Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Blaðsíða 4

8
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
sumum ritsmíðum Jóns um íslensk fræði og þáttum sama kyns í Ferðabók
Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar, enda voru þeir Jón og Eggert vin-
ir, áhugaefni þeirra fóru oft saman og Ferðabókina fullgerði Eggert í
Kaupmannahöfn á næsta leiti við Jón Grunnvíking.6
Af orðunum ofan við fyrirsögn ritgjörðarinnar sem hér er prentuð eftir
Jón Ólafsson: „Ad Caput de Armatura Veterum [í kafla um vopn fornaldar-
manna]" sést að höfundur hefir ætlað henni sess sem sérstökum kafla í
ákveðnu riti. Haustið 1751 sneri Jón aftur til Kaupmannahafnar eftir átta
ára Islandsdvöl og skrifaði þá ritgjörð á latínu um hvernig haga skyldi
rannsóknum á norrænum fornfræðum. Nefnir hann þar og oft síðar eins-
konar efnisorðabók eða alfræðirit um norræna fornfræði, einkum íslenska,
sem hann ætlaði að skrifa og kallar í ritverkaskrá sinni í AM 437 fol.:
„Systema antiqvitatum regni Dano-Norvegici, et in specie Islendicarum."
Alfræðirit um fornnorræna menningu varð aldrei til frá hendi Jóns, en á
víð og dreif í ritum hans er efni sem öðrum þræði virðist hugsað í það og
gætir þess oft í orðabók hans. Af fyrrnefndri ritverkaskrá Jóns má ráða að
ritgjörðinni um vopn fornaldarmanna hafi hann ætlað stað í riti um nor-
ræna fornfæði. Af orðunum „nú (1753)" hér á eftir sést að það ár var vopna-
ritgjörðin skrifuð, og af bréfi Jóns í JS 124 fol. til Bjarna Halldórssonar sýslu-
manns á Þingeyrum í maí 1753, sést að um það leyti skrifaði Jón einnig áð-
urnefnda ritgjörð um fornmannahauga, en hana ætlaði hann ennfremur í
rit sitt um norræna fornfræði.
Vopnin sem Jón lýsir hér sá hann sum eigin augum, og þekkti jafnframt
nokkur af grein um alin í fornyrðaskýringum Páls Vídalíns lögmanns sem
segir þar frá hjálmi, hringabrynju og stálhúfu sem til hans voru komin úr
eigu Bjarnar Guðnasonar í Ögri, og Páll segir að á Grund í Eyjafirði séu
tvö sverð síðan í bardaganum 1361 eða 1362 og lætur fylgja orðrétta lýs-
ingu Brynjólfs Thorlaciusar sýslumanns á „Grundar sverðinu."8 Jón Ólafs-
son var þaulkunnugur fornyrðaskýringum Páls Vídalíns, að Páli látnum
safnaði hann þeim saman og skrifaði upp. Ein slík uppskrift Jóns er í Lbs.
2398 4to sem er 833 blaðsíður, gerð 1753 um líkt leyti og haugaritgjörðin
og vopnaritgjörðin.
Tekið skal fram að í áðurnefndri orðabók sinni skrifar Jón Ólafsson um
heiti margra vopna undir viðeigandi orðum, en ekki verða þeim skýring-
um hans gerð skil hér.
Stafagerð, stafsetningu og riss Jóns Grunnvíkings má sjá af meðfylgj-
andi myndum af handriti vopnaritgjörðar hans sem hér er prentuð fyrsta
sinni og höfð með nútíðar stafsetningu að mestu og aukin skáletruðum
þýðingum innan hornklofa þar sem við á. Haldið er óbreyttri töluröð Jóns
á atriðum, þótt sú röð sé ekki fullljós.