Alþýðublaðið - 12.07.1961, Blaðsíða 6

EG STEND hér undir
bananaplöntunum og
hugsa um Island sex stund
ir tók það mig að komast
hingað. Einu sinni var
ferðin til Islands tímafrek
ari og enginn vissi í raun
og veru hvað hann mundi
finna.
Hvern skollann voru
Norðmennirnir eiginlega
að gera til Íslands langl út
fyrir alfaraveg þúsundir
kílómetra út í það haf, —
sem náði að endimörkum
jarðar, þeir höfðu nóg
landrými í Noregi og í
suðri voru góð og frjó-
söm lönd.
Hvað áiti það eiginlega
að þýða, að fara til þess-
arar veðurbörðu eyjar
norður við heimskauts-
baug, í rigninguna og þok-
una, sem herjar öræfin og
eyðiflákana, þar sem ald-
rei verður sumar og korn-
ið þroskast aldrei? Þar
sem ekki var einu sinni
neitt til að ræna.
Hví snéru þeir ekki
heim og vöruðu landa sína
við þessu landi, þar sem
sauð í brennisteinshverun-
um á engjunum, þar sem
gufa og sjóðandi vatn
vall upp úr jörðinni, þar
sem rigndi grjóti og ösku
— fjöllin stóðu í björtu
báli og eimyrjan vall of-
an hlíðarnar?
En fleiri og fleiri flutlu
þangað. Arið 1200 voru
75 þúsund íbúar á íslandi
en í Noregi bjuggu þá
300.000. Var þetta einhver
geðsjúkdómur, líklega hef-
ur það verið. Það er erfitt
að átta sig á mannfólk-
inu, og enn erfiðara er
það eftir að hafa hitt ís-
lendingana. Hverjar voru
hugsanir þeirra, mann-
anna úr Sogni og af Hörða-
landi, þegar þeir fyrst litu
þetta einkennilega land. —
Banana fundu þeir ekki, en
þeir fundu náttúnx, sem
auðsjáanlega var tröllrið-
in illum öndum.
Norðmennirnir fluttu
með sér vitneskju sína um
Guði og vættir, illar og
góðar, sem réðu umskiptum
náttúrunnar og eðli henn-
ar, en hvað voru gamal-
dags norskar þrumur á
móti eldgosum Islands,
hér virtust vera öll skil-
yrði til að upp risi ný
guðatrú eins villt og fram
andi eins og trú Azlek-
anna, en í íslenzku goða-
fræðinni er varla stakt orð
um eldíjöll og vellandi
hveri, slíkt hefði verið hjá
trú.
Heitar laugar gátu kom-
ið að notum, glóandi stein
ar gátu verið hættulegir,
en það var barnalegt að
trúa því að þetta stæði hið
minnsta í sambandi við
Óðinn og Þór.
Hvað fannst þeim um
þessa eyju bergs og ösku?
Þeir sáu gult, strítt gras
— víði og dvergbirki, fá
og smá blóm. Þeir sáu
skriðjökla, og jökla, sem
voru stærri en heima í
Noregi, fjöll, sem voru
allt að því ólýsanleg og
hraunbreiðurnar, sem líkj-
ast engu öðru hér á jörðu
með bleikgulum mosa og
ótrúlegum hraunstrýtum í
þúsundatali sem eru eins
og steinrunnar sálir úr nifl
heimi.
Yar þetta fallegt? Það
var stórbrotið, dramatískt
landslag. Bóndinn hefði
sagt, að þetta væri það
ljótasta, sem hann hefði
séð, öðrum hefði þetta ver
ið opinberun hinnar mestu
fegurðar. Landnámsmenn-
irnir voru bæði bændur og
ekki, hugsanir þeirra um
landið hljóta að hafa verið
fullar mótsagna eins og
allt annað, sem þeir gerðu.
—□—
Eg spyr Islendinga hvort
þeim finnist bárujárnshús-
in þeirra falleg. Tja, segja
sumír, þau eru nú ekki
samkvæmt nýjustu tízku.
Aðrir segja: Þau eru frá
þeim tíma, þegar slík hús
þóttu fín, þú ættir að líta
á steinsteyptu bygging-
arnar okkar.
Að bárujárnshús séu
Ijót, dettur engum { hug,
þau eru bara svona — eða
voru.
Eins og mér finnst að
bárujárnshúsin á íslanai
séu óvenjulega ljót, þannig
hlýtur Naddoði og félög-
um hans að hafa fundizt
Island ijótt forðum. Eins
hlýtur það að hafa verið
hjá þeim, eins og mér, að
það er eitthvað, sem tekur
mann fanginn, eitthvað,
sem talar til manns. Mann
skepnan er svo frumstæð
og flókin vera.
Eg skal segja það hrein-
skilnislega, byggingarnar á
Islandi eru ekki fallegar,
þessi þúsund ára gamla
þjóð kemur manni fyrir
sjónir eins og landnema-
þjóðfélag, hið eilífa land-
nemaþjóðfélag. Islending-
g 12. júlí 1961 — AlhýðubJaðið
ar eru enn eins og ókunn
ir menn á eyjunni sinni.
Hin geysivíðlendu öræfi
eru óbyggð með öllu, án
vega og nafna og þegar
ég ferðast með ströndum
fram um mjóa vegi með
enn mjórri brúm, er þar
varla að heldur mann að
sjá. •
Það sem verður á vegi
manns af verkum gerðum
ustu af engjablómunum
okkar í Noregi, er njóta
umhirðu ástúðlegra handa,
þá fyllist maður hrifningu,
hvernig, sem á því stend-
ur.
Barátta mannanna við
náttúruöflin var æðisgeng-
in og óskynsamleg, þeir
hjuggu allan skóginn og
svo komu vindurinn og
regnið og feyktu og skoi-
fiskimanna og sauðahirða í
miðnætursól og íshafsnótt
öldum saman, að því kom
in að tapa í baráttunni.
Eina tákn hennar um
menningu, um samstöðu
hennar með evrópskum
menningarstraumum var
dálítill kofabær, sem árið
1929 hafði aðeins sex þús-
und íbúa.
I dag eru 70.000 íbúar í
um löndum Evróp
Þjóðartekjurnar á e
ing eru lítið eitt ia
í Noregi, en hærri
Finnlandi. Þar getu
ur keypt næstum hv
hugurinn girnist, ei
ur er ekki allt of n;
ur með útlit og gæi
unnar.
—□—
Á Island nokkui
Torolf Élster skrifar á Isla
af mannahöndum, eru ben
zínstöðvarnar, hjallar með
skreið og þar fyrir utan
gaddavírsgirðingarnar með
ullarlagða hangandi hvar
sem augum er litið, því
Island er land sauðkindar
innar, milljóna síðhærðra
sauðkinda og hestanna,
lílilla og rytjulegra, sem
standa og snúa baki í
lemjandi rigninguna. —
Jeppar og dráttarvélar
hafa gert þá alvinnulausa,
en þeir hafa enn sinn borg
ararétt.
Þó er mannabyggð á
eyjunni, fáeinir menn,
sem tala tungu er fáir
skilja. Þessar staðreyndir
verka einkennilega á mann,
það er hálf hlægilegt að
hugsa um þjóðfélag, sem er
svona lítið, það er eins og
barnateikning, og þó er
eiíthvað stórkostlegt við
það, að það skuli vera
svona lítið, þannig verða
allar hugsanir manns um
Island mótsagnakenndar.
Island er fátækast allra
landa, það á ekkert nema
fiskinn, aðeins 10 prc. af
landinu er ræktað — rækt-
að engi.
En það er barizt á ís-
landi, baráttan stendur
stöðugt milli lifandi og
dauðrar náttúru og menn-
irnir berjast. Þegar við
sjáum veðruð birkitrén,
sem eru aðal skrauttrén í
Reykjavík, eða blómabeð-
in, með hinum venjuleg-
uðu burt jarðveginum. En
þeir gáfust aldrei upp, —
drepsóttirnar komu aftur
og aftur og eyddu byggð-
inni, við eldgos 1783 fórst
þriðjungur þjóðarinnar, í
Reykjavík og borgin stækk
ar stöðugt. I miðbænum er
lóðaverðið komið upp í 500
norskar krónur á femeter-
inn — eins og ekki sé nóg
landrými á þessari eyju.
verurétt. Eg veit, at
ingin er móðgandi, i
er nærtæk. Ætti ekl
að hafa ákveðna st;
eitthvert sæmilegt
til að byggja lilver
síðasta stríði eyddist fjár-
stofninn af pest og oft
brást fiskurinn í sjónum.
Fólkið bjó í kofum úr
torfi og grjóti langt fram á
þessa öld, hús á Islandi eru
merki hins nýja tíma. —
Þannig lifði þessi þjóð
Tveir þriðju hlutar allra
Islendinga búa í bæjum og
borgum, þar eru iðnfyrir-
tækin og öll gæði menn-
ingarinnar — eða því sem
næst. Reykjavík er borg
stöðumælanna, og í henni
eru fleiri bílar en í flest-
á? Er hægt að bygg
eðlilegt þjóðfélag á j
næst engu? 170 þús.
þjóðfélag, sem dreifl
ir bert land, verður
viðhalda öllum þein:
unum, allri þeirri
semi sem við á í
Skýrar athuganir á skrítnu i