Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1986, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 14. JÚLÍ 1986.
1
Frjáist.óháð

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÖLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÖNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELÍAS SNÆLAND JÖNSSON
Fréttastjórar: JÓNAS HARALDSSON og ÓSKAR MAGNÚSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, SlMI 27022
Setning, umbrot, mynda- og plötugerð: HILMIR HF„ ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Askriftarverð á mánuði 450 kr.
Verð í lausasölu virka daga 45 kr. - Helgarblað 50 kr.
Dómur á veikum grunni
Dómur Kjaradóms í máli háskólamenntaðra manna
hjá ríkinu eða með öðrum orðum um sérkjarasamninga
aðildarfélga Launamálaráðs BHMR er byggður á veik-
um grunni. Þessi niðurstaða, sem mikið byggist á um
framvindu kjaramála í landinu, virðist meira og minna
út í loftið. Allir, sem hlut eiga að máli, hafa lýst and-
stöðu við úrskurðinn.
Það er svo, að dómstólar ættu að geta dæmt sam-
kvæmt fyrirliggjandi lögum. En hvað eftir annað hefur
Kjaradómur lent í því að þurfa að taka afstöðu um
launamál, sem byggist á tilfinningu eða pólitískri af-
stöðu. Kjaradómur veitti háskólamenntuðum mönnum
nú, í sérkjarasamningum, 9 til 15 prósent launahækkan-
ir umfram það, sem menn höfðu fengið á almennum
vinnumarkaði. Þetta er líklegt til að ýta undir kaup-
kröfur annarra hópa, eins og þegar er komið í ljós.
Kjaradómur hefur áður gert svipaða hluti. Hann veitti
æðstu embættismönnum ríkisins til dæmis miklu meiri
hækkanir en almenningur hafði fengið.
BHM-menn eru þó engan veginn sáttir við þessa nið-
urstöðu nú. Þeir telja sig hafa átt að fá miklu meiri
hækkanir. Kröfur þeirra voru upp í 60 prósent. Rök
háskólamenntaðra manna eru, að þessi sé munurinn
milli þess, sem háskólamenntaðir fái, ef þeir vinna hjá
ríkinu samanborið við laun sams konar hópa, sem vinna
hjá einkaaðilum.
Nú er öllum ljóst, að því fylgir ýmiss konar hag-
ræði, umfram laun, að starfa hjá hinu opinbera. Nefna
má lífeyrisrréttindi og uppsagnarákvæði. Enginn leikur
er að meta þennan mun til launa. Því er eðlilegt, að
laun manna hjá ríkinu séu nokkru lægri en laun sams
konar starfsmanna í einkageiranum.
Dómur Kjaradóms veldur þrýstingi í þjóðfélaginu,
vegna þess að háskólamenntaðir menn fá meira en aðr-
ir. Þetta er sérstaklega viðkvæmt mál nú, eftir að reynt
hefur verið að halda stöðugleika í efnahagsmálum með
hófsamlegum kjarasamningum. Bandalag starfsmanna
ríkis og bæja tók þátt í þeim samningum og samþykkti
þá. Nú fara BHM-menn framúr á ýmsum sviðum. Eftir
stendur, að niðurstaða Kjaradóms mun gera næstu
samninga örðugri, einmitt þegar mikið liggur við, að
stöðugleikinn haldist.
BHM-menn hugsa öðruvísi. Víða hafa þeir síðustu
daga beitt skæruhernaði gegn niðurstöðu dómsins, ekki
mætt í vinnu eða farið sér hægt í vinnu. Ekki er unnt
að samþykkja neinar slíkar aðgerðir, sem hafa verið
hættulegar svo sem í sjúkrahúsum og Blóðbanka.
Hins vegar hefur komið út úr þessu máli nokkuð
almenn krafa um, að málið verði tekið úr höndum Kjara-
dóms en BHM-menn fái frjálsan samningsrétt.
Frjáls samningsréttur er hin rétta aðferð við kjara-
samninga. Auðvitað verður að takmarka verkfallsrétt
við þá, sem ekki gegna þeim lykilstöðum, að mannslíf
og öryggi yrði í hættu, færu þeir í verkfall.
En ekki er við unandi, að dómur úrskurði um laun,
þegar hann hefur í raun ekki meira að fara eftir en
Kjaradómur gerir. Með því er ekki verið að veitast að
dómendum Kjaradóms heldur aðeins bent á, að ekki er
nógur grundvöllur fyrir slíka úrskurði.
Auðvitað eru ríkisstarfsmmenn ekki bundnir í klafa.
Samkeppni er mikil milli einkageirans og ríkisgeirans,
sem ætti að leiða til réttlátra launakerfa.
Haukur Helgason
Ráðherrann og
raunveruleikinn
Dæmalaust geta menn komist
langt frá raunveruleika venjulegs
lágtekjufólks eftir margra ára setu í
vel launuðum toppstöðum.
Það sannast rækilega í opnu bréfi
Sverris Hermannssonar, mennta-
málaráðherra, í Morgunblaðinu 1.
júlí sl, eins konar vamarbréfi fyrir
vanhugsaðar aðgerðir hans í málefii-
um Lánasjóðs íslenskra námsmanna
og hrokafull gífuryrði um sömu efiii.
Af mörgum fáránlegu er að taka í
þessu bréfi, sem stílað er til Styrmis
Gunnarssonar, ritstjóra, en nötur-
legast er þó eftirfarandi:
„Þú minnist á það í bréfi þínu að
ég hafi skert lán námsmanna sl. vet-
ur svo mjög að við borð hafi legið
að þeir kæmust á vonarvöl. Stað-
reyndin er sú að skerðingin nam
aðeins um 25 þús. kr. á nemanda á
6 mánuðum.“
Ósvífni og skilningsleysi
Það leynir sér ekki, að 25 þús. kr.
eru smáaurar í hugarheimi Sverris,
„Það leynir sér ekki að 25 þús. kr. eru smáaurar í hugarheimi Sverris...“
enda aðeins brot af því, sem hann
hefúr sjálfur úr að spila í mánuði
hverjum. Honum er sýnilega um
megn að setja sig í spor þeirra, sem
þurfa að draga fram lífið á mánaðar-
tekjum af þessari stærðargráðu.
Námsfólk stendur ráðþrota frammi
fyrir ósvífni og skilningsleysi ráð-
herrans, sem hefur alla sína ráð-
herratíð gefið stóryrtar yfirlýsingar
út og suður um nauðsyn breytinga
á námslánakerfinu og valdið náms-
fólki hugarangri og kvíða um sinn
hag.
Þrátt fyrir yfirlýsingar um hið
gagnstæða gerði ráðherrann tvíveg-
is á síðastliðnum vetri skyndilegar
breytingar á reglugerð sjóðsins, sem
skertu framferslueyri námsmanna
erlendis stórlega að mati þeirra, sem
vita hvemig er að þurfa að lifa spart,
þótt Sverrir tali yfirlætislega um
„aðeins 25 þús. kr. á nemanda á 6
mánuðum".
Rétt fyrir húsaleigunni
Fyrirvaralaus niðurskurður lána
til íslenskra námsmanna í Banda-
ríkjunum um 15% kom óþyrmilega
við marga í lok skólaársins, þegar á
miklu ríður, að námsmenn geti ein-
beitt sér, og má mikið vera, ef þessi
vanhugsaða aðgerð hefur ekki spillt
árangri márgra í prófum.
Eftir þá reglugerðarbreytingu bár-
ust undirritaðri og vafalaust
mörgum öðrum þingmönnum bréf
frá námsmönnum í Bandaríkjunum,
þar sem þeir lýsa afleiðingunum af
þessum ráðstöfiinum og hvetja þing-
menn til að standa vörð um markmið
Lánasjóðsins. í einu þeirra segir m.a.
„Lánið mitt fyrir apríl og maí
nægði rétt fyrir húsaleigunni, og ég
hef orðið að fá lán hjá ættingjum
mínum til að geta klárað veturinn
og komist heim. Ef lánið verður
svona lágt næsta vetur get ég ekki
haldið áfram námi. Ég er hálfnuð
með master í sagnfræði og „certi-
ficate" í skjalfræði. Ég á enga ríka
ættingja, sem geta styrkt mig til
náms. Ef ég fæ ekki lán fyrir fúllri
framfærslu frá LÍN, þá þýðir það
einfaldlega að ég verð að hætta
námi.“
Orð og efndir sitt er hvað
Þessi blátt áfram, en dapurlega
lýsing er dæmigerð fyrir aðstæður
fjölda námsmanna. Slíkar eru þá
afleiðingamar af aðgerðum ráðher-
rans, sem hefúr margsinnis lýst því
yfir - og nú síðast í fyrrgreindu bréfi
til Styrmis - að menn eigi ekki að
þurfa „að sitja af sér nám fyrir fa-
tæktar sakir“.
Nú er auðvitað aldrei að vita,
nema Sverri og ráðgjöfum hans finn-
ist það bara allt í lagi, þótt nemi í
sagnfræði og skjalfræði hrökklist
heim frá Bandaríkjunum. En hvað
um tölvutækni, tónlist, geimvísindi,
heilsusálfræði, rafverkfræði, enskar
bókmenntir, stjómsýslufræði, hjúkr-
im, iðjuþjálfún, bókmenntafræði og
Tekptwhagfræfti?
Þetta eru aðeins nokkrar af þeim
greinum, sem íslendingar stunda nú
í Bandaríkjunum samkvæmt undir-
skriftum í fyrmefndum bréfum.
Þessu fólki vill ráðherrann nú helst
sópa hingað heim í yfirfullan, fjár-
sveltan háskólann okkar, sem í
mörgum greinum stendur ekki undir
nafiú vegna lélegs aðbúnaðar.
Slíkar em hugmyndir mennta-
málaráðherra þjóðarinnar um efl-
ingu menntunar í landinu.
Lánasjóðshurðinni skellt
Samkvæmt nýjustu breytingum á
KjaUaiinn
Kristín Halldórsdóttir
þingmaður Kvennalista
úthlutunarreglum LÍN fá námsmenn
ekki lán fyrir skólagjöldum í fyrri-
hlutanámi, ef hliðstætt nám stendur
til boða hérlendis.
Fyrirvaralaust, eins og ráðherrans
er siður, er lánasjóðshurðinni skellt
á þetta fólk. Enginn aðlögunartími,
gjörið svo vel. Bara takið það, sem
að ykkur er rétt!
Ráðgjafar ráðherrans hafa reiknað
út, að þessi breyting hafi í för með
sér 15-20 millj. kr. spamað í námsl-
ánakerfinu. Á sama tíma er sagt frá
því, að fjármálaráðuneytið hafi fest
kaup á húsnæði Verslunarskóla ís-
lands í Þingholtsstræti 37 fyrir 20,5
millj. kr. og ætli Háskólanum að
nýta það. Ekki veit ég, hversu góð
kaup það eru, enda ekkert verið
fjallað um málið í fjárveitinganefiid
Alþingis, eins og heföi átt að gera,
en óneitanlega tengjast þessar ráð-
stafanir í mínum huga.
„Fyrirbæri spil.lingar,“ segir
ráðherra um LIN
Vamarbaráttan gegn sifelldum ár-
ásum á námslánakerfið hefúr tekið
drjúgan tíma og orku þessi þrjú ár,
sem undirrituð hefúr setið á Al-
þingi, og aldrei meiri en síðan
núverandi menntamálaráðherra tók
við stjóm þeirra mála.
Síðustu yfirlýsingar hans benda
ekki til betri tíma. „Gjafapólitík“,
„fyrirbæri spillingar" og „illur
uppalandi" em þær einkunnir, sem
hann velur Lánasjóðnum í Morgun-
blaðinu 1. júlí sl.
Námsmönnum sjálfum sýnir hann
hroka og lítilsvirðingu og telur sig
ekki þurfa að ræða við þá, nema
þeir sitji og standi eins og honum
sýnist.
„Þú getur skilað því til náms-
manna að við skulum fara að tala
saman þegar þeir geta fallist á kröfú
mína um að ná samkomulagi um að
þeir borgi skuldir sínar til baka.
Fyrr verður afar erfitt að tala við
mig,“ segir ráðherrann í viðtali við
Morgunblaðið 27. júní sl.
Og enn í Mbl. 1. júlí: „Skilmála-
lausar endurgreiðslur allra lána með
vægum vöxtum em skilyrði mín,“
segir Sverrir Hermannsson.
Fram, fram veg!
Baráttan um Lánasjóðinn heldur
augljóslega áfram á næsta þingi, og
hamingjan má vita, hvort nokkum
tíma tekst að sannfæra rétta aðila
um, að ef þetta kerfi fer að þróast
í friði, mun það standa undir sér að
miklu leyti um næstu aldamót.
Verst er, að námsmenn skuli þurfa
að eyða svo miklum tíma og orku í
að verja þetta kerfi, sem einmitt átti
að firra þá afkomuáhyggjum, svo að
þeir gætu óskiptir stundað sitt nám.
Sem betur fer, eru margir óbugaðir
enn og hafa jafnvel mátt til að berja
saman vísur. Er við hæfi að enda
þennan pistil með tveimur vísum,
sem fylgdu með einu bréfinu frá
Bandaríkjunum, undirrituðu af 15
námsmönnum í ýmsum greinum:
„Hljóð nú þungt í menntamönnum/
margur gráti nærrí er./
Vofa hungurs heggur tönnum/ hel
- í - víti búum vér!
Tálma’ af grýttum vegi greiðum/
á gremju’ og óvild sigrumst nú./
Að farsældar og fögrum heiðum/
fram, fram veg, ei aftur snú!“
Er ekki öllum ljóst, hver þessi
„tálmi“ er?
Kristín Halldórsdóttir
„Þrátt fyrir yfirlýsingar um hið gagnstæða
gerði ráðherrann tvívegis á síðastliðnum
vetri skyndilegar breytingar á reglugerð
sjóðsins...“