Sunnanfari - 01.03.1896, Blaðsíða 6

70
Bjarni þess því næst, að ekkert muni samt verða
af upphlaupi í skólanum, og segist fylgja þeim
reglum, sem tíðkaðar sé við erlenda skóla; kveðst
hann ekki kæra sig um svona lagaðar fréttir um
skólastjórnina. það sem hann vill fá að vita, það
eru nöfnin á þeim, sem finna að henni; »Var það
ekki mín meining, að þú segðir mér slettidóma
út í loptið . . . heldur nefna mér þá, sem svoleiðis
eru að præparera skólans rúin*1). f’ví næst telur
Bjarni ýmislegt, sem aflaga hafi farið og hann hafi
hrundið í lag, en tekið þykkju ýmsra málsmetandi
manna fyrir, og er það án efa satt að miklu leyti.
Kn úr því fer að fækka um bréfaskriptirnar milli
Bjarna og þessa manns og hætta þær alveg 1853,
og liggur svo í þvi, sem nú segir. Bjarni hafði
verið mikið upp á þennan mann kominn; hann
hafði einn allra verið trúnaðarmaður Bjarna um
alt langaleingi og þar á meðal í leyndarmáli einu,
sem staða Bjarna i Danmörku gat riðið á eptir
því, sem að venja var þá að minsta kosti um
skólakennara, og þar lék og á rektorsembætti hans
á Islandi. Hann hafði borgað út peninga fyrir
Bjarna og gert honúm fleiri greiða og velgjörðir
en tölu verði á komið. Maður þessi var embættis-
laus, prýðilega að sér, heiðursmaður einstakur, en
efnahagur hans nokkuð örðugur. Bjarni er stöð-
ugt i bréfum sínum að suða um það, að efnahagur
þessa manns muni vera hæpinn og lét sem sér
lægi það mjög á hjarta, að hann gæti batnað, en
aldrei sendir hann honum svo peninga, að
hann biðji hann ekki að borga þá út fyrir
sig uppá skilding, og honum verður aldrei að
vegi svo mikið sem að bjóða honum einskildings-
virði fyrir alla hans fyrirhöfn. Eptir að Bjarni
kom til latínuskólans hafði hann hvað eptir annað
skorað á þenna mann að sækja um embætti, sem
þá var laust við skólann, og óskað eptir að fá að
mæla með honum. Lét máður þessi þá tilleiðast
merkustu menn: frá 1847 má nefna menn sem séra Bene-
dikt Kristjánsson, séra jbórarinn Böðvarsson, Árna land-
fógeta, séra jþórð í Reykholti, Pál Vídalín í Víðidalstungu,
séra Jakob á Sauðafelli; frá 1848 Dr. Jón J>orkeIsson, lík-
lega harðlærðasta mann, sem nokkurntíma hefir við skóla-
stjórn verið á Islandi, Helga lektor Hálfdanarson, orðlagðan
lærdómsmann, Dr. Óiaf Gunnlaugsson í París, Karl Andersen
skáld, Hannes Finsen stiptamtmann, Jón lækni Finsen
bróður hans, séra Magnús Grímsson, séra Brynjólf í Vest-
mannaeyjum. Frá 1849 eru aðrir eins menn og séra Skúli
Gíslason, séra Sveinn Skúlason, Dr. Guðbrandur Vigfússon,
Jón prófastur J>órðarson á Auðkúlu o. fl. J>að var heldur
eingin skömm að stúdentunum frá 1851; einn af þeim orðið
æðsti embættismaður landsins (Bergur Thorberg), tveir kenn-
arar við latínuskólann, Halldór Guðmundsson og Steingrímur
yfirkennari Thorsteinsson, aðrir orðið sómaprestar, og þar á
meðal einn af þeim þjóðkunnur skörungur í þjóðmálum og merk-
ur rithöfundur (Arnljótur prestur), og enn einn verið hér leingi
á utanríkisskrifstofunni, gáfu og fróðleiksmaður. Sá maður
sem dæmir alla þessa menn dóna og ignóranta, getur varla
átt mikinn rétt á því að nefnast lærdómsmaður. Hann
virðist hafa lítið vit á því, hvað það er að vera lærður eða
vel að sér, ') o: róa að því að eyðileggja skólann.
1 bréfi þvi, er hann skrifaði Bjarna, þar sem þess
var getið, að stjórn hans þætti heldur hörð, og
hét því að sækja. En hvað gerir Bjarni þá? Snýr
mjög flysjungslega við blaðinu, vill ekki kannast
við neitt, þótt bréfin sýni sig, dregur úr öllu, það
geti ekki orðið í þetta skipti, svo maðurinn sækir
ekki, og bréfaskipti þessara manna hætta gjörsam-
lega, sem vonlegt var. Svona fórst nú Bjarna
þarna.
Frekara mun nú ekki verða ritað um Bjarna
að sinni, en þess skal getið, að kvartanir um það,
að hann tæki lítt á, þótt skólapiltar drykki, komu
opinberlega fram optar en einu sinni og jafnvel á
öndverðum skólastjórnarárum hans (Norðri 1857,
Nr. 29 — 30). Að vísu kallaði Björn Gunnlaugsson,
stjúpfaðir Bjarna, kvartanir þær *lygi«, »þvaður«,
»]jvœtting« og »haugalygi« (þjóðólfur X, 1858, Nr.
17), en hvað marga þau orð hafa sannfært, er
ósýnt. Spillingin í skólanum reið þó alveg um
þverbak á síðustu árum Bjarna. það vita allir,
sem eptir nokkru hafa tekið, og þeir verða að eins
til athlægis, sem ætla sér að fara að neita því.
það hefir margur maðurinn alt fram á þenna dag
verið að súpa seyðið af óreglunni þau ár, og að
ætla sér að fegra slíkt er ekki langt frá því að
vera vítavert. þetta hefir verið tekið mjög skorin-
ort fram af Jóni Olafssyni i þjóðólfi 1883 (XXXV,
Nr. 43), sem má vera hér um merkari orða sinna
en margir aðrir. Hefir þó Sunnanfari farið miklu
vægara í þetta mál en þar er gert.
þetta verður að standa víst, að dómur Sunn-
anfara um Bjarna rektor er ekki ósanngjarn, en
staðfestist í öllu, hverju einasta atriði, af sannind-
um. Hann fer mitt á milli allra öfga, milli þung-
yrða þeirra, er harðast dæma og skrums þeirra, er
skjala mest. Og þó að einhver skrumgutlari, sem
fæst hefir skilið af þvi, sem fyrir hann hefir borið,
kunni að taka upp á því að brigzla oss um það,
að vér höfum hvorki heyrt Bjarna né séð, virðum
vér það að aungu, heldur munum vér nú láta sitja
við þessa bréfkafla Bjarna, þar sem hann dæmir
sig sjálfur. Getur svo hver bullari blaðrað og
bollalagt eins og hann vill.
Fyrirspum. Gísli Brynjólfsson, kennari við
Kaupmannahafnarháskóla, hefir á Reynistað 25.
September 1863 ritað í minnisbók sína eptir séra
Olafi þorvaldssyni á Hafsteinsstöðum og Einari
stúdent Stephánssyni á Reynistað svo látandi sögn:
»Vigfús geysir Jónsson,1) bróðir séra Hannesar i
Glaumbæ, hafði séð sögu Gauks Trandilssonar og
þorkels Alviðrukappa, Hreggviðar gamla og, Skúla
jarls, Böðvars Islandsgarps og Grímólfs og Alfgeirs
þátt, — allar á einni skinnbók, er karl einn á
austur í Skapafellssýslu«. þótt ekki væri að reiða
*) Vigfús varð úti 1867.