Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1913, Síða 64

66
þessum töflum og dúkum var stundum hin mesta'list og verðmæti
þeirra stórkostlegt. Hér á landi eru fáeinar altarisbríkur frá mið-
öldunum til enn og er altaristaflan í Hólakirkju þeirra stærst og
merkust, frá byrjum 16. aldar1); en nokkurar eru til úr alabastri
og eru þær um 100 árum eldri. Ein þeirra, og sú sem hefir haldið
sér einna bezt, er einmitt líka á Möðruvöllum, þar sem gripur sá
var, er hér skal lýst. Sú alabasturbrík er að öllum líkindum sú »brik
med alabastrum forgyllt«, sem segir í máldaga Olafs biskups Rögn-
valdssonar2) 1461, að »hústrú Margret«, ekkja Þorvarðar Loptssonar,
dóttir Vigfúsar Holms hirðstjóra, hafl ásamt öðru fleira lukt kirkj-
unni á Möðruvöllum. — Altarisklæði eru og til fáein ennþá frá því
fyrir siðaskiftin; einna merkast er fornt altarisklæði frá Hóladómkirkju
(nr. 4380 í Þjóðmenjas.3); á því eru saumaðir allir hinir heilögu
biskupar vorir, þrír. — Altarisdúkar frá því fyrir siðaskiftin munu
hér fáir til vera. Töflur, er verið hafi framan á ölturum í k:rkjum
hér á landi veit eg ekki til að fyrir finnist nema tvær; sú sem
Olafur Briem keypti á uppboði, er haldið var á gömlum kirkjugrip-
um tilheyrandi Grundar-kirkju í Eyjafirði, og sendi Finni próf.
Magnússyni 1843; er sú tafla nú á þjóðmenjasafni Dana4) og er frá
miðbiki 15. aldar, með nafni Eiríks Loptssonar, bróður Þorvarðar;
hann bjó á Grund frá því um 1439 og dó í febr. 1473; — og sú
önnur er hér ræðir um. A hinni fyrnefndu er máluð krossfestingar-
mynd með Jóhannesi og Maríu hjá krossinum, og Olafi konungi
helga og Laurentiusi helga utar frá. Önnur tafla minni fylgir þess-
ari og munu þær vera þær »ij brikur onnvr yfer haaltare. onnur
framme firir«, sem taldar eru í máldaga Olafs biskups Rögnvalds
sonar 14615). — Grundar-kirkja var helguð Laurentiusi. Þessar töfl-
ur hafa einnig verið nefndar bríkur, og verður ekki séð af mál-
dögunum hvort átt er við altaristöflur yfir eða frammi fyrir altari,
nema það sé beint tekið fram hvar þær séu. Hið latneska nafn
á töflu fyrir altari er antependium (forhengi) eða antemensale (borð-
framhlið), og er nú hið síðara nafnið notað fremur um töflur (brík-
ur), en hið fyrra um altarisklæði. — Tafla yfir altari var kölluð á
latínu superfrontale; en þessi latnesku nöfn munu ekki viðhöfð í
máldögum vorum.
») Árb. 1888-92, bls. 91-95 og Árb. 1910, bls. 62—63.
*) ísl. fornbrs. V., bls. 308. ,
*) Árb. 1888- 92. bls. 95 og Árb. 1910, bls. 62.
4) Kr. Kál. Isl. Besbr. II, bls. 113. Mynd af töflunni er i ritgerð dr. Fr. B.
Wallems, Aarsberetning 1909, bls. 57.
*) í*l. fornbrs. V., bls. 314.