Eimreiðin - 01.05.1909, Blaðsíða 60

140
sem mengast hafa af þeim, þegar hægt er að koma því við, en að
öðrum kosti nota sótthreinsunarmeðul.
Eins og gefur að skilja, er það ekki hættulaust að fara með
bakteríuglösin — þessa jurtapotta, sem þær vaxa í; enda hefir oft
viljað til, að menn hafa sýkst við að glösin brotnuðu og bakteríurnar
komust út. Þetta hefir t. d. oft hent þá lækna, sem hafa rannsakað
taugaveikisbakteríuna. — Fyrir nokkrum árum vildi þessháttar slys til
með pestarbakteríuna; það var á spítala í Vínarborg. Vinnumaður,
sem var að þrifa til inni í rannsóknarstofunni, braut glas með pestar-
bakteríum, sem læknir einn hafði flutt með sér austan úr Asíu. Hann
sýktist eftir nokkra daga af pest eða svarta-dauða, og dó af, en sýkti
áður bæði lækninn og hjúkrunarkonu þá, sem stundaði hann, og dóu
bæði. Það heppnaðist sem betur fór að koma svo öflugum sóttvörn-
um við, að veikin breiddist ekki frekara út.
Til þess að rannsaka hve bakteríurnar eru saknæmar og lífskæð-
ar, og til að sjá hvaða sjúkdómi hver tegund þeirra veldur, eru notuð
ýms tilraunadýr, svo sem apar, kanínur, hundar og kettir, en einkum
þó rottur og mýs og lítil nagdýr, sem kallast marsvín.
Bakteríunum er ýmist spýtt inn í blóð þessara dýra, eða þær eru
settar í opin sár eða inn í augu eða kviðarhol þeirra, og sýkjast þá
dýrin, ef bakterían er saknæm, með þeim sjúkdómseinkennum, sem
eru eiginleg hverri tegund. Eins og allir vita, eru sjúkdómar manna
og dýra misjafnir, og oft er ómögulegt að koma ýmsum mannasjúk-
dómum á dýrin; og þó það sé unt, verður sjúkdómurinn allur annar
hjá dýrunum. það er af þessu, að ýmsir læknar hafa af vísindalegri
forvitni og fróðleiksfýsn notað sjálfa sig sem tilraunadýr, og sumir hafa
látið við það lífið. Stundum hafa dauðadæmdir óbótamenn fengist til
— fyrir borgun auðvitað — að láta nota sig í sama skyni, og margt
fróðlegt komið í ljós við það. Fyrir nokkru síðan fengu Amerískir
læknar spænska hermenn til þess, að gangast undir tilraunir með sótt-
kveikju gula febersins. Veiki þessi er ákaflega hættuleg, enda dóu
margir hermennirnir. Þeir tókust þetta á hendur fyrir eitthvað 500
krónur hver þeirra. Hermenn þessir gengust undir þessar tilraunir
með sama hug og þeir færu út í tvísýnan bardaga; í báðum tilfellum
var um lífið að tefla. Með þessum tilraunum komu í ljós mikilvæg
sannindi, sem verða ótal mönnum til góðs, því þeim er það að þakka
að nú vitum vér ráð til að koma í veg fyrir útbreiðslu gula febersins.
Það er ekki hægt að neita því, að æskilegast væri fyrir framfarir
bakteríufræðinnar, að hægt væri að nota menn til ýmsra bakteríutil-
rauna Eins og þér nú hafið heyrt, hafa spænskir hermenn orðið með-
al hinna fyrstu til að hætta lífi sínu i því skyni; en það er enginn vafi
á því, að margir munu fúsir til að feta í þeirra fótspor, og það verð-
ur ef til vill innan skamms tima álitið jafn heiðarlegt, að ganga á
mála í herþjónustu vísindanna, sem berjast góðri baráttu gegn verstu
óvinum mannkynsins — sjúkdómunum, — eins og að fylkja sér undir
merki og hætta lífi sínu í þeim tilgangi, að drepa sem flesta saklausa
menn, Ijandanum til athlægis — fyrir föðurlandið — sem kallað er.
Tæringar- eða berklaveikisbakterían er i laginu eins og
mjótt prik, stundum dálítið bogið, og sér maður ýmist eina og eina á