Alþýðublaðið - 27.06.1964, Blaðsíða 7

Undanfarnar vikur hefur
Tíminn hvað eftir annað prent-
að nokkrar tölur upp úr Fjár-
málatíðindum og síðustu árs-
skýrslu Seðlahankans um gjald-
eyrisstöðu og erlendar skuldir
þjóðarinnar í árslok 1958 og
árslok 1963. Af samanburði á
þessum tölum dregur Tíminn
þá ályktun, að aðstaða þjóðar-
búsins gagnvart útlöndum hafi
verið mjög svipuð í árslok
1958 og 1963. Blaðið segir,
að sé hún sómasamleg núna,
þá hafi hún einnig verið sóma
H . samleg í árslok 1958 eða um
það leyti, sem stjórn • Her-
manns Jónassonar fór frá völd-
um. Þegar núverandi stjórnar-
flokkar hafi staðhæft það í
ársbyrjun 1960, að róttækra
efnahagsráðstafana væri þörf
til þess að bæta ástandið í
gjaldeyrismálum þjóðarinnar
og jafna greiðsluhalla á utan-
ríkisviðskiþtunum, þá hafi það
augljóslega verið rangt, við-
reisnin svo nefnda hafi verið
gerð á röngum forsendum.
Ef þeir sem skrifa um efna-
hagsmál í Tímann halda sjálf-
ír, að þeir fari hér með rétt
mál, þá skortir þá svo mjög
þekkingu og skilning á efna-
hagsmálum, að þeir ættu al-
drei um þau mál að skrifa. En
ef þeir vita betur, þá er hér
um enn alvarlegra mál að ræða.
Eg skal engum getum að því
leiða, hvor skýringin á þessum
skrifum sé hin rétta. En ég
skal fara nokkrum orðum um
efni þess máls, sem hér er
um að ræða.
Því var aldrei haldið fram
í sambandi við stefnubreyting-
una í efnahagsmálum í , árs-
byrjun 1960, að erlendar
skuldir þjóðarinnar út af fyrir
sig væru of háar. Á það var
hins vegar bent, að um mörg
undanfarin ár hefði verið
halli í greiðsluviðskiptum
þjóðarinnar við útlönd og að
þessi halli hefði í alltof rík-
inn mæli verið jafnaður með
erlendum lánum til of stutts
tíma. Vegna þess, hve er-
lendu skuldirnar voru til
stutts tíma, var greiðslu-
byrði þjóðarinnar vegna þeirra
orðin óhæfilega þung. Það var
t. d. fyrirsjáanlegt, að vextir
og afborganir af erlendum
skuldum myndu á árinu 1961
nema hvorki meira né minna
en 11% af öllum gjaldeyris-
tekjum þjóðarinnar. Áf þess-
um sökum var tvennt höfuð-
nauðsyn: Að breyta greiðslu-
hallanum í greiðsluafgang —
enda var enginn gjaldeyris-
forði fyrir hendi í ársbyrjun
1960, og breyta samsetningu
erlendra lána þjóðarinnar
þannig, að þau yrðu til lengri
tíma en áður var. Þetta voru
meðal höfuðmarkmiða hinnar
nýju stefnu í efnahagsmálum.
Og þessi markmið hafa náðst.
Eg hefi enga löngun til þess
að gera hlut stjórnar Her-
manns Jónassonar verri en
réttmætt er. Hún náði góðum
árangri á ýmsum sviðum og
gerði margt vel. En henni mis-
tókst það höfuðverkefni að
halda þjóðarbúinu hallalausu
gagnvart útlöndum og hafa
hemil á verðbólgunni innan-
lands. Um úrræði í þessum
efnum reyndist því miður ekki
samstaða í ríkisstjórninni, eins
og Hermann Jónasson tók
sjálfur skýrt fram, þegar
stjórnarsamstarfið rofnaði.
Það 'rofnaði beinlínis af því,
að efnahagsvandamálin voru
orðin óviðráðanleg og ekki
samkomulag um, hvernig ráða
skyldi fram úr vandanum. Ef
hafði reynzt íslenzkum þjóð-
arbúskap hagstæðara en nokk-
urt annað ár um langt skeið
og hins, að vorið 1958 voru
gerðar skynsamlegar efnahags-
ráðstafanir, sem ætlað var að
vinna gegn hallanum, og tókst
það um skeið. Hins vegar fór
stjórn efnahagsmálanna úr
böndum um haustið, og voru
það einmitt fyrirsjáanlegar af-
leiðingar þess, sem ollu sam-
starfsslitum í ríkisstjóminni.
En þær afleiðingar voru ekki
komnar fram í gjaldeyrisstöð-
unni um áramótin. í árslok
1958 vissu allir, sem það
um engin vandræði hefði ver-
ið að ræða í árslok 1958, hefði
auðvitað verið ástæðulaust
fyrir stjórnina að fara frá. í
árslok 1958 var gjaldeyris-
staðan að vísu hagstæð um
228 millj, kr. En í því er fólg-
in mikil blekking að telja það
söruiun þess, að ástandið hafi
verið gott í gjaldeyrismálun-
um. Allír, sem nokkra þekk-
ingu höfðu og hafa á efna-
hagsmálum þjóðarinnar, vissu
þá og vita enn, að þessi gjald-
eyriseign var algjörlega tíma-
bundiö fyrirbæri, bráðabirgða-
afleiðing þess, að árið 1958
vildu vita, að fyrirsjáanlegur
var mikill greiðsluhalli árið
1959, miklu meiri greiðslu-
halli en gjaldeyriseigninni í
árslok 1958 nam. Þann greiðslu
halla var ógjörningur að stöðva
á því ári, þar eð hann var að
verulegu leyti afleiðing á-
kvarðana, sem búið var að
taka. Þeir, sem benda á gjald-
eyriseignina í árslok 1958 sem
sönnun fyrir heilbrigðu efna-
hagsástandi um þau áramót,
eru annað hvort alls ófróðir
um islenzk efnahagsmál á
þeim tíma eða alveg blygðun-
arlausir í málflutningi sínum.
Eins og allir víta, varð það
höfuðverkefni Alþingis árið
1959 að breyta kjördæmaskip-
uninni. í því sambandi fóru
fram tvennar Alþingiskosn-
ingar. í efnahagsmálum gat
hlutverk stjórnarvalda á því
ári ekki verið annað en að af-
stýra þeim vandræðum, sem
yfirvofandi voru, þegar sam-
starfið í stjórn Hermaims
Jónassonar sundraðist, og
leggja á þann hátt grundvöll
að þeirri endurskipulagmngu
efnahagsmálanna, sem nauð-
synleg var. Þetta gerði og rík-
isstjórn Emils Jónssonar. En
það kom í hlut þeirrar sam-
steypustjórnar ' Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksms,
sem Ólafur Thors myndaði, að
marka þá nýju stefnu, sem
síðan hefur verið fylgt.
Vilji ‘menn gera sér greín
fýrir árangri þeirrar stefiiu í
efnahagsmálum, sem fylgt er
á nokkurra ára. skeiði, pá á
auðvitað ekki að bera saman
gjaldeyrisstöðu eða erlendar
skuldir um einhver tvenn ara-
mót, nema ástandið geti taíizt
sambærilegt, en engan veginn
er víst, að svo sé, eins og t.
d. kemur glöggt fram, ef bor-
in eru saman árslokin 1958 og
1963. Réttari mynd fæst með
samanburði á breytingum á
gjaldeyrisstöðu og lántökum
á þeim tímabilum, sem menn
vilja bera saman. Tölur eru
til um fyrstu 4 árin, síðan
Framhald á síðu 10.
OPNUM i DAG
NÝIA BENZlNAFGREIÐSLU
# 1 * ^ '
sunnahanegin vi$ MIKLUBRAUT
„Shell“ b-enzín rrseS I.C.A.
„SheSS** smurningsoSíur.
Ýmsar aðrar vörur til bif reiða.
Olíufélðgið Skeljungur hl
'Bíí
ALÞ?ÐUBLAÐIÐ - 27. júní 1964 y
I