Þingvallafundartíðindi - 01.01.1888, Blaðsíða 28

28
lands, og þar sjerstaklega tekið fram, að
engin breyting verði gjörð á stöðu hæsta-
rjettar sem æðsta dóms í íslenzkum mál-
um, án pess að hið almenna löggjafarvald
ríkisins taki pátt í pví. Eptir stöðulög-
unum er pví petta mál sameiginlegt, og
til pess að fá dómsvald hæstarjettar í
Khöfn í íslenzkum málum afnumið, verð-
ur hæði alpingi og ríkispingið að sam-
pykkja pað. petta mál verður pví að
koma fyrir ríkispingið.
Eptir peirri breytingu, sem gjörð var á
stjórnarskrárfrv. 1887, liggur petta mál
alveg fyrir utan stjórnarskrárfrv. Stjórn-
arskrárfrv. heldur sjer alveg fyrir utan
pað. J>etta mál getur pví engan veginn
spillt fyrir stjórnarskrármálinu, heldur
miklu fremur orðið óbeinlínis til að styðja
pað og skýra, og skal jeg nú sýna fram
á pað.
Ein af aðalmótbárunum gegn stjórnar-
skrárfrv. er, að pað ríði í bága við stöðu-
lögin. Nú hefir ríkispingið sampykkt
stöðulögin; ríkispingið er pví eitt bært um
að skýra pau, og pað er mjög svo nauð-
synlegt að fá að vita skoðun pess á stöðu-
lögunum. En pað er ekkert mál til, sem
er eins vel lagað og petta, sem hjer er nú
til umræðu, til pess að fá ríkispingið til
að ræða um, hvernig eigi að skilja stöðu-
lögin, eða hvernig pað skilur pau.
J>etta mál er einnig í sjálfu sjer ákaf-
lega pýðingarmikið fyrir ísland. Meðan
hæstirjettur í Khöfn dæmir í íslenzkum
málum, er lagatextinn á dönsku og æðstu
dómar í íslenzkum málum á dönsku. En
hvar er pá rjettur íslenzkrar tungu ? Er
hún pá lagamál Islands, stjórnarmál ís-
lands, pjóðarmál Islands ? Nei, og aptur
nei.
Jeg hef nýlega birt sakamanni hæsta-
rjettardóm. Hreppstjórinn, sem átti að
birta dóminn, spurði mig, hvort hann væri
skyldugur að kunna dönsku. Jeg sagði:
»Neb. Hann kunni ekki dönsku og vildi
fá pýðingu á dómnum. Nei, hann fjekk
hana ekki. Nú stóð svo á, að jeg hafði
hentugleika til að birta manninum dóm-
inn, svo að jeg gerði pað, og birti honurn
dóminn á—dönsku. Sakamaðurinn skildi
ekki eitt einasta orð af pví, sem í dómn-
um stóð, og pó að dómurinn hefði hljóð-
að upp á líflát, pá hefði sakamaðurinn
ekki vitað af pví, fyr en höfuðið hefði
fokið af honum. (Hiátur).
Hinir heiðruðu fundarmenn hlægja. fað
er enginn gleðihlátur, heldur kuldahlátur
yfir rjettarniðurtroðslu hinnar íslenzku, og
yfir pví, hvernig pjóðerni vort og helgustu
landsrjettindi bíða alveg óbætanlegt tjón
við pað, að hafa æðsta dómsvald landsins
í Danmörku. Sampegnar vorir í útlendu
landi með ólíkri tungu, ólíkum lögum,
ólíkum staðháttum, ólíkum venjum og
háttsemi, hafa dómsvald yfir oss. Rjettur
vorrar fornu feðratungu er brotinn, pví
að allt verður að vera á dönsku, lögin
verða að leggjast út á dönsku, sókn og
vörn verða að leggjast út á dönsku, og öll
málskjöl verða að snúast á dönsku. J>etta
kunna peir að skilja; en venjuna, stað-
hættina, sem ekki verða lögð út á dönsku,
geta útlendingar aldrei skilið af sjálfum
sjer, pví að skilningur á slíku verður, ef
jeg má svo að orði kveða, að drekkast inn
með móðurmjólkinni. Jeg hef einu sinni
sjálfur haft pá æru, að gefa nafnfrægum
málfærslumanni í Kaupmannahöfn skýring
á íslenzkum fjármörkum; hvert barn áís-
landi kannast við pessi mörk við orðin
ein, en skýring á pessu fyrir útlendum
manni er pað krappasta, sem jeg hef kom-
izt í. En ætlast- menn til, að útlending-
ar leggi sig að jafnaði svo í líma til
að skilja íslenzk mál ? Menn geta eigi
búizt við slíku; en er dómsvaldi voru pá
vel borgið ?
Enn fremur knýr afstaða landsins og
fjarlægð frá Danmörku oss til að fá af-
numið dómsvald hæstarjettar í íslenzkum
málum. Málin eru opt mörg ár á leið-
inni, pangað til pau eru útkljáð, og gefur