Eimreiðin - 01.01.1902, Side 35

35
sig vel. í vetur voru 70 karlmenn á honum og í sumar 70
stúlkur.«
1868 feröaðist sænskur maður, dr. Alund að nafni, til Dan-
merkur til að kynna sér alþýðuháskólana, sem um þær mundir
voru farnir að vekja töluverða eftirtekt hjá Svíum. Hann gisti á
skóla Kolds og segir frá fyrstu viðtökum sínum á þessa leiö:
»Pegar ég kom inn í skólastofuna, benti Kold mér á lærisveinana
með þessum orðum: »»Svona eru nú andlitin hérna««. Manns-
andlitið er altaf eftirtektarvert, og þegar um skólastofnun eins og
þessa er að ræða, verður manni fyrst fyrir að líta á andlit læri-
sveinanna. Sálin var þegar búin að þrýsta sínu göfuga innsigli á
mörg af andlitunum, og á þeim öllum var farið að votta fyrir því.«
Yfirleitt fanst dr. Alund mjög mikið til um skólann.
Kold sjálfur einkendi starf sitt á þessa leið: »Mér er ekki
eins sýnt um að fræða (oplyse) eins og að glæða (oplive).
Ég byrja með því að glæða og enda með því að fræða, og ég
legg aðaláherzluna á hið fyrnefnda.« Pessi orð Kolds má að vissu
leyti skoða sem einkunnarorð aljDýðuháskólanna.
Kold var hinn látlausasti í öllu dagfari sínu og svo sparneyt-
inn, að orð var á gert. Hið sama vandi hann lærisveinana á, og
hann hataði út af lífinu alla tilgerð, prjál og eyðslusemi. Hann
vann sjálfur eins og óbreyttur bóndi að öllum heimastörfum og
þreyttist aldrei á að brýna fyrir lærisveinum sínum þýðingu orð-
anna: »að neyta síns brauðs í sveita síns andlitis«. En þegar
upp á ræðupallinn kom, var hann andríkur og djúpsær eins og
spekingur, svo jafnvel mentamenn og hefðarfólk kom langar leiðir
að — stundum frá útlöndum — til að hlusta á ræðu hans. Hann
lifði það að sjá háskólahreyfinguna á greiðri framfarabraut, og dó
virtur og mikils metinn 1870.
Saga Kolds er sagan um fátæka bóndasoninn, sem vann
kóngsdótturina og hálft kóngsríkið.
III. VÖXTUR OG VIÐGANGUR ALÉÝÐUHÁSKÓLANNA.
Hér að ofan hefur verið skýrt frá því, hvernig háskólahreyf-
ingin eins og óx með Kold upp úr skauti sjálfrar alþýðunnar og
ruddi sér braut smátt og smátt. Éó vantaði enn mikið á, að
þjóðin skildi þessa nýju stefnu og aðhyltist hana alment. Pað var
fyrst gegnum sterk ytri áhrif og gegnum eftirköst þungrar þjóð-