Eimreiðin - 01.09.1896, Side 65

225
þeir vóra alla tið aldavinir, og er orðastaður þeirra fyrirmynd þess,
hvernig fara skal að, þegar tveir deila um vísindaleg meginatriði. I öll-
um hreifingum, er snerta norræn visindi, tók Maurer ætið þátt af fjöri
og eldhug. Pegar deilan hófst með Dönum og Norðmönnum útaf
Eddukvæðum og söguritun, ritaði Maurer rit sitt um »orðatiltækin: forn-
norræn, fornnorsk og fornislenzk tunga« (1867); sjálf ritgerðin er ekki
nema 50 siður, en henni fylgja 72 athugasemdir, er fylla x8i síðu, og
er i þeim farið yfir flestallar fornísl. bókmenntir og rit, og skýrt i þeim
ákaflega margt um upprana og samsetning flestra fornrita vorra, og er
þessi ritgerð ein af aðalritum um fornnorræna bókmenntasögu; er hún
eingu þýðingarminni fyrir það, þótt sumar af skoðunum höf. (t. d. urn
Heimskringlu) hafi reynzt ekki einhlítar. Af öðram ritgerðum i þess-
um efnum mætti nefna hina ágætu ritgerð um Hænsa-Pórissögu (1871)
og hina miklu ritgerð hans um Huldarsögu (1894) og ritgerðir um Ara
fróða. Þess má geta, að Maurer er einn af þeim fyrstu, sem settu fram
þá skoðun um aldur Eddukvæðanna, sem allur þorri manna aðhyllist nú
á dögum.
Afarmikla þýðingu fyrir fornnorræna bókfræði á Pýzkalandi hefur
Maurer haft með því að rita um bækur og bókaútgáfur, og hefur hann
ætíð gert það af lærdómi, góðvild og frábærri samvizkusemi.
Eiginlega málfræðingur er Maurer ekki, og þó hefur hann skýrt
afarmargt af orðum og orðatiltækjum, einkum þó lagaorð.
Hollari vin i útlöndum hefur ísland aldrei átt en K. Maurer; hann
var alúðarvinur Jóns Sigurðssonar og dró taum Islands i stjórnarbarátt-
unni og studdi þing og þjóð af fremsta magni; allt sem hann ritaði
þar um var skrifað af sama viti og þekkingu, með sömu ró og sann-
leiksást, sem allt aunað, og var hann einmitt því erfiðari við að eiga;
en þó Dönum þætti hann þungur i skauti, hafa þeir aldrei erft það við hann
eins og við svo marga aðra, og hafa þeir sýnt honum ýmsan opinberan
sóma, t. d. veitt honum riddarakrossinn. Hann hefur við hvert tæki-
færi sýnt ást sína til lands vors og rækt við þjóð vora; hann hefur
stutt bókmenntafjelagið á ýmsan hátt, ekki sizt með rausnarlegum fje-
gjöfum hvað eptir annað. En einna minnistæðust má oss vera send-
ing hans til vor á 1 ooo-árahátíð vorri. Þá sendi hann oss hið mikla
og ágæta rit sitt, »ísland«, sögu íslands frá upphafi til daga þjóðveldis-
ins. f*ar er saga fornaldar vorrar sögð til fullnustu svo að segja í öll-
um greinum, og þarf ekki að skýra frá kostum þeirrar bókar frekara.
Allt fram á siðustu daga hefur Maurer tekið þátt í öllum ísl. mál-
um með sama ræktarþeli og sömu alúð, og ekki hlifzt við að láta sín-
ar skoðanir í ljósi um þau. Með sömu þekking á landi vora og vana-
legum skarpleik hefur hann t. d. dæmt um hið svonefnda »háskólamál«.
f*að mál er fögur hugsjón, en sem stendur heldur ekki meira, og
Maurer hefur þar rjett sjeð og skilið, að fyrst um sinn, meðan auð-
magn landsins er ekki meira og íbúatalan ekki hærri, er háskóli á Islandi
ókleyft mál, hvað sem síðar kann að verða.
. Vjer íslendingar höfum lítil efni til þess að launa það, sem oss er
vel gert, enda höfum vjer haft litið fram að leggja móti öllum þeim
góðvilja i orði og verki, er Maurer hefur sýnt oss, en seint ætlum vjer
að nafn hans muni fyrnast á Islandi.
15