr-
byggja geymir mikla forneskju og
yfirnáttúrulega atburði sem örva
skáldgáfu Jóhanns. Ljóðin sem vísa
til Eyrbyggju eru frábærlega vel
ort og Jóhann kann þá list að nota
hin skáldlegu orð sögunnar og
flétta þau inn í ljóðtextann. En það
eru fleiri vísanir í fornrit og eddu-
kvæði í Hljóðleikum, t.a.m. ort út
frá Eiríks sögu rauða í tilefni landa-
fundanna. Ljóð Jóhanns eru mörg
ort á ferðalögum og svið bókarinnar
er alþjóðlegt og minnir að því leyti á
bók Sigurbjargar Þrastardóttur.
Tilvistarspurningar eru áberandi í
Hljóðleikum og það gildir einnig um
Vetrarmynd Þorsteins frá Hamri.
Nótt og yfirvofandi dauði eru al-
geng yrkisefni bæði hjá Þorsteini
og Jóhanni. Jóhann teflir oft fram
andstæðum, svo sem birtu og
myrkri, sorg og gleði, í ljóðum sín-
um, sem einkennast af leit og lotn-
ingu fyrir lífinu. Hann slær á marga
strengi í þessari nýju bók sinni,
yrkir bæði knöpp ljóð og löng, sem
innihalda jafnvel dálítinn frásagn-
arkjarna.
Margt fleira mætti tína til úr jóla-
bókaflóðinu en hér verður látið
staðar numið. Ljóðabækur ársins
eru ekki sérlega margar og ef til vill
er þetta aðeins tæplega meðalupp-
skera í ár en ýmsar merkar útgáfur
birtust á árinu, svo sem Vísnabók
Guðbrands Þorlákssonar og Ljóð-
mæli Hallgríms Péturssonar. Is-
lendingar eiga mikinn ljóðaarf og
þurfa engu að kvíða ef þeir ávaxta
Ijóðpund sitt eins og þeir hafa gert
hingað til.