Skírnir - 01.01.1908, Page 81

Ritdómar.
81
'undir skuldbindinguna 1551 og undir hina n/ju kirkjuskipun.
Kirkjur voru rúðar og ræntar og klaustur lögð undir konuug, en
alt var svikið það, er í móti var heitið. Svona ríður konungsvaldið
nyja í garð og svona heldur það áfram. 111 var þess hin fyrsta
ganga á siðaskiftatímunum. en verri var þess hin síðari á miðri
17. öld, og er slóðinn beint rakitiu frá einu til annars. Undir-
skriftakúgunin 1662 er i fullu samræmi við undirskriftakúgunina
1551, og erum vér þar með komnir að síðasta þættinum í þessari
landsstjórnar- og landsróttindasögu.
Það er orðið nægilega kunnugt hversu til gekk með eiðatök-
una í Kópavogi 1662, svo óþarft er að fara að skýra frá því hér.
Er í bókinni til tínt alt það, smátt og stórt, er að þessu máli lytur,
og er sá kaflinn mjög fróðlegur og eftirtektarverðui í alla staði.
Það er enginn vafi á því, að á yfirborðinu fullnægja Kópavogs-
e i ð a r n i r formskilyrðunum, eins og Einar Arnórsson kemst að
orði (bls. 219 nmgr.). Þeir voru að eins erfðahyllingareiðar sam-
kvæmt fornri landsvenju og landslögum og þeir, sem eiðana unnu,
höfðu umboð til þess af landsmönnum. En undir e i n v e 1 d i s -
skuldbindinguna voru þeir kúgaðir með hervaldi til að
skrifa, og þeir höfðu þar á ofan ekkert umboð
til að breyta réttarstöðu landsins eða afsala
sér fornum réttindum fyrir hönd landsmanna.
Þetta taka þeir eigi nægilega skýrt fram, að því er oss virðist.
Fulltrúasamkunda sú, sem hollustueiðana vinnur, er að vorri hyggju
fulllögformleg, en hún fer að eins lengra eu hún hefir umboð til,
þar sem húu um leið tekur sér vald til að gera út um róttarstöðu
landsins. Réttindaafsalið sjálft er því ólögformlegt, og ber þar
•enn alt að sama brunninum, að gamli sáttmáli er, í sam-
ræmi við kenningar höfundanna, enn í dag hin einu sönnu grund-.
vallarlög landsins.
Um eiðatökuna sjálfa er óþarft að fjölyrða, en hitt gæti verið
þörf að minnast á : hluttöku einstakra manna í þeirri athöfn, og
er þá rúmsins vegna eigi hægt að fara nákvæmlega út í það.
Framkoma Arna lögmanns Oddssonar er hrein og ljós. Hann var
mótfallinn réttindaafsalinu og sýnir það afdiáttarlaust með tregðu
sinni til að skrifa undir. Hitt er vafasamara, hvort Brynjólfur
biskup hefir verið jafn tregur, og væri vel ef hann við nánari
rannsókn reyndist annar eins þjóðræknismaður og hér er fram hald-
ið. Höf. virðist ætla, að hann hafi staðið fyrir mótmælum lands-
manna á móti róttindaafsalinu, og byggja það eflaust á seðli þeim,
6