Þingvallafundartíðindi - 01.01.1888, Blaðsíða 8

8
að halda nu þegar út í stjórnarbaráttu, að
málið væri enn ekki nægilega hugsað. Jeg
vona að menn sjái, þegar vandlega er gáð
að frumvarpinu á pinginu 1887, að enn
er ekki fundið hið heppilegasta form. Frum-
varpið er pannig, að pað er að mínu á-
liti ekki til neins að vonast eptir staðfest-
ingu á pví. Mæli jeg petta eigi af peirri
ástæðu, að jeg sje svo hræddur við yfir-
lýsing stjórnarinnar, að hún vilji enga
stjórnarskrárhreytingu hafa, heldur af hinu,
að jeg pykist sannfærður um, að enginn
konungur í nokkru landi mundi skrifa
undir slíkt frumvarp, sem petta er, pví að
pað, sem petta frumvarp fer fram á, er í
rauninni smaskeruð repúbliks eða lýðveldi
með grímu, pví að öll völdin verða eptir
pví í rauninni í höndum pingsins, sem á
allt að vera samsett af fulltrúum, sem al-
Pýðan kýs.
J>ótt svo standi í frumvarpinu, að um-
boðsvaldið sje hjá konungi, pá er pað í
rauninni ekki svo, pví að landstjórinn heíir
stjórnarskrárumboð til að beita pví öllu,
og pó að svo standi, að löggjafarvaldið sje
hjá alpingi og konungi eða landstjóra, pá
er í rauninni hlutdeild konungs samasem
engin, pví öll frumvörp pingsins, sem
landstjórinn undirskrifar, eru lög, sem kon-
ungur ekki getur fellt úr gildi aptur, og
konungur getur naumast með neinu er-
indisbrjeíi bundið hendur landstjóra pann-
ig, að lög, sem hann staðfestir, ekki hafi
fullt gildi. En pessi landstjóri, sem pann-
ig kemur í konungs stað, er alveg háður
ráðgjöfum sínum; hann getur ekkert gert
án peirra, og pessir ráðgjafar eru aptur
háðir meiri hluta pingsins, sem hefir í
valdi sínu að stansa alla stjórn, pegar
pingið ekki fær allan sinn vilja, með fjár-
laganeitun, með pví að ekki má innkrefja
skattana fyr en þingið hefir sampykkt
fjárlögin, auk pess sem pað með harðýðg-
islegum ráðgjafa-ábyrgðarlögum getur haft
ráðgjafana gjörsamlega í hendi sjer, og hið
einasta stjórnarverk, sem konungi er ætl-
að, að skipa og afsetja landstjóra, getur
ekki átt sjer stað, nema ráðgjafi, sem
pannig er gjörháður hinu íslenzka pingi,
sem einnig er dómari hans, undirskrifi
með honum, og getur pingið eða kjósend-
urnir pannig óbeinlínis ráðið skipun og
afsetning landstjóra. pað, sem fram á er
farið, er pannig í rauninni lýðveldi, og
ekki annað, pótt pað sje með grímu.
Jeg er að vísu fyrir mitt leyti engan
veginn hræddur við orðið lýðveldi; en hitt
er jeg viss um, að pað er ekki til neins
að gjöra sjer von um, að konungurinn eða
stjórnin undirskrifi slíkt fyrirkomulag. J>ó
menn skoði alla veraldarsöguna frá upp-
hafi til enda, pá verða menn að játa, að
lýðveldi eru aldrei stofnuð með konungs
undirskript, heldur hafa pjóðirnar reist
pau gegn um blóð og baráttu, og hinn
enski »parlamentarismus», sem svo opt er
verið að »citera» í, er ekki lögleiddur af
neinni stjórn, heldur framkominn af margra
alda vexti og einkennilegri sjálfsmyndun í
pjóðinni. Og pað er ekki von, að kon-
ungar undirskrifi lýðveldi, pví pað væri
sama sem að konungsvaldið drýgði sjálfs-
morð.
Mjer virðist pví auðsætt, að pað parf
að finna annað frumvarp til endurskoð-
aðrar stjórnarskrár, annan veg til að bæta
gallana á stjórnarskránni, heldur en frum-
varpið frá 1887. En til pess parf tíma;
og eins og eg hefi sýnt fram á, er tím-
inn, sem nú er, mjög óhentugur til að
byrja baráttu. J>ess vegna álít jeg heppi-
legt, að láta sjer 1 bráðina nægja með að
halda málinu vakandi, með pví að senda
ávarp, líkt og Hafnarfjarðarfundurinn fer
fram á, annaðhvort beint hjeðan til kon-
ungs, eða tií næsta alpingis, og gæti pá
J>ingvallafundurinn skorað á alpingi að
senda ávarp til konungs í pá átt, að stjórn-
in legði fyrir pingið frumvarp, er sýndi,
hvar pingið gæti mætt henni í kröfum
sínum.
Jeg tala ekki frekar um málið að svo
J