Eimreiðin - 01.01.1902, Side 25

25
II. KRISTEN KOLD.
1845 var hinn fyrsti alþýðuháskóli reistur í Rödding á Suður-
Jótlandi fyrir sunnan hin núverandi landamæri Danmerkur. Suður-
Jótar áttu í vök að verjast, því nágrannar þeirra, Pjóðverjar, beittu
öllum brögðum til að flæma þá undan Dönum og uppræta tungu
þeirra og þjóðerni. Skólinn var því í raun og veru settur á stofn
í þeim tilgangi, að vernda danska tungu og þjóðerni á Suður-
Jótlandi, og það ætlunarverk leysti hann þannig af hendi, að það
er alment viðurkent, að Suður-Jótar séu jafnvel danskari í hjarta
en sjálfir Danir, þótt þeir nú heyri undir Pjóðverja. Skólinn sýndi
það yfirleitt, að kenning Grúndt-
vígs um þjóðlega menningu var
á góðum og gildum rökum bygð.
Pess var þó enn langt að bíða,
að þetta kæmist inn í meðvitund
þjóðarinnar, og háskólastefnan
varð að heyja langa og stranga
baráttu við tómlæti, deyfð og
hleypidóma, áður hún næði fram
að ganga. Sá maður, sem átti
mestan og beztan þáttinn í að ryðj a
alþýðuháskólunum braut í Dan-
mörku og vinna þeim að lokum
mikinn og fagran sigur, var fátæk-
ur og umkomulaus alþýðumaður,
Kristen Mikkelsen Kold.
Kold var fæddur 29. marz 1816, og var faðir hans bláfátækur
skóari í litlu þorpi á Norður-Jótlandi. Foreldrar hans voru, eins
og títt er um þess háttar fólk, lítilsigld og fákunnandi; þó virðist
móðir hans hafa verið talsvert frábrugðin öðru fólki og einræn í
lund, og hún hafði töluverð áhrif á drenginn. »Móðir mín var sú
fyrsta manneskja,« segir hann í æfisögubroti sínu, »sem vakti hjá
mér fróðleiksfýsnina og bjó mig undir fræðslustarf mitt, og hún
gerði það án þess að vita af því, því hún var ekki nálægt því
eins skynsöm og ég, og ég er ekki nálægt því nógu skynsamur.
Pegar við börnin vorum óþekk og ólundarleg, hafði hún úr okkur
fýluna með því að segja okkur sögur, og við urðum aftur glöð og kát
og fórum að leika okkur. Eg skildi þá ekki í hverju þetta lá, en
Kr. Kold.