Alþýðublaðið - 27.06.1964, Blaðsíða 10

Kvikmyndalist
GREIN
(Framhald al 7. slðu).
breyít var um stefnu í efna-
hagsmálum, þ.e.a.s. árin 1960
til ’63. Á þessum árum hefur
: gjaldeyrisstaða bankanna
... batnað um 1455 millj. króna.
, Lántökur til lengri tíma en
eins árs hafa numið 675 millj.
kr., ■ og tekin hafa verið stutt
vörukaupalán til allt a& eins
árs að upphæð 441 millj. kr.
Ef lántökurnar eru dregnar frá
bata gjaldeyrisstöðunngr, hef-
ur heildarstaðan gagnvart út-
löndum á þessu fjögurra ára
tímabili batnað um 339 millj.
kr. Ef til samanburðar er tek-
ið fjögurra ára tímabilið* 1955
til ’58, þá kemur í ljós, að ■
gjaldeyrisstaðan versnaði á
þessu tímabili um 407 millj.
kr. Lántökur til lengri tíma
h en eins árs námu 1177 millj.
; kr. Ekki var þá leyft að taka
I stutt vörukaupalán erlendis.
Eitthvað hefur eflaust kveðið
að slíku, en engar skýrslur eru
til um þær lántökur. Heildar-
staðan gagnvart útlöndum
versnaði því á árunum 1955-
1958 um 1548 millj. kr. Það
var einmitt þessi þróun, sem
gerði stefnubreytinguna 1960
bráðnauðsynlega.
. Hinn mikli greiðsluhaili
!;| þessara ára hefur oft verið af-
sakaður með miklum innflutn-
ingi framleiðslutækja og mik-
illi fjárfestingu. Hér er þó um
rangar staðhæfingar að ræða.
Á árunum 1955 til ’58 nam inn-
’ flutningur skipa og flugvéla
778 millj. kr., en á árunum
1960-’63 hefur hann numið
: 1446 millj. kr. eða hefur m.
j ö. o. verið næstum helmingi
I meiri. Það er sömuleiðis al-
; rangt, að heildarfjárfestingin
j hafi verið minni á árunum
1960 til 1963 en á jafniöngu
skeiði hallabúskaparins. Miðað
við verðlag 1960 hefur heild-
f. arfjárfesting áranna 1960 til
' 1963 númið 9654 millj. kr. en
heildarfjárfesting áranna
['■ 1955-’58 nam, miðað við sama
íjj verðlag, 8327 millj. kr. eða
jjí var m. ö. o. 1300 millj. kr.
;í j minni. Oft hefur verið á það
II bent, að á undanförnum árum
!: hafi ekki verið komið upp
stórfyrirtækjum eins og Sogs-
GYLFA
virkjun og Sementsverk-
smiðju, sem byggðar hafi ver-
ið á hallabúskaparárunum.
Miðað við núverandi verðlag
og gengi mun heildarkostnað-
ur Sogsvirkjunar og Sements-
verksmiðju líklega vera um
450-500 millj. kr., og sést af
því, að heildarkostnaður þess-
ara framkvæmda er ekki nema
lítill hluti hallans á árunum
1955-’58, að aukning innflutn-
ings t. d. skipa og flugvéla
hefur á síðara tímabilinu verið
miklu meiri en nemur heild-
arkostnaði Sogsvirkjunarinnar
og Sementsverksmiðjunnar. Sú
afsökun fyrir hallabúskapnum,
áðúr en breytt var um stefnu
1960, að framkvæmdir hafi þá
verið miklu meiri en eftir að
breytt var um stefnu, fær því
alls ekki staðizt.
Sannleikurinn um þau efni,
sem Tíminn hefur nú undan-
farnar vikur farið með látlaus-
ar blekkingar um, er augljós-
lega sá, að þegar núverandi
stjórnarflokkar tóku við völd-
um í árslok 1959. iiafði um
langt skeið verið alvarlegur
greiðsluhalli í utanríkisvið-
skiptum þjóðarinnar, hann
hafði verið jafnaður með lán-
tökum til alltof stutts tíma,
en lánstraustið erlendis var í
raun og veru þrotið. Það tókst
á tiltölulega skömmum tíma
að breyta þessum greiðsluhalla
í greiðsluafgang og safna all-
gildum gjaldeyrissjóði. Það
mun ávallt verða ta!ið til merki
legs árangurs af samstarfi
þeirra flokka, sem nú fara með
völd. í fyrra seig hins vegar
því miður afmr á ógæfuhlið, og
var þá greiðsluhalli í utan-
ríkisviðskiptunum. Það er eitt
aðalverkefni stjórnarvalda nú
að eyða þessUm halla. Friður
sá, sem fengizt hefur á vinnu-
markaðnum næstu 12 mánuði,
gerir það auðveldara en elia.
í því er ekki livað sízt fólgið
gildi hans fyrir þjóðarbúskap-
inn í heild.
SMÐHSTÖSIK
Sætúni 4 - Sími 16-2-27
BíUloa er smnrðar Hjótt og veL
Wíbb iU» tegsaúlr af KkuuoUa,
(Framhald út opnu).
gildishugmynda er áhrifameiri og
hættulegri en sýningar á glæpum
og öðrum ósóma."
Þau ár, sem frá útkomu þessar-
ar skýrslu eru liðin, styrkja þessa
skoðun í öllum atriðum.
Að hinu þurfum við svo engin
vitni að leiða, að kvikmyndafram-
leiðendur gera sig enn í dag seka
um þá hluti, sem The Wheare
committee deildi á.
Það út af fyrir sig rýrir þó ekki
möguleika kvikmyndarinnar til að
teljast til listgreina, fremur en
sorpblöð og bækur, léleg dægur-
1 tónlist, vesöl leikhúsverk og fram-
leiðsla hæfileikasnauðra litaklístr
ara, veldur því bezta, á þeim svið-
um listsköpunar, fjörtjóni.
Áhrifamagn kvikmyndarinnar er
sannanlega margfalt stærra í snið-
um en nokkurrar framangreindra
listgreina, því að kvikmyndin sam-
einar að vissu marki áhrifamagn
þeirra allra f einu og sama formi.
Leyfið mér, að ég endursegi hér
orð J.M.L. Peters: Kvikmyndin
virðist að skoðun hins almenna
kvikmyndahússgests hafa svipuðu
hlutverki að gegna og skáldsagan
og leikhúsverkið. Þessi fjölmiðlun
artæki öll veita honum tækifæri
til að taka þátt i lífi annarra, hvar
sem er í heiminum. Kvikmynda-
tjaldið, sviðstjaldið, bókarkápan
eru þröskuldar yfir til annars
heims, ef svo má segja, þar fyrir
innan getur maðurinn lifað öðru
lífi um stund, tvöföldu lífi. En
lestur bókar verður aðeins borinn
saman við að lifað sé öðru innra
lífi, því sú veröld, sem lýst er á
bókum, er innri veröld, sem að-
eins verður séð innri sjónum. Um
sviðsmyndirnar er það að segja,
að þeirra veröld getum við leitt
ytri sjónum, en engu að síður;,er |
áhorfandinn utan þeirrar verald-
ar. Hann verður alltaf áhorfandi,
hversu mjög, sem hann lifir sig
inn í atburðina á sviðinu.
Kvikmyndin orsakar tvennt.
Hún sýnir okkur veruleika, sem
er allt að því fullkominn, hún set-
ur um leið áhorfandann tilfinn-
ingalega í miðju þess lifs, sem er
innan þessa raunveruleika.
Og énn segir hann: Kvikmynd-
in gerir okkur öll að heimsborg-
urum.
, Þessari umsögn er erfitt að
ganga fram hjá og segir hún þó
aðeins fátt eitt.
Úr hvaða þáttum er nútíma kvik
mynd gerð? Handriti, sem getur
verið jafngildi bókar, myndum á
hreyfingu, spm geta að nokkru
sameinað kosti ljósmynda og mynd
listar, sviðsbúnaði, innan húss,
dýrð náttúrunnar, utan húss. Leik
listamanna, sem hefur þann kost,
að honum er hægt að breyta til
síðustu stundar og sýna aðeins það
bezta.
Tónlist, leik með Ijós og skugga,
þágnir, hljóð, myndbyggingu, klipp
ingu, og enn er margt óíalið.
Kvikmyndin er að miklu leyti
samansett úr efnisþróðum hinna
ýmsu viðurkenndu listgreina. Kvik
m.vndin gefur margfalt fleiri tæki
færi til skemmdarstarfsemi, til
mistaka og aumkunarverðrar útr
köniu, en möguleikamir til list-
sköpunar eru líka að sama skapi
meiri.
Kvikmyndalistin er sjálfsagt sú
líát, sem nútímafólk þarínast mest,
skilur bezt og getur bezt fulinægt
kröfum þess.
Kvikmyndagerð er nú, að því
er virðist, smám saman að færast
nær því að verða list, listarinnar
vegna. Þar sem áður var fyrst og
fremst um staðreyndaframtalningu
og-eða sögugerð að rasða, gera
menn nú tilraunir, leita fyrir sér
að nýjum formum, nýjum túlkunar
aðferðum, endurnýja alla afstöðu
sína til kvikmyndagerðar, og
byggja .þó á fenginni reynzlu ald-
arinnar.
Fleiri og fleiri leitandi listamenn /
fara út af hinni troðnu slóð og í
stað þess að færa það fram, sem
fólk er vant að sjá og vill sjá
tvegna þess að það er vant því),
hjóða beir áhorfendum sínum í för
um sinn eigin heim, heim lista-
mannsins, sem leitar að pert'ónu-
legri tjáningu innan flóknasta list
forms veraldar.
Sjónvarpið er smám saman að
taka við hinu forna hlutverki kvik
mvndarinnar, eins og við bekkt-
um það flest fyrir fáum árum,
én það þýðir ekki að kvikmvndin
hafi runnið sitt skeið á enda. Hitt
er líklegra að fram undan sé nýtt
blómaskeið í sögu kvikmyndalist-
arinnar.
. Hér á landi er það enn aigengt,
að um menn fari hrollur, er minnzt
er á list, ef til vill á kvikmvndin
ekki svo litla sök á því. í sali
kvikmyndahúsanna hér, sem ann-
ars staðar, hafa menn eetað sótt
-dægrastyttingu, innihaldslausa,
þannig gerða, að fyrir engu burfti
að hafa, nema því einu að jórtra
tyggigúmmíið sitt, ponkornið og
súkkulaðið og útiloka hverja heila
hugsun.
En þetta er að breytast. Á ör-
skömmum tíma höfum við nú að
undanfömu fengið inn í landið
margar kvikmyndir, sem eru byggð
ar á listrænni viðleitni. Þá braut
verður að halda.
Enginn skyldi forðast bessar
kvikmyndir. Það þarf ef til vill
örlítið átak í fyrsta skirhi til að
gaumgæfa slíka mynd eft.ir doða
Jiðinna ára, en síðan verður það
mönnum margföld nautn og á-
nægja.
Eiít verðum við þó að varast.
Við verðum að koma í veg fyrir
það, svo sem unnt er, að svningar
góðra mynda og aðsókn að þeim
verði einhvers konar tízkufyrir-
brigði, en á því bryddar nú þegar.
Og annað verðum við að gera. Við
verðum sem allra fyrst að taka
upp fræðslu um kvikmyndina og
allt, scm henni viðkemur. Við eig-
um að byrja með slLka fræðslu
strax á barnaskólaaldri og innteiða
hana í skólakerfið eins og margar
þjóðir hafa nú þegar fyrir löngu
gert.
Með því stuðlum víð að því að
næsta kynslóð forðist fallgryfjur
kvikmyndagerðarmanna, hsfi heil-
brigð sjónarmið gagnvart list
„ þeirra, fari mýkri höndum um
menningararfleifð okkar en okkar
kynslóð hefur gert, um leið og hún
öðiast þroska !il að aðhæfast flókn
um heimi, sem ekki einasta gerir
tilkail til okkar sem einstakiinga,
heldur einnig sem lieimsborgara.
Vegaþjónusta FÍB
(Fjramhald af 2. síðu).
mestu helgarnar í sumar verði
starfrækt vegaþjónustu bifreið
með talstöð á Austfjörðum og hef
ur það ekki verið gert áður. Þá
er í ráði að auka vegaþjónustu í
grennd við Akureyri.
Skuldlausir félagsmenn FÍB fá
viðgerðarþjónustu og aðstoð á veg
um úti í allt að eina klukkustund
ókeypis, og einnig ef þarf að draga
bifreið skemmri leið en 30 km. —
Fyrir viðgerðir á verkstæðum, sem
hafa opið um helgar þurfa félags-
menn. að borga eins og aðrir.
í fréttatilkynningu frá FÍB seg-
ir að félagið hafi mikinn hug á
að efla vegaþjónustuna en til þess
að svo megi verða, þurfi félags-
mönnum að fjölga. Skrifstofa fé-
félagsins er að_ Bolholti 4.
HðrÖnandi stefna
(Framhald af 5. síðu).
Asíu á síðustu stundu. Kosninga
baráttan í Bandaríkjunum muni
á næstu mánuðum vsrða háð á víg
völlum Suðaustur-Asíu. Cabot
Lodge fyrrum sendiherra hafi fært
styrjöldina mel sér heim frá Sai-
gon. Hinn fyrrverandi forseti þess
ráðsins hafi flutt bandarísk innan
ríkismál með sér til Víe nam.
(Eigil Steinmetz)
(Framhald af 6. sí3u).
Torsten N.kson utanríkisráðherra
bar málið einnig upp í heimsókn
sinni til Moskvu í maí 1963. Og
máiið var lag. fyrir Gromyko ut-
anríkisráðherra þegar hann var
i Stokkhólmi til að undirbúa heim
sókn Krústjovs.
Nú verður Krústjov sjálfur að
svara spurningunni, sem fyrir
hann verður lögð: Hvar er Wallen
berg: Hvað kom fyrir hann? Er
hann enn í sovézku fangelsi?
T rúlofiítisrNringar
Fliót afereiðsla
Sendum aeen nóstkröfu.
Guðm. Þorsteinsson j
pul!smiður
Bankasrræti 12
27. júní 1964 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ